Μια απάντηση στον φιλόσοφο κ. Χρ. Γιανναρά για το κατάπτιστο άρθρο του «Η σιωπή των ταγών» περί Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου

Ένα άρθρο του καθηγητή κ. Χρήστου Γιανναρά με τίτλο «Η σιωπή των ταγών» δημοσιεύθηκε στο φύλλο της «Καθημερινής» της Κυριακής 14 Μαρτίου 2010.  Δημοσιεύουμε μία απάντηση του κ. Κώστα Αγγελίδη (θεολόγου, διευθυντή της Βυζαντινής Χορωδίας “Ο Τρόπος”), που λόγω της μεγάλης εκτάσεώς της δεν ήταν εφικτή η δημοσίευσή της στην εν λόγω εφημερίδα.
 
Θα ξεκινήσω τις σκέψεις μου έχοντας και εγώ την ίδια κατ’ αρχήν γνώμη με τον συγγραφέα ότι πρέπει να μιλήσουν πλέον οι ταγοί και να ενημερωθεί η «μερίδα της ελληνικής κοινωνίας (στο εσωτερικό και τη διασπορά) για το διεθνή διασυρμό μιας ιστορικής μονής αλλά και του αγιορείτικου μοναχισμού», όπως διαβάζουμε στο άρθρο.
Μια πρώτη παρατήρηση η σκληρή γλώσσα και οι χαρακτηρισμοί από έναν πανεπιστημιακό καθηγητή θεολόγο; και φιλόσοφο.Το ερωτηματικό στη θεολογική ιδιότητα είναι γιατί γνωρίζει ότι με τα γραφόμενά του και ενδεχομένως με την λανθασμένη τοποθέτησή του σκανδαλίζει περισσότερο το ποίμνιο, γνωρίζει ότι σύμφωνα με την εκκλησιαστική μας παράδοση καλύπτουμε τα λάθη των συνανθρώπων μας, δεν κατακρίνουμε.
 
Να δεχθώ ότι και ο κ. Γιανναράς είχε δεξιούς λογισμούς όπως έλεγε ο γέροντας Παΐσιος και η επιφυλλίδα του όπως και  προηγούμενες τηλεοπτικές του παρουσίες για το επίμαχο θέμα, είχε αγαθούς σκοπούς. Μάλλον όμως είχε λανθασμένη ενημέρωση και ελπίζω όχι προσωπικές εμπάθειες χωρίς μάλιστα την δική του προσωπική επαφή και γνωριμία με τη Μονή και τους Βατοπαιδινούς πατέρες.
Ομιλεί περί «θλιβερών ρασοφόρων, καπηλείας ιερών και οσίων, εξευτελισμό ιερών κειμηλίων, άσχετους ρασοφόρους με το εκκλησιαστικό γεγονός, έμπρακτα αποκομμένους από το σώμα της Εκκλησίας, το ήθος, με το χρήμα τους (οι μοναχοί) εξαγοράζουν ανοχή και εύνοια πατριαρχείων, ευσεβίστικα χαμόγελα, μοχθηρότητα στο βλέμμα, δαιμονική οίηση, κυρτωμένη κακομοιριά γυναικώδους αιδημοσύνης, θυμιατίζουν σαν μαριονέτες τον ηγούμενο, χρηματολαγνεία, ρασοφορεμένες ατσίδες». Ο καθηγητής κ. Χρ. Γιανναράς ζητά από τους
επισκόπους του εκκλησιαστικού σώματος και τη σύναξη των αγιορειτών  ηγουμένων να παρέμβουν  στο «σκανδαλισμό», στο «βδέλυγμα» των βατοπαιδινών με σκοπό «να επισκευάσουν το μοναστήρι τους».

Πρώτη λανθασμένη τοποθέτηση. Αγνοεί ότι ένα μοναστήρι περνά από γενεά σε γενεά.Τ ο Βατοπαίδι δεν είναι μόνο το μοναστήρι τους. Είναι το μοναστήρι όλων μας, όλων των Ελλήνων, όλων των Ορθοδόξων και όχι μόνο. Δεν το κατέλαβαν με τα όπλα κ. καθηγητά αλλά ζητήθηκε από το οικουμενικό μας Πατριαρχείο με την έγκριση της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους να επανδρωθεί από τους 18 πατέρες της συνοδείας του γέροντα Ιωσήφ το 1990, μια ιστορική μονή με μεγάλη όμως παρακμή από το 1950, υλική και πνευματική.
Μπροστάρης σ’ αυτή την προσπάθεια ο γέροντας Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός (1921-2009). Το  “χαμόγελο” της κοιμήσεώς του μάλλον φανερώνει την ανάπαυσή του για τις ευλογίες που έδινε για την πνευματική αποκατάσταση της Μονής, την εργασία των αναστηλώσεων, τη συντήρηση και διαφύλαξη των κειμηλίων.
Ευχή μου είναι κ. Καθηγητά να προμηθευτείτε και εσείς και ιδιαίτερα οι αναγνώστες της “Καθημερινής” το ημερολόγιο της Ι.Μ. Βατοπαιδίου για το 2010. Εκεί μπορεί ο αναγνώστης να διαπιστώσει με φωτογραφικά τεκμήρια και να συγκρίνει την άθλια κατάσταση της Μονής πριν το 1990 σε σχέση με τη σημερινή της μορφή, ώστε κατ’ αρχήν να διαπιστώσει μέσω του εντύπου τη συνολική εργασία και προσφορά των 100 και πλέον μοναχών.
 
Είναι καύχημα λοιπόν κ. Καθηγητά το Βατοπαίδι για τους Αγιορείτες και για όλους όσοι γνωρίζουν όχι μόνο την υλική αποκατάσταση της Μονής και των θησαυρών που κουβαλάει από την ιστορία της αλλά και της πνευματικότητας του γέροντα Εφραίμ που χιλιάδες ψυχές συνομολογούν εντός και εκτός Αγίου Όρους.
Κτιριακά επανήλθε στις παλιές του δόξες υπακούοντας ένα χρέος όπως άλλωστε και οι υπόλοιπες Μονές του Αγιώνυμου Όρους στοχεύουν προς το κοινό όφελος. Πνευματικά ζει σύμφωνα με τους κανόνες της αγιορείτικης πολιτείας και οι εξετάσεις είναι καθημερινές στην ιερά επιστασία και τις συνάξεις των Καρυών, στις πανηγύρεις και στις επισκέψεις από μονές και κελιά, στις προσωπικές σχέσεις…
“Θλιβεροί  ρασοφόροι” είναι κ. Καθηγητά αυτοί οι μοναχοί που φιλοξένησαν μέχρι σήμερα πάνω από 500.000 επισκέπτες προσκυνητές, συντηρούσαν 150 οικογένειες εργατών, πήραν πανευρωπαϊκή διάκριση για την υποδειγματική αποκατάσταση του σκευοφυλακίου και τη μετατροπή του σε Μουσείο; Αυτοί που σε συνεργασία με δεκάδες επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων συντήρησαν χιλιάδες εικόνες, έγγραφα, παλαίτυπα, έργα τέχνης, κειμήλια, παραδίδοντάς τα για τον εμπλουτισμό της πολιτιστικής μας κληρονομιάς;

Θα έπρεπε μάλλον να επισκεφθεί το μοναστήρι ο κ.Γιανναράς πριν αρθρογραφήσει και μάλιστα με το αντίστοιχο χριστιανικό(;) φαρμάκι!!! Εκεί θα διαπίστωνε την ομορφιά του καθολικού με τις συντηρημένες τοιχογραφίες του Μανουήλ Πανσέληνου, τις εκατοντάδες εικόνες και λατρευτικά αντικείμενα. Θα διαπίστωνε κατασκευές όχι “κιτς νεοπλουτίστικου εντυπωσιασμού” όπως γράφει προσβάλλοντας και τις υπόλοιπες μονές, τη νοημοσύνη όσων γνωρίζουν πώς γίνονται οι αντίστοιχες επιβλέψεις και συντηρήσεις με τις μελέτες ειδικών επιστημόνων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των αναστηλώσεων του Αγίου Όρους. Θα διαπίστωνε τις ανάγκες του οικοδομικού συγκροτήματος των 35.000 τ.μ., τις εργασίες εντός και εκτός μονής.
Θα του έδειχναν οι θλιβεροί(;) ρασοφόροι πώς ήταν τα λείψανα των αγίων, οι εικόνες, τα γκρεμισμένα παρεκκλήσια, τα ετοιμόρροπα κτίρια. Οι χιλιάδες επισκέπτες της Μονής, μάρτυρες της σημερινής ζωής των Βατοπαιδινών μοναχών και της θυσιαστικής αγάπης τους για την εξυπηρέτηση όλων των προσκυνητών, οι επιστήμονες που έχουν συνεργασθεί σε όλους τους τομείς, συνάνθρωποί μας που έχουν υπηρετήσει στους εκεί σταθμούς της Αστυνομίας, του Λιμενικού, του Τελωνείου μάλλον θα διαφωνούν με τους χαρακτηρισμούς και ίσως θα ήθελαν να γνωρίζουν τις πραγματικές αιτίες της συγγραφής του άρθρου με τις πνευματικές αναζητήσεις…
Αυτοί οι “άσχετοι ρασοφόροι με το εκκλησιαστικό γεγονός” μέσα σ’ αυτά τα 20 χρόνια έχουν εκδώσει θεολογικά και επιστημονικά συγγράμματα, εικονογραφημένα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης της μονής, το 1997 ανέδειξαν το καλύτερο έντυπο σε Ευρωπαϊκό διαγωνισμό, το 1998 πήραν βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών. Οι μουσικές εκδόσεις ανέδειξαν τον πλούτο των Βατοπαιδινών μελοποιών, έγιναν οδηγός για αντίστοιχες εκδόσεις γιατί συμπεριέλαβαν το μουσικό κείμενο και το ποιητικό κείμενο των ύμνων σε τρεις γλώσσες, ταξίδεψαν τη “μουσική των αγγέλων” σε όλον τον κόσμο.
Δεν μπορεί να μην πληροφορήθηκε ο κ. Γιανναράς μια σειρά διεθνών επιστημονικών συνεδρίων με αδιαμφισβήτητη επιτυχία και αρθρόα προσέλευση. Αγαπητέ κ. Καθηγητά ζητάτε την επέμβαση των ταγών όταν όλοι αυτοί που εγκαλείτε ήταν τουλάχιστον γνώστες και οι περισσότεροι παρόντες των παραπάνω πολύπλευρων προσφορών της Μονής στην παράδοσή μας.
Όλα αυτά και άλλα πολλά που κάποτε μπορούν να καταγραφούν δεν γίνονται από «ρασοφορεμένες ατσίδες στις μπίζνες». Απαιτούν ψυχικό κόσμο, εσωτερική πνευματικότητα, προσευχές και κομποσχοίνια, ευλογία από το γέροντα για να αποδώσουν καρπούς, με κόπους, δάκρυα και θυσίες.
Αναφέρω τα επιστημονικά συνέδρια: Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, 1996 όπου όλοι έγιναν μάρτυρες των αλλαγών στην συνολική παρουσία της Μονής, Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, 1998 μια μεγάλη συνεισφορά για το θεολογικό κόσμο και με την έκδοση των πρακτικών,  Αθωνιάδα Ακαδημία, 1999 μια πρωτοβουλία που χαροποίησε όχι μόνο τους Αγιορείτες και τους μαθητές της Αθωνιάδας αλλά και όλο τον εκπαιδευτικό χώρο, Οικολογική κρίση και  Αποκάλυψη του Ιωάννου 2001 σε συνδιοργάνωση με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής 2004 μια πνευματική σύναξη με πολλαπλά μηνύματα που ακόμη μνημονεύεται από τους παρόντες συμμετέχοντες και ακροατές,  Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ 2007 μια μαρτυρία που χαροποίησε όλους όσοι εμβάθυναν στο έργο του αλλά και το πανορθόδοξο κοινό.
Οι κατάλογοι των εισηγητών όλων των συνεδρίων αλλά και των συμμετεχόντων ως ακροατών από όλο τον Ορθόδοξο κόσμο μάλλον αναπαυμένοι είναι από τις πρωτοβουλίες αυτές και δεν συμφωνούν με τα λεγόμενά σας περί «συμπλεγματικής διαστροφής του ασκητικού αθλήματος από τους Βατοπαιδινούς μοναχούς». Όσοι είχαν την ευλογία να προσκυνήσουν την Αγία Ζώνη απ’ όλη την Ελλάδα μάλλον δεν συνυπογράφουν μαζί σας περί «καπηλείας ιερών και οσίων». Ας μιλήσουν οι Μητροπολίτες που ζητούσαν την έλευση της Αγίας Ζώνης στην Μητρόπολή τους “προς αγιασμό”, την παρουσία της κάρας του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου για τους εορτασμούς των 1600 χρόνων από την κοίμησή του. Ας μιλήσουν οι Αγιορείτες για την ευλογημένη συνήθεια εξόδου λεψάνων ή εικόνων, όπου κρίνεται αυτό σκόπιμο.
«Εξευτελισμός ιερών κειμηλίων» γινόταν και κατά τις επισκέψεις σε νοσοκομεία, σπίτια αρρώστων, φυλακές, ιερές μονές και ησυχαστήρια ανά την Ελλάδα και όχι μόνο; Γιατί βλέπουμε μόνο το τηλεοπτικό υποπροιόν ενημέρωσης με επισκέψεις σε πρωθυπουργούς, επιχειρήσεις, χρήση ελικοπτέρων και σκαφών; Μήπως η ιστορία έχει καταγράψει, και όχι μόνο των βυζαντινών χρόνων, ότι με ποικίλους τρόπους χτίστηκαν μοναστήρια, διατηρήθηκαν πολιτισμοί που στη συνέχεια έδιναν “τα πάντα τοις πάσι”; Ποιός απαγορεύει τη χρήση των μέσων όταν αγνοεί τον σκοπό και ίσως την ανάγκη των στιγμών;
Για την φράση «εξαγοράζουν ανοχή και εύνοια Πατριαρχείων» μάλλον πρέπει να δεχθούμε ότι σας ξέφυγε λόγω υπερβάλλοντος ζήλου, αλλιώς ας σας κρίνουν οι αναγνώστες και βέβαια τα Πατριαρχεία μας που εξαγοράζονται.
Επίσκοποι, ιερείς, μοναχοί, σεβαστές μορφές επωνύμων και ανωνύμων από Ρωσία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Λίβανο κ.α. μάλλον διαψεύδουν την μομφή «περί ψευτιάς με ευσεβίστικα χαμόγελα, μοχθηρότητα στο βλέμμα» αφού μαζί πολλές φορές με Αγιορείτες και επισκόπους της Ελλαδικής Εκκλησίας έχουν λειτουργήσει και συλλειτουργήσει μαζί τους. Δεν γνωρίζω πώς συνειδητοποίησε ο καθηγητής κ. Χρήστος Γιανναράς “την αρρώστια από την υγεία”, τη “διαστροφή από τη γνησιότητα” και δεν την αναγνώρισαν γεροντάδες εντός και εκτός Όρους με αγνότητα βίου και καθαρότητα καρδιάς. Μήπως είναι αποδέκτης μόνο της τηλεοπτικής κρίσης και κατάκρισης που ενδεχομένως κρύβουν συμφέροντα διαφόρων ειδών και προελεύσεων; 
Δεν γνωρίζω εάν αντίστοιχα τα ενδιαφερόμενα για την Εκκλησία, την Ορθοδοξία και το λαό ραδιοτηλεοπτικά μέσα τον είχαν ήδη πληροφορήσει για το πώς ήταν και το πώς έγινε σήμερα το Βατοπαίδι, πόσοι έχουν ποικιλότροπα αναπαυθεί από τη μονή και τους εκεί εγκαταβιώσαντες μοναχούς, τις εκδόσεις βιβλίων και ψηφιακών δίσκων, πόσοι έχουν ευεργετηθεί από το ιεραποστολικό και φιλαθρωπικό έργο.Τα ΜΜΕ δεν προβάλλουν τα ένσημα που κολλά ο καθένας στον ουρανό κ. Καθηγητά!
Το άρθρο σας κ. Γιανναρά συμβάλλει, μάλλον άθελά σας πιστεύω, στη διακοπή ή στην παροδική ελπίζω αναστολή ενός πολυσχιδούς έργου με δραστηριότητες ευθύνης απέναντι στην ιστορική και πνευματική παράδοση της Μονής απέναντι στο γένος και την Ορθοδοξία.
Αν υπήρξαν λανθασμένοι χειρισμοί, υπερβολές μπορούν να εντοπισθούν, με αγάπη όμως, να κατατεθεί η “συγνώμη”, το καλογερικό “ευλόγησον” που περισσότερο από εμάς αυτοί ασκούνται.
“Καιρό μετανοίας” έχουμε όλοι για να γευθούμε τελικά τον “καλό παράδεισο” και ίσως ένα χαμόγελο σαν αυτό του γέροντα Ιωσήφ.
Στη φράση “ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα” αντιτείνω μια φράση του σεβαστού π. Μιχαήλ Καρδαμάκη ότι “η αγάπη είναι Σταυρός και ο Σταυρός αγάπη”. Ας αφήσουμε την ασφάλεια του καναπέ και τη μόδα της εποχής που μας θέλει “εισαγγελείς” και μάλιστα μέσω δημοσιογραφικής κάλυψης και ας βρεθούμε προσκυνητές στη μονή Βατοπαιδίου.
Μπορεί οι πληροφορίες μας έτσι να έχουν άλλη χάρη. Αυτή της αμεσότητας με τον τόπο και της ιερότητας των προσωπικών σχέσεων…

Κώστας Αγγελίδης /  Ι.Μ.Βατοπαιδίου