Ἡ Μοναχικὴ ζωὴ κατὰ τὸν Ἁγιορειτικό Τόμο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Π. Γεώργιος Καψάνης Μέρος Α'

Ἡ Μοναχικὴ ζωὴ κατὰ τὸν Ἁγιορειτικό Τόμο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Μέρος Α'

                                                                                    

Εἰσηγήσεις εἰς τήν ἡμερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Βεροίας καί Ναούσης μὲ θέμα: «ΑΣΚΗΣΙΣ ΚΑΙ ΘΕΩΣΙΣ. Ἡ ζωή καί ἡ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ», 22 Μαρτίου 1997.

Ἡ Ἐκκλησία καί ὁ Μοναχισμὸς ὀφείλουν πολλὰ στούς πρώτους ἀλλά καί στούς μεταγενεστέρους μοναχούς, κοινοβιάρχας καί νομοθέτας τοῦ κοινοβίου.
 Τόν Μ. Ἀντώνιο, τόν ἅγιο Παχώμιο, τόν Μ.Βασίλειο, τόν ἅγιο Θεόδωρο τόν Στουδίτη καί ἄλλους.
Ἐξ ἴσου ὅμως πολλά ὀφείλουμε καί στόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, πού μέ τούς σθεναρούς ἀγῶνες του κατά τοῦ Βαρλαάμ ἔσωσε τήν Ἐκκλησία καί τόν Ὀρθόδοξο μοναχισμό ἀπό τόν Δυτικό οὐμανισμό, τόν ὀρθολογισμό καί τήν αἵρεσι.
Ἐάν σήμερα ἡ Ὀρθδόξος Ἐκκλησία εὐαγγελίζεται τήν θέωσι καί ὁδηγεῖ στήν θέωσι τά μέλη της, αὐτό ὀφείλεται κυρίως στούς ἀγῶνες καί τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου.
Ἐάν σήμερα ὁ ἁγιορείτικος καὶ ἁπανταχοῦ Ὀρθόδοξος μοναχισμός δατηρῇ τόν ἡσυχαστικό του χαρακτῆρα καί σκοπεύῃ ὄχι στήν κατάκτησι τοῦ κόσμου μέ τήν δρᾶσι, ἀλλά στήν μεταμόρωσί του διά τῆς ἐν ἡσυχίᾳ προσευχῆς καί λατρείας τοῦ Θεοῦ, αὐτό τό ὀφείλουμε κυρίως στόν ἅγιο Γρηγόριο.
Στόν ἀγῶνα του κατά τοῦ Βαρλαάμ ὁ ἅγιος Γρηγόριος εἶχε ἕνα δυνατό ὅπλο. Τόν Ἁγιορείτικο Τόμο. Μία εὐσύνοπτο ὁμολογία πίστεως ( στήν Φιλοκαλία καταλαμβάνει 6 σελίδες), πού ὁ ἴδιος συνέγραψε καί ὑπέργραψαν οἱ σημαντικότερες προσωπικότητες τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Τόν Ὀκτώμβριο τοῦ 1340 ὁ Βαρλαάμ μετέβη στήν Κωνσταντινούπολι, γιά νά καταγγείλῃ τόν ἅγιο Γρηγόριο.  Τόν Νοέμβριο τοῦ ἰδίου ἔτους, κατά πᾶσαν πιθάνοττα, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἦλθε στό Ἅγιον Ὄρος ἀπό τήν Θεσσαλονίκη, γιά νά ζητήσῃ τήν βοήθεια τῶν Ἁγιορειτῶν στόν ἀγῶνα του. Δὲν χρειάσθηκε νά μείνῃ πολύ στό Ὄρος, γιατί οἱ Πατέρες σύντομα ἐνέκριναν καί ὑπέργραψαν τόν Τόμο.
Ὁ Τόμος ἐπηρέασε τίς μετέπειτα ἐξελίξεις ὑπέρ τῶν ἡσυχαστῶν λόγῳ τοῦ κύρους πού εἶχε τό Ἅγιο Ὄρος στόν Ὀρθόδοξο κόσμο.
Βέβαια ὁ πατριάρχης Ἰωάννης Καλέκας, πού δέν συμπαθοῦσε τόν ἅγιο Γρηγόριο οὔτε τοὺς ἀγῶνες του γιά τήν Ὁρθοδοξία, τόν κατηγοροῦσε ὅτι  «ὁ Παλαμᾶς παρασυναγωγάς ἐν τῷ Ὄρει τῷ Ἁγίῳ ποιεῖ κἀν τῇ Θεσσαλονίκῃ παρά τούς θείους καί ἱερούς κανόνας»1 καί γ’ αὐτό τόν κάλεσε στήν Κωντσταντινούπολι πρὸς ἀπολογίαν.
Στόν Ἁγιορείτικο Τόμον ἀναιροῦνται δι’ ὀλίγων οἱ κύριες θέσεις τοῦ Βαρλαάμ καί τῶν ὁμοφρόνων του καί διατυπώνονται οἱ θέσεις τῶν ἡσυχαστῶν. Ὁ Τόμος ἀποτελεῖ μία περίληψι τῆς Ἡσυχαστικῆς καὶ Παλαμικῆς θεολογίας.
Στήν παροῦσα εἰσήγησι θὰ ἰδοῦμε τίς θέσεις τοῦ Τόμου, πού ἔχουν ὄχι μόνο θεολογική ἀλλά καί πρακτική σημασία. Στόν Τόμο αὐτὸ ὁμιλεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος, τό Ἅγιον Ὄρος, ἡ Ἐκκλησία.  Δέν θά τόν ἰδοῦμε μέ πνεῦμα περιεργείας ἤ κοσμικῆς φιλομαθείας, ἀλλά μέ πνεῦμα μετανοίας. Ὡς ταπεινοί ὑποτακτικοί ἄς ἐρωτήσουμε τόν πάντοτε ζῶντα μεγάλο καί ἀπλανῆ Γέροντά μας ἅγιο Γρηγόριο, ποιός εἶναι ὁ Ὀρθόδοξος μοναχισμός πού πρέπει νά ἀσκοῦμε, καί πού ἐμεῖς ὑστεροῦμε, ὥστε μέ τήν εὐχή του νά βάλουμε πάλιν ἀρχή μετανοίας.
Ὁ πλήρης τίτλος τοῦ Τόμου εἶναι: «Ἁγιορειτικός Τόμος ὑπὲρ ἱερῶς ἡσυχαζόντων». Ἄλλο ἡσυχία καί ἄλλο ἱερα ἡσυχία. Ἡ πρώτη ἔχει ἀνθρωποκεντρικό χαρακτῆρα. Ἡ δευτέρα Χριστοκεντρικό. Ὁ ἱερῶς ἡσυχάζων ἡσυχάζει ὄχι γιά νά βρῇ κάποια σωματική ἤ ψυχολογική ἀνάπαυσι ἤ ψυχοσωματική χαλάρωσι ἤ ἰσορροπία, ἀλλά γιά νά συνατήσῃ τόν Χριστό. Ἐπιποθεῖ καί ἐκλείπει ἡ ψυχή του εἰς τάς αὐλάς τοῦ Κυρίου, διά νά συναντήσῃ τόν Ζῶντα Θεόν καί νά ἑνωθῇ μαζί Του (Ψαλμ. 83). Ἡσυχάζει ἀπό ἀνησυχία μήπως περιπλανώμενος ἤ προσκολλώμενος μέ τόν νοῦ του στά κτίσματα χάσῃ τόν Κτίστη καί Πλάστη του. Ἡ ἱερά ἡσυχία λοιπόν δέν εἶναι ψυχολογική ἀλλά ὀντολογική κατάστασις.

 __________________________________________________________________________

1.Ἀκινδύνου, Λόγος πρός Καλέκαν, ὑπό Π. Χρήστου, ἐν Γρηγορίου Παλαμᾶ ἔργα, Ε.Π.Ε., Θεσ/νίκη, 1983,τ.3, σελ.7.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 89-104

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς - Ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης