Τὰ κτιστὰ φῶτα τοῦ κόσμου καὶ τὸ Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ. Μέρος ΣΤ'. Π. Γεώργιος Καψάνης

Τὰ κτιστὰ φῶτα τοῦ κόσμου καὶ τὸ Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ. Μέρος ΣΤ'

Μέ τήν ἄσκησι καί ἀδιάλειπτο προσευχή ὁ μοναχός καί μετά ὁ ἱερομόναχος Γρηγόριος ἔπαθε καί ἔτσι ἔμαθε τά θεῖα. Ὅσα λοιπόν μᾶς λέγει περί Ἀκτίστου Φωτός δέν εἶναι ἐξ ἀκοῆς ἤ μελέτης ἀλλά ἐκ προσωπικῆς του πείρας.
Αὐτό τό Φῳς τοῦ ἔδωσε τό χάρισμα τῆς θελογίας καί τῆς θαυματουργίας καί αὐτό τό Φῶς περιέλαμψε καί τό ἱερό του σκήνωμα κατά τήν ἁγία του κοίμησι.
Ἄς ἀκούσουμε πάλι τόν βιογράφο του ἅγιο Φιλόθεο:
«Ἀφοῦ δέ ἐξῆλεθν ἡ μακρία του ψυχή, ἡ παντουργός τοῦ Πνεύματος χάρις ἐφανέρωσεν ἐξαισίως, καί εἰς τούς ἔξω, τήν ἔνδον τῆς ψυχῆς λαμπρότητα· ἐπειδή φῶς πολύ καί παράδοξον ἐγέμισε τόν οἰκίσκον ἐκεῖνον, εἰς τόν ὁποῖον μέσα, ὁ ἱερός ἐκείνου νεκρός ἐκείτετο· καί ἐν ταὐτῷ ἔλαμψε καί τό πρόσωπό του, καί ἔγινε παρόμοιον  μέ τοῦ πρωτομάρτυρος Στεφάνου, καί μέ ὅλον ὁπού ἦτον στυγνότατον καί κατάξηρον ἀκόμα καί πρό τῆς νεκρώσεώς  του· ὅτι μία καί αὐτή ἐνέργεια τοῦ ἑνός καί τοῦ αὐτοῦ Πνεύματος, ἐνήργει καί εἰς ἐκεῖνον τότε, καί εἰς τοῦτον τώρα τήν ἐξαίσιον ἐκείνην ἀστραπήν καί λαμπρότητα, ἄν καί οἱ σκοτεινοί περί τό φῶς, καί ἀπό τούτην καί ἀπό ἐκείνην πληγώνωνται καί ἀντιλέγωσιν, οἱ μέν Ἰουδαῖοι, τότε, οἱ δέ βαρλααμῖται τήν σήμερον, κακῶς καί ἀναξίως
τοῦ Πνεύματος φρονοῦντες καί φανταζόμενοι. 
Ἀλλά τό φῶς μέν ἐκείνο, τό ὁποῖον ἔλαμψε καί ἐγέμισε ὅλη ἡ οἰκία, ὅταν ἡ ψυχή ἀνεχώρει ἀπό τό σῶμα, δύο ἱερεῖς εὐλαβέστατοι, καί μέ κάθε λογῆς ἀρετήν ἐστολισμένοι, τό εἶδαν μόνοι, ἀπό τούς ὁποίους ὁ ἕνας ἦτον ἱερομόναχος· καί αὐτοί ἐδιηγήθησαν καί εἰς τούς ἄλλους, τό ὑπερφυές καί ἐξαίσιον ἐκεῖνο θέαμα.
Τῆς δέ ὑπερφυσικῆς τοῦ προσώπου λαμπρότητος, μάρτυρες ἐστάθησαν κάθε γένος, καί σχεδόν πᾶσα ἡλικία, καί ἁπλῶς εἰπεῖν, μάρτυρες ὅσοι συνέδραμοντότε, εἰς τήν ἐκφοράν, καί εἰς τόν ἐνταφιασμόν τοῦ ἱεροῦ ἐκείνου νεκροῦ·  συνέδραμε δέ ὁμοῦ ἡ πόλις ὅλη, ὥστε ὁπούὁ ἱερός ναός τῆς Ἐκκλησίας, ἐστενοχωρεῖτο καί μέσα καί ἔξω ἀπό τά πλήθη τοῦ λαοῦ· ἔμεινε δέ ἀχώριστος ἀπό αὐτόν διά  παντός, καί ἀπό τά ἱερά του λείψανα ἡ χάρις του θείου Πνεύματος· καί εἰς τό ἑξῆς ἀνέδειξε τόν ἱερόν ἐκείνου τάφον, θείου φωτός οἶκον, καί θαυμάτων πηγήν, καί βρύσιν ἱερῶν Χαρισμάτων, καί κοινόν ἀδάπανον ἰατρεῖον»31.

Ἡ ἐπιδημία τοῦ Ἀκτίστου Φωτός χαρίζει διά νοερᾶς αἰσθήσεως στόν ἄνθρωπο τήν γεῦσι τῆς «θείας καί ἀμιγοῦς ὀδύνης ἡδονῆς» , ἡ ὁποία θαυμασίως μετασκευάζει καί τό σῶμα πρός τόν ἀπαθῆ θεῖο ἔρωτα πού κάνει τόν ἄνθρωπο νά βοᾷ πρός τόν Θεόν: «ὡς γλυκεία τῷ λάρυγγί μου τά λόγια σου, ὑπέρ μέλι τῷ στόματί μου» καί «ὡς ἐκ στέατος καί πιότητος ἐμπλησθείη ἡ ψυχή μου καὶ τά χείλη ἀγαλλιάσεως αἰνέσει τό στόμα μου»32.
Ἡ γλυκήτης δηλαδή τοῦ Θεοῦ εὐφραίνει ὄχι μόνο τίς ψυχές ἀλλά καί τά σώματα τῶν θεουμένων. Ὅπως τό σῶμα, ὅταν μετανοῇ καί πενθῇ ἡ ψυχή, συμπάσχει, ἔτσι συμπαρακαλεῖται μέ τήν ψυχή καί τό σῶμα, ὅταν ἡ ψυχή ἀπολαμβάνῃ θείας ἡδονῆς.
«Ἀλλά τῆς παρακλήσεως ταύτης καί τό σῶμα μεταλαχγάνει πολυτρόπως. Ὦν τούς μέ ἴσασιν οἱ ἐν πείρᾳ γεγονότες, οἱ δέ καί τοῖς ἔξωθεν ὁρῶσι δῆλοι, τό προσηνές ἦθος, τό γλυκύ δάκρυον, ἡ χαρίτων γέμουσα τοῖς προσιοῦσιν ἔντευξις, κατά τόν ἐν Ἄσμασιν εἰπόντα ‟κηρία μέλιτος ἀπό στόματός σου στάζουσι, νύμφη’’. Λαμβάνει γάρ οὐ ἡ ψυχή μόνον τόν ἀρραβῶνα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, ἀλλά καί τό σῶμα τό  συνδιανῦον τόν πρός ταῦτα τοῦ εὐαγγελίου δρόμον.
Ὁ δέ μή τουτο λέγων, καί τήν ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι μετά σώματος ἀπαναίνεται διαγωγήν. Εἰ δέ καί τό σῶμα συμμεθέξει τότε τῶν ἀπορρήτων ἐκείνων ἀγαθῶν, καί νῦν δήπου συμμεθέξει καταλλήλως ἑαυτῷ τῆς ἐνδιδομένης πρός Θεοῦ χάριτος τῷ νῷ.
 Διά ταῦτα γοῦν αἰσθήσει καταλαμβάνεσθαί φαμεν αὐτά, προστίθεμεν δέ  τό ‟νοερᾷ’’, διά τε τό ὑπέρ αἴσθησιν εἶναι ταῦτα φυσικήν καί διά τό πρώτως τόν νοῦν εἶναι τούτων δεκτικόν καί διά τήν πρός τόν πρῶτον νοῦν ἀνάτασιν τοῦ ἡμετέρου νοῦ, οὗ κατά τό ἐγχωροῦν μεταλαγχάντων θείως, αὐτός τε καί δι’αὐτοῦ τό συνημμένον σῶμα πρός τό θειότερον μετασκευάζεται, δεικνύς ἐντεῦθεν καί προοιμιαζόμενος τήν ὑπό τοῦ πνεύματος ἐπί τοῦ μέλλοντος αἰῶνος τῆς σαρκόςκατάποσιν.
Οὐ γάρ οἱ ὀφθαλμοί τοῦ σώματος, ἀλλ’ οἱ τῆς ψυχῆς τήν ὁρῶσαν ταῦτα δύναμιν τοῦ πνεύματος λαμβάνουσι· διά ταῦτα νοεράν αὐτήν καλούμεν, ὑπέρ νοεράν οὗταν»33.

( Ἀλλά σ’ αὐτήν τήν παρηγορία [παράκλησι] μετέχει καί τό σῶμα μέ πολλούς τρόπους. Τούς καρπούς αὐτούς γνωρίζουν ὅσοι τούς ἔχουν δοκιμάσει, ἄλλοι δέ καρποί φαίνονται καί στούς ἐξωτερικά βλέποντας [τούς θεωμένους ἀνθρώπους]. Τέτοιοι καρποί εἶναι τό καταδεκτικό ἦθος, τό γλυκύ δάκρυον, ἡ γεμάτη χάρι ὁμιλία πρός τούς προσερχομένους, σύμφωνα μέ τόν συγγραφέα τοῦ Ἄσματος «κηρία μέλιτος ἀπό στόματός σου στάζουσι νύμφη».
Διότι δέν λαμβάνει μόνο ἡ ψυχή τόν ἀρραβῶνα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, ἀλλά καί τό σῶμα πού συνδιανύει πρός αὐτά τόν δρόμο τοῦ Εὐαγγελίου. Αὐτός δέ πού δέν δέχεται αὐτό [τήν συμπαράκλησι τοῦ σώματος μέ τήν ψυχή] ἀπορρίπτει καί τήν κατά τόν μέλλοντα αἰῶνα διαβίωσι [διαγωγή] μέ τό σῶμα.
Ἐάν δέ τό σῶμα πρόκειται νά συναπολαύσῃ τότε τά ἀπόρρητα ἐκεῖνα ἀγαθά, καί τώρα βέβαια θά συναπολαύσῃ μέ τόν κατάλληλο σ’ αὐτό τρόπο τήν Χάρι πού χορηγεῖ ὁ Θεός στόν νοῦ. Γι’ αὐτό λοιπόν λέγομε ὅτι γίνονται καταληπτά αὐτά μέ τήν αἴσθησι, προσθέτουμε ὅμως καί τό «νοερά», ἐπειδή ἀφ’ ἑνός μέν αὐτά εἶναι πάνω ἀπό τήν φυσική αἴσθησι, ἀφ’ ἑτέρου δέ διότι ὁ νοῦς πρωτίστως εἶναι δεκτικός αὐτῶν καί ἐπί πλέον ἐπειδή ὁ δικός μας νοῦς ἀναβαίνει πρός τόν πρῶτο νοῦ, τοῦ ὁποίου μεταλαμβάνοντας θείως κατά δύναμι, μεταμορφώνεται πρός τό θειότερο καί ὁ ἴδιος καί δι’ αὐτοῦ καί τό συνημμένο σῶμα, δείχνοντας καί φανερώνοντας ἐκ προοιμίων τήν ἀπό τό πνεῦμα κατάστασι τῆς σαρκός κατά τόν μέλλοντα αἰῶνα. Διότι δέν λαμβάνουν οἱ ὀφθαλμοι τοῦ σώματος τήν δύναμιν τοῦ πνεύματος γιά νά βλέπουν αὐτά, ἀλλά οἱ ὀφθαλμοί τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτό τήν ὀνομάζουμε νοερά, μολονότι εἶναι ὑπέρ-νοερά).

_______________________________________________________________________________

31. Ἔνθ’ ἀνωτ. σελ. 189.
32. Ὑπέρ τῶν Ἱ. Ἡσυχ. 1,3 ἔνθ’ ἀνωτ. σελ. 218, στίχ 3.
33. Ἔνθ’ ἀνωτ. σελ  218, στίχ. 26 καί ἑξῆς.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 22-29

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς - Ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης