Κουακέροι στήν Ἑλλάδα. Πρωτ. Βασιλείου Γεωργοπούλου, Λέκτωρος Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ

Κουακέροι εἰς τήν Ἑλλάδα

Πρωτ. Βασιλείου Γεωργοπούλου, Λέκτωρος Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ

1. Ἡ ὀνομασία τους καί ἡ προέλευσή τους 

Οἱ Κουάκεροι εἶναι προτεσταντική αἱρετική κίνηση, πού ἐμφανίστηκε τόν 17ο αἰώνα στήν Ἀγγλία, ἀπό τόν ἱεροκήρυκα George Fox (1624 – 1691) καί ἀναπτύχθηκε ἐντός τοῦ πουριτανικοῦ προτεσταντικοῦ χώρου ὡς μορφή διαμαρτυρίας κατά τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας καί ὡς τρόπος ἐπιστροφῆς στήν ἁπλότητα τοῦ ἀρχέγονου χριστιανισμοῦ^1.

Ἡ ὀνομασία Κουάκεροι (Quakers)= τρέμοντες, τήν ὁποία ἀποδέχθηκαν ἀργότερα, ἀρχικά ἀποτέλεσε δυσφημιστικό παρωνύμιο τῶν ἀντιπάλων τους καί προῆλθε ἀπό τόν συνδυασμό δύο γεγονότων.
 Ἀπό τήν φράση τοῦ George Fox σέ μία δίκη, μεταξύ τῶν πολλῶν, πρός τόν δικαστή, «τρέμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ» καί ἀπό τό γεγονός, ὅτι κάποια μέλη τῆς κίνησης ἔτρεμαν τήν ὥρα τῆς λατρείας τους^2.
Ἡ ἐπίσημη ὀνομασία τους εἶναι "Θρησκευτική Κοινωνία τῶν Φίλων" (Religious Society of Friends).
Οἱ ἴδιοι αὐτοχαρακτηρίζονταν ἐπίσης ὡς «Τέκνα τοῦ φωτός» καί «Κήρυκες τῆς ἀλήθειας»^3.

2. Ἡ ἱστορική ἐξέλιξη τῆς κίνησης. 

Ὁ καταγγελτικὸς λόγος τους, ἡ ἀκτιβιστική ἐλεγκτική συμπεριφορά τους πρός τή θεσμική διάρθρωση τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας σέ συνδυασμό μέ τίς κοινωνικές πεποιθήσεις τους, π.χ. ἀρνοῦνταν νά στρατευθοῦν, νά ὁρκίζονται στά δικαστήρια, νά χρησιμοποιήσουν βία, ἀπόλυτη ἐλευθερία συνειδήσεως κ.ἄ, ὑπῆρξαν ἀφορμές γιά πολλούς διωγμούς, πού ὑπέστησαν τόσο ἀπό τό θρησκευτικό χῶρο, π.χ. καλβινιστές – πρεσβυτεριανούς, ὅσο καί ἀπό τήν κρατική ἐξουσία χωρίς νά ἀντιτάξουν βία μέ μοναδική ὑπομονή καί ἀντοχή.
Πολλοί, ἀργότερα λόγῳ τῶν διωγμῶν, μετανάστευσαν στίς Η.Π.Α^4.

Σημαντικό ρόλο στήν ἑδραίωση τῆς κίνησης ἔπαιξαν ἡ σύζυγος τοῦ George Fox, ἡ Margaret Fell (1614 – 1702), ὁ πρώην Ἀγγλικανός δικηγόρος William Penn (1644 – 1718), πού ἐργάστηκε γιά τή διάδοση καί τή θεμελίωση τῆς κίνησης στήν Πενσυλβάνια τῶν Η.Π.Α., ὅπως ἐπίσης καί ὁ θεολόγος τῆς κίνησης Robert Barclay (1648 – 1690) ἀνέπτυξε συστηματικά τό 1676 τά πιστεύω τῆς κίνησης στό ἔργο του “Ἡ Ἀπολογία τῆς ἀληθινῆς χριστιανικῆς θεολογίας”.

Ἀπό τήν ἱστορία τῆς κίνησης δέν ἀπουσιάζουν τά σχίσματα καί οἱ διαφοροποιήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀποτελεῖ ἡ περίπτωση τοῦ Edward Hicks τό 1820 στίς Η.Π.Α., πού ἀρνήθηκε τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ μέ ἀποτέλεσμα νά ἀποκοπεῖ μέ ἀρκετές ἑκατοντάδες ὀπαδούς του ἀπό τό σῶμα τῶν Κουάκερων καί νά δημιουργήσει ἕνα σχισματικό κλάδο.
Σήμερα ὑπάρχουν τρεῖς κύριοι κλάδοι: α) Οἱ Συντηρητικοί Φίλοι, γνωστοί καί ὡς "Ἀρχέγονοι Κουάκεροι", πού παραμένουν πιστοί στά ἀρχικά πιστεύω καί πρακτικές τοῦ Κουακερισμοῦ μέ ἀπολύτως ἐλεύθερη λατρεία,
β) Οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι, πού ἔχουν υἱοθετήσει θεολογικές ἀρχές τοῦ ἀρχικοῦ κλασικοῦ προτεσταντισμοῦ (κυρίως τῶν Μεταρρυθμισμένων) καί στή λατρεία τους ἔχουν πάστορες καί
γ) οἱ Φιλελεύθεροι Φίλοι, πού ἔχουν υἱοθετήσει θεολογικές ἀπόψεις τοῦ φιλελεύθερου – ὀρθολογιστικοῦ Προτεσταντισμοῦ, πλήν ὅμως, ἔχουν ἐλεύθερη λατρεία.

 3. Ἡ πίστη, ἡ ζωή καί ἡ λατρεία τῶν Κουάκερων. 

Οἱ Συντηρητικοί καί οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι τυπικά ἀποδέχονται τό Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ ἀποφεύγουν ὅμως τή χρήση θεολογικῆς ὁρολογίας, πού δέν ὑπάρχει κατά γράμμα στήν Ἁγία Γραφή.
Ἀντιθέτως οἱ Φιλελεύθεροι ἀρνοῦνται τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος καί τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ.
Ὀρθῶς ἔχει ἐπισημανθεῖ, ὅτι σήμερα ὑπάρχει μεταξύ τους μία ποικιλία ἀπόψεων γιά τά θέματα αὐτά^5.

Οἱ Συντηρητικοί καί οἱ Εὐαγγελικοί Φίλοι ἀποδέχονται τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, τή σπουδαιότητα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά ἀμφισβητοῦν τήν καταγράμμα θεοπνευστία της⁶ σέ ἀντίθεση μέ ἄλλες προτεσταντικές αἱρέσεις, ἐνῶ ἀμφότερα οἱ Φιλελεύθεροι τά ὑποτιμοῦν ἤ καί τά ἀπορρίπτουν.
Ὅλοι οἱ κλάδοι ἀρνοῦνται τή θεολογική ἑρμηνεία τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος.
Δίνουν ἄμεση προτεραιότητα στήν προσωπική ἐμπειρία⁷ καί στό λεγόμενο «ἐσωτερικό φῶς», πού καθοδηγεῖ τόν κάθε πιστό στήν κατανόηση τῆς Βίβλου, καί εἶναι αὐτό τό ἴδιο, πού ὁδηγεῖ κάθε ἄνθρωπο σέ προσωπική σχέση μέ τό Θεό^8.
 Εἶναι τέτοια ἡ ἐμμονή τους γιά τή σημασία τοῦ ἐσωτερικοῦ φωτός ὡς εἶδος ἐμπειρίας, καθώς ἡ ἐν λόγῳ θεμελιώδη διδασκαλία τους, ἀποτελεῖ καί μέσο διαφοροποίησής τους ἀπό τίς ἄλλες προτεσταντικές κινήσεις, πού πολλοί ἐρευνητές κάνουν λόγο στήν περίπτωση τῶν Κουάκερων γιά ἕνα ἰδιότυπο μυστικισμό.
Ἡ ἀφοσίωση καί ἡ ὑπακοή σ᾽ αὐτό τό ἐσωτερικό φῶς, πού ὁδηγεῖ στό Χριστό, κατά τούς ἰσχυρισμούς τους, σέ συνδυασμό μέ τήν χριστανική ζωή ἀποτελοῦν γιά τούς Κουάκερους τά ἐχέγγυα τῆς σωτηρίας.
Δέν τελοῦν καί δέν ἔχουν κανένα μυστήριο^9.  Ἀπορρίπτουν τό Βάπτισμα καί τή θεία Εὐχαριστία ὡς μυστήρια καί τελετές καί μιλοῦν γιά μία μόνο πνευματική καί ἐσωτερική τους σημασία.
Στή ζωή τους προσπαθοῦν νά εἶναι λιτοί, σώφρονες, ἁπλοῖ στήν ἐνδυμασία, φιλάνθρωποι, φιλαλήθεις, εἰρηνικοί, ἀντίθετοι σέ κάθε μορφή βίας, ὅρκου, πολέμου, στρατιωτικῆς θητείας^10.

 Ἡ λατρεία τους στήν συντηρητική – παραδοσιακή μορφή της δέν ἔχει καθόλου καθιερωμένους τύπους ἤ τελετουργικό.
Ἔχει ἔντονο τόν αὐθορμητισμό, τή συναισθηματική φόρτιση, τό ἐσωτερικό μυστικό βίωμα, τήν ἀπουσία μόνιμων παστόρων μέ ἐξαίρεση τούς Εὐαγγελικούς Φίλους.
Κάθε ἄντρας καί γυναίκα ἔχει τή δυνατότητα αἰσθανόμενος, κατά τίς πεποιθήσεις τους πάντα, ὅτι καλεῖται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, νά σηκωθεῖ στήν λατρευτική σύναξη καί διδάξει τά ὑπόλοιπα μέλη^11.

4. Ἡ παρουσία τῶν Κουάκερων στήν Ἑλλάδα. 

Ἡ συγκεκριμμένη αἱρετική κίνηση ἐμφανίζεται στήν Ἑλλάδα στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1980.
Ἡ παρουσία τῆς κίνησης ἀριθμητικῶς στήν Πατρίδα μας εἶναι ἐξαιρετικά μικρή. Τά μέλη της προῆλθαν, κυρίως, ἀπό ἄλλες προτεσταντικές ὁμολογίες καί ἀνήκουν στούς Συντηρητικούς Φίλους.
Ἡ κίνηση, φυσικά, δραστηριοποιεῖται στό διαδίκτυο καί στόν ἑλληνικό χῶρο.

Σημειώσεις 

1. Βλ. ἐπιλεκτικά: Arbeitsgemeinschaft der Kirchen und Religionsgesellschaften in Berlin (Hrsg), Was glauben die andern? 26 Selbstdarstellungen, Berlin 19542, σσ. 182–187. G. Scherer, Quäker, στο Η. Κrüger u. a (Hrsg), Ökumene Lexikon. Kirchen – Religionen – Bewegungen, Frankfurt am M 1983, στ. 993 – 996. J. Leslie Dunstan, Der Protestantismus, Stuttgart 1985, σσ. 116–118. Pink Dandelion, An Introduktion to Quakerism, New York 2007.

2. Βλ. Georges Liens, Quakers, στο DCrTh, (2007)3, σ. 1169.

3. Βλ. Was glauben die andern?, ὅπ.π., σ. 183.

4. Βλ. Τhomas Hamm᾽s, The Quakers in America, New York 2003.

5. Βλ. Georges Liens, Quakers, ὅπ.π., σ. 1169.

6. Βλ. J. Leslie Dunstan, Der Protestantismus, ὅπ.π., σσ. 117–118.

7. Bλ. Eileen W. Linder (Ed), Yearbook of American & Canadian Churches 2008, Nashville 2008, σ. 120.

8. Βλ. Was glauben die andern?, ὅπ.π., σ. 185.

9. Βλ. Andreas Rössler, Kleine Kirchenkunde, Stuttgart 19992, σ. 99.

10. Βλ. G. Scherer, Quäker, ὅπ.π., στ. 995.

11. Βλ. Was glauben die andern?, ὅπ.π., σ. 184.

Ορθόδοξος Τύπος τεύχος 1920 23 Μαρτίου 2012