Ἡ Ὀρθοδοξία μας. Κεφάλαιο 2ο. Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιστήμη (Μέρος Α΄) Π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος.

Ἡ Ὀρθοδοξία μας

π.Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος

Δρ. Θεολογίας, Δρ. φιλοσοφίας

στ) Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιστήμη (σελ.95-101) (Α΄ μέρος.)

Ὁ ἄνθρωπος, ὡς τό «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Πανσόφου καί Παντοδυνάμου Θεοῦ ἔχει δυνατότητες νά ἀναπτύξει τήν ἐπιστήμη σέ ὅλους τούς τομείς.  Γιά νά δώσει π.χ. τό κατάλληλο ὄνομα σέ κάθε ζῶο, πού θά ἀνταποκρινόταν στά ἰδιαίτερα γνωρίσματα του, ἔπρεπε νά ἀναπτύξει τίς ἱκανόητητες πού τοῦ ἔδωσε ὁ Θεος, ὥστε νά ἀποκτήσει ἀληθινή γνώση τῶν ζώων.  Αὐτό ἄλλωστε ἦταν καί ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ, πού ὡδήγησε τά ζῶα ἐνώπιον τοῦ Ἀδάμ, «εἰδεῖν τί καλέσει αὐτά», γιά νά δεῖ πῶς θά τά ὀνομάσει (Γέν. β΄ 19).

Ἡ θέση κυριαρχίας τοῦ ἀνθρώπου μέσα στή δημιουργία τοῦ Θεοῦ («καί κατακυριεύσατε αὐτῆς», Γεν. α΄28, πρβλ. Σοφ. Σειρ. ιζ΄ 2-4. Σοφ. Σολ. ι΄2) προϋποθέτει βαθύτερη γνώση της.  Γιατί ἐντάσσεται στήν ὑπηρεσία τῆς ἀρμονίας τοῦ κόσμου καί ὄχι ἀντίθετα σ’ αὐτήν.  (Γεν.α΄ 31). Ἡ κυριαρχία αὐτή ἔπρεπε νά ἀσκεῖται, ὄχι μόνο σύμφωνα μέ τά χαρακτηριστικά τοῦ κάθε δημιουργήματος, ἀλλά καί σέ ἁρμονία μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ (πρβλ. Γέν. γ΄ 3). 

Ὁ Θεός ἐπροίκησε τόν ἄνθρωπο μέ τή δυνατότητα αὐτῆς τῆς  γνώσης (Ψαλμ. 92,10). «Εἶναι μακάριος ὁ ἄνθρωπος, πού βρῆκε σοφίαν καί (ὁ) θνητός πού ἀπόκτησε φρόνησιν (Παροιμ. γ΄ 13). Ἡ ἐπιστήμη δέν εἶναι ἔξω ἀπό τή βούληση ἤ τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο. 

Ἡ Σοφία Σειράχ παραγγέλει: «Ἄκουέ με, παιδί μου, καί μάθε ἐπιστήμη καί ἡ καρδιά σου ἄς δώσει προσοχή στούς λόγους μου.  Θά φανερώσω μέ ἀκρίβεια τήν παιδεία καί μέ ἐπιμέλεια θά διακηρύξω τήν ἐπιστήμη» (Σοφ. Σειράχ. ι΄-στ΄ 24-25). 

Ὁ Θεός στεφάνωσε τόν ἄνθρωπο μέ δόξα καί τιμή· τόν προόρισε νά ὑποτάξει κάτω ἀπό τά πόδια του, ὄχι μόνο τή γῆ, ἀλλά καί ὁλόκληρη τή δημιουργία «τούς οὐρανούς, τή σελήνη καί τούς ἀστέρες». Ὅμως αὐτή ἡ κυριαρχία δέν εἶναι ἀπεριόριστη, οὔτε ἀποτελεῖ σκοπό. Ἰδού τί λέγει ὁ Ψαλμωδός:

«Κύριε, ὁ Κύριος ἡμῶν,

πόσο θαυμαστό εἶναι τὄνομά Σου σ’ ὅλη τή γῆ!

...Βλέπω τούς οὐρανούς, τά ἔργα τῶν χειρῶν Σου,

τή σελήνη καί τούς ἀστέρες πού Σύ ἐθεμελίωσες.

Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος γιά νά τόν ἐνθυμεῖσαι,

ἤ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου γιά νά τόν φροντίζεις;

Τόν ἔπλασες λίγο κατώτερο ἀπ’ τούς ἀγγέλους,

μέ δόξα καί τιμή τόν ἐστεφάνωσες.

Κυρίαρχο τόν ἔκανες στά ἔργα τῶν χειρῶν Σου.

Ὅλα τά ὑπέταξες κάτω ἀπό τά πόδια του...

Κύριε, ὁ Κύριος ἡμῶν,

πόσο θαυμαστό εἶναι τό ὄνομά σου σ’ ὅλη τή γῆ!»

(Ψαλμ. η΄ 1-10)

Ἡ θέση κυριαρχίας τοῦ ἀνθρώπου τόν ὁδηγεῖ στή δοξολογία τοῦ Δημιουργοῦ του, ὄχι στήν αὐτονομία καί στήν ἀποστασία. Ἡ Σοφία Σειράχ λέγει: «Καί Αὑτός ἔδωκεν ἀνθρώποις ἐπιστήμην ἐνδοξάζεσθαι ἐν τοῖς θαυμασίοις Αὐτοῦ» (λη΄ 6). Ἐδῶ τίθενται θεολογικές προϋποθέσεις γιά τήν ἐπιστήμη καί τήν τεχνική πρόοδο.   

Δέν πρέπει νά ἔχει ἐνδοκοσμικούς προσανατολισμούς , οὔτε πάλι πρέπει νά ἀσκεῖται ἀντίθετα ἀπό τή φύση τοῦ ἀνθρώπου καί τή θέση του μέσα στή δημιουργία τοῦ Θεοῦ.  Πρέπει νά ἐναρμονίζεται μέ τό ρόλο τοῦ ἀνθρώπου.  Τοποθετήθηκε φύλακας καί συντηρητής τῆς δημιουργίας, ὄχι καταστροφέας τῆς (Γέν. β΄ 15).

Ὁ ἄνθρωπος ἀσκώντας τήν κυριαρχία πάνω στή δημιουργία δέν ἐπιτρέπεται νά πάρει θέση τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα πρέπει νά συντελέσει, ὥστε νά διατηρηθεῖ ἡ δοξολογική σχέση τῆς δημιουργίας πρός τόν Δημιουργό. Ὁ ἄνθρωπος ὑποτάσσει τήν κτίση γιά νά τήν προσφέρει δοξολογία στόν Θεό. Ὄχι γιά νά διασπάσει τήν ἑνότητα καί τήν ἁρμονία τῆς κτίσης, ἀλλά γιά νά τή διακονήσει. (Α΄ Κορ. στ΄ 20).

Τά πλαίσια αὐτά καθορίζουν τήν ὀρθή θέση τῆς ἐπιστήμης  καί τῆς τεχνικῆς.  Τόσο ἡ ἐπιστήμη ὅσο καί ἡ τεχνική δέν ἐπιτρέπεται νά στρέφονται ἐναντίον τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, νά ἔχουν δηλαδή ἀρνητικές συνέπειες γιά τήν ὅλη ἁρμονία τοῦ κόσμου· ἡ ἐπιστήμη δέν πρέπει νά αὐτονομηθεῖ. Ἡ αὐτονομία αὐτή καί ἡ ἐγωϊστική χρήση τῆς ἐπιστήμης ἀποπροσανατολίζει τόν ἄνθρωπο καί συμπαρασύρει τόν κόσμο στήν καταστροφή.   Γι’ αὐτο καί ὁ Θεός παραγγέλλει:

«Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, μήπως λησμονήσεις Κύριον τόν Θεό σου καί δέν φυλάξεις τίς ἐντολές Του καί τούς νόμους Του, ὅσα σοῦ παραγγέλλω σήμερα. Μήπως χορτασθεῖς, οἰκοδομήσεις ὡραῖα σπίτια καί κατοικήσεις σ’ αὐτά, πολλαπλασιασθοῦν τά βόδια σου καί τά πρόβατά σου, αὐξηθεῖ τό ἀργύριο καί τό χρυσίο σου καί ὅλα τά ὑπάρχοντα σου καί ὑπερηφανευθεῖ τότε ἡ καρδιά σου καί λησμονήσεις Κύριον τόν Θεόν σου, πού σέ ἐξήγαγε ἀπό τή γῆ τῆς Αἰγύπτου, ἀπό τή χώρα τῆς δουλείας καί σέ ὁδήγησε διά μέσου ἐκείνης τῆς μεγάλης καί φοβερῆς ἐρήμου....

Πρόσεξε μή διανοηθεῖς: Ἡ ἰσχύς μου καί ἡ δύναμη τῶν χεριῶν μου πρόσφεραν τή μεγάλη αὐτή εὐλογία.  Πρέπει νά θυμᾶσαι τόν Κύριο, γιατί αὐτός σοῦ ἔδωσε τήν ἰσχύ, γιά ν’ ἀποκτήσεις δύναμη, γιά νά τηρήσει τήν ὑπόσχεσή Του, πού ὁ Κύριος ἔδωσε μέ ὅρκο στούς προπάτορές σου, μέχρι σήμερα (Δευτερ. η΄ 11-18, πρβλ. καί ια΄ 16).

Ἡ πρόοδος τοῦ ἀνθρώπου σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς δραστηριότητάς του εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ· δέν δικαιολογεῖ τήν αὐτονομία τοῦ ἀνθρώπου.  Γι’ αὐτό καί ὁ Θεός προειδοποιεῖ μέσῳ τοῦ προφήτη:

«Καί σύ υἱέ ἀνθρώπου, λέγε στόν ἄρχοντα τῆς Τύρου,

Τάδε λέγει ὁ Κύριος·

Ἐπειδή ὑπεηφανεύθη ἡ καρδία σου καί εἶπες,

Θεός εἶμαι ἐγώ, κάθομαι σέ θρόνο Θεοῦ,...

ἐνῶ εἶσαι ἄνθρωπος καί ὄχι Θεός,

καί σκέφθηκες σάν νά ἤσουν Θεός....

Μέ τήν πολλή ἐπιστήμη σου καί τό ἐμπορικό σου πνεῦμα

πλήθυνες τά ὑπάρχοντά σου

καί περηφανεύθηκε ἡ καρδιά σου,

γιά τή δύναμή σου,

γιά τοῦτο ‘‘τάδε λέγει Κύριος’’:

‘‘ Ἐπειδή θεώρησες τόν ἑαυτό στου Θεό,

γι’ αὐτό θά ἀποστείλω ἐναντίον σου,

κακοποιά ἔθνη,

καί θά ὑψώσουν μάχαιρα ἐναντίον σου,

καί ἐναντίον τοῦ καυχήματος τῆς ἐπιστήμης σου,

θά κρημνίσουν τή δόξα τῆς σοφίας σου

καί θά ἀπωλεσθεῖ’’...

Θά μπορέσεις τότε νά πεῖς, ‘‘Θεός εἶμαι’’,

μπροστά στούς φονευτές σου;

Ἄνθρωπος εἶσαι, δέν εἶσαι Θεός!» (Ἰεζ. κή 2-9)

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο «Ἡ Ὀρθοδοξία μας».
Ἔτος 1994
σελίδες 95-101 Α΄ μέρος.

Διαβάστε περισσότερα αποσπάσματα από το βιβλίο πατώντας  Η Ορθοδοξία μας

___________

Ψηφιοποίηση κειμένου Κατερίνα