Παχυλαί ἀντιλήψεις περί Θεοῦ. Πρωτ. Βασίλειος Γεωργόπουλος

 Παχυλαί ἀντιλήψεις περί Θεοῦ

Ἀπό τούς ἀρχαίους Ἀνθρωπομορφίτας εἰς τούς Μάρτυρας τοῦ Ἰεχωβά

Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργοπούλου, Λέκτορος Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ

Ἀποτελεῖ συχνό φαινόμενο μέσα στήν ἱστορία ἀρχαῖες κακοδοξίες νά ἐπανεμφανίζονται ἀργότερα σέ διαφορετικούς χώρους καί μέ διαφορετική ἀφορμή.
Στίς ἀρχαῖες αἱρέσεις ἀνήκουν καὶ οἱ λεγόμενοι Ἀνθρωπομορφίτες. Ἦταν αἱρετικοί, λαϊκοί καί μοναχοί, πού παρερμήνευαν τίς λεγόμενες ἀνθρωποπαθεῖς ἐκφράσεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί ἰδιαιτέρως τήν ἔννοια τοῦ «κατ᾽ εἰκόνα» τῶν ἀνθρωπολογικῶν διηγήσεων τῆς Γενέσεως, εἶχαν μιά πολύ παχυλή ἀντίληψη περί Θεοῦ¹, καθώς πίστευαν ὅτι «ἀνθρωποειδές, ἤγουν ἀνθωπόμορφόν ἐστι τό Θεῖον»².

Ἐπρόκειτο γιά μία αἱρετική διδασκαλία, τήν ὁποία ἀναίρεσε συστηματικά καί μέ ἐξαιρετική σαφήνεια μία κορυφαία ἐκκλησιαστική προσωπικότητα, ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας³.
Ὑπόβαθρο αὐτῆς τῆς θεολογικῆς κακοδοξίας ἀποτελεῖ τό γεγονός, τό ὁποῖο ἐπισημαίνουν οἱ ἅγιοι πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι μέ τόν ἀνθρωπομορφισμό = (ἀνθρωπόμορφόν ἐστι τό Θεῖον) ὑπάρχει σύγχυση κτιστοῦ καί ἀκτίστου, παραγνωρίζεται ὅτι ἡ θεία φύση εἶναι ἄκτιστη, ἁπλῆ, ἀσύνθετη, ἀσχημάτιστη, ἀνείδεη καὶ ἐπιπλέον παραγνωρίζουν κάτι ἐξίσου σημαντικό γιά τήν παρουσία τῶν ἀνθρωπομορφικῶν ἐκφράσεων στήν Ἁγία Γραφή.
Οἱ ὀπαδοί τοῦ ἀνθρωπομορφισμοῦ, μέ τό νά ἐκλαμβάνουν κατά γράμμα αὐτές τίς ἐκφράσεις, δέν ἀντιλαμβάνονται ὅτι οἱ ἱερεῖς συγγραφεῖς χρησιμοποιοῦν τέτοιου εἴδους ἐκφράσεις μέ συμβολικό τρόπο καί μέ ἀναφορά σ᾽ ἕνα ὑψηλότερο νόημα, χρησιμοποιώντας ἀπό τό δικό μας κόσμο εἰκόνες, τύπους καί σύμβολα, γιά νά νοήσουμε ἤ νά ἀναφερθοῦμε στίς θεῖες καί ἄκτιστες ἐνέργειες τῆς θεότητος⁴.

Καί αὐτό συμβαίνει, γιατί, ὅπως ἐπεξηγεῖ ὁ ἅγιος Κύριλλος: «Οὐ γάρ ἑτέρως ἦν ἡμᾶς δύνασθαι νοεῖν τά περί Θεοῦ. Αἰτία τοίνυν καί πρόφασις ἀληθής τοῦ σωματικῶς περί Θεοῦ τούς πρός ἡμᾶς λόγους ποιεῖσθαι τήν θεόπνευστον Γραφήν, καί νοῦ καί γλώττης ἐν ἡμῖν ἡ πτωχεία.
 Ἄῤῥητα γάρ παντελῶς τά περί αὐτοῦ· καί οὐκ ἦν συνιέναι τῶν ἀναγκαίων δύνασθαι τούς ἐν ἁπτοῖς καί παχέσι ὄντας σώμασιν, εἰ μή ἐν τάξει παραδειγμάτων τά ἑαυτῶν δεχόμενοι»⁵.
Ὁ ἀνθρωπομορφισμός ὅμως εἶναι καί σήμερα ὑπαρκτός σέ διάφορες αἱρετικές κινήσεις. Μία τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση ἀποτελοῦν καί οἱ περί Θεοῦ ἀντιλήψεις τῶν λεγομένων Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ.
Εἶναι γνωστή ἡ φανατική πολεμική τους γιά τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, εἶναι, ἐπίσης, γνωστή ἡ ἀντιγραφική διδασκαλία τους περί τοῦ δῆθεν μοναδικοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ. Οἱ περί Θεοῦ ὅμως κακοδοξίες τους περιλαμβάνουν καί μία παχυλή ἀνθρωπομορφική ἀντίληψη περί Θεοῦ.
Σύμφωνα μέ τήν ἑταιρεία Σκοπιά ὁ Ἰεχωβᾶ Θεός «εἶναι πρόσωπο μὲ πνευματικό σῶμα», πού μένει σέ ὁρισμένο τόπο καί αὐτός εἶναι ὁ οὐρανός⁶.
Πῶς ἀποδεικνύεται ὅτι ὁ Θεός ἔχει σῶμα πνευματικό; Ἀπαντᾶ ἡ ἑταιρεία Σκοπιά: «Ὅπως καταλαβαίνουμε ἐκεῖ, πού ὑπάρχει νοημοσύνη, ὑπάρχει καί διάνοια. Καί ξέρουμε ὅτι ἐκεῖ, πού ὑπάρχει διάνοια, ὑπάρχει ἐγκέφαλος σ᾽ ἕνα σῶμα συγκεκριμένου σχήματος. Γι᾽ αὐτό, λοιπόν, ἡ μεγάλη διάνοια, πού εἶναι ὑπεύθυνη γιά ὅλη τή δημιουργία ἀνήκει στή μεγάλη προσωπικότητα, τόν Παντοδύναμο Θεό. Ἄν καί δέν ἔχει ὑλικό σῶμα, ἔχει πνευματικό. Ἕνα πνευματικό πρόσωπο ἔχει σῶμα; Ναί, γιατί ἡ Βίβλος λέει: “Εἶναι σῶμα ζωϊκόν, καί εἶναι σῶμα πνευματικόν” Α. Κορινθίους ιε´, 44»⁷.
 Εἶναι αὐτονόητο, ὅτι τέτοιες χον δροειδεῖς ἀντιλήψεις περί Θεοῦ δέν ἀντέχουν σέ σοβαρή κριτι- κή καί βάσανο. Ἀποδεικνύουν ὅμως τί εἴδους “πνευματική” τροφή παρέχει, ὁ κατά δήλωσή τους, μοναδικός ἀγωγός τῆς ἀλήθειας τοῦ Ἰεχωβᾶ σέ ὅσους παγιδεύτηκαν στά δίχτυα τῆς αἵρεσης. Θά ὁλοκληρώσουμε τήν σύντομη ἀναφορά μας στό θέμα μας μέ τή διαχρονικῆς ἀξίας ἐπισήμανση τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, σχετικά μέ τήν ὁποιαδήποτε κυριολεκτική ἀνθρωπομορφική κατανόηση τοῦ μυστηρίου τοῦ Θεοῦ: «ἐστίν ἀσύνετον παντελῶς, καί τοῖς τῆς ἐσχάτης δυσσεβείας ἐγκλήμασιν ὑπενεγκεῖν δυνάμενον τούς οὕτως ἑλομένους φρονεῖν»⁸.

 Σημειώσεις:

1. Βλ. Λῆμμα, Anthropomorphismus, στο Η.F. von Campenhausen – A. Bertholet, Wörterbuch der Religionen, 1952, σ. 29.
2. Βλ. Ἁγ. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Κατά Ἀνθρωπομορφιτῶν, PG 76,1068 A.
3. Βλ. Χρυσόστομου Σταμούλη, Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας κατά Ἀνθρωπομορφιτῶν, (Ἀλεξανδρινοί Συγγραφεῖς 1), Θεσσαλονίκη 1993.
4. Βλ. Ἰ. Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις Ἀκριβής Ὀρθοδόξου Πίστεως, Α, 11. PG 94,841.
5. Βλ. Ἁγ. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, ὅπ. π., PG 76, 1077D- 1080A.
6. Βλ. Μπορεῖτε νά ζεῖτε γιά πάντα στόν Παράδεισο στή Γῆ, ἔκδ. Μ.τ.Ι, 1982, σσ. 36 - 37.
7. Βλ. Μπορεῖται νά ζεῖτε γιά πάντα στόν Παράδεισο στή Γῆ, ὅπ. π., σ. 36 .Ἐπιπλέον μαρτυρίες μέ τίς ἴδιες θέσεις ἀπό ἔντυπα τῆς ἑταιρείας «Σκοπιά», βλ. Ἄννας Μπουρδάκου, “ Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ“. Ἀπό τό Α στο Ω, Ἀθήνα 2008, σσ. 189-190.
8. Βλ. Ἁγ.Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Κατά Ἀνθρωπομορφιτῶν, PG 76, 1068 Α.

 Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φύλ. 1964,  22 Φεβρουαρίου 2013