Το θεολογικό περιεχόμενο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. (Μέρος Α΄). Κωνσταντίνος Μαυρομουστακάκης θεολόγος

Το θεολογικό περιεχόμενο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου (Μέρος Α΄)

Το κείμενο σε ελληνικά, και μεταφρασμένο σε αραβικά από τον Πρωτ. π. Αθανάσιο Χενείν

Κωνσταντίνος Μαυρομουστακάκης θεολόγος

        «Η σπουδαιότητα και αναγκαιότητα της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου ενυπάρχει στα εξής σημεία :

πρώτον, επισήμως απεκήρυξε την Σύνοδο του Διοσκούρου στην Έφεσο και απέκοψε αυτήν από τον σύνδεσμο των Οικουμενικών Συνόδων, αφού ανέδειξε αυτές ανεπίληπτες,

δεύτερον, διελεύκανε και καθόρισε τη σχέση των δύο φύσεων του Χριστού, αφού χειρίστηκε το πηδάλιο του σκάφους της Ορθοδοξίας  με σοφία ανάμεσα στους σκοπέλους του Νεστοριανισμού και του Ευτυχιανισμού,

τρίτον, δίκασε και καταδίκασε τον Διόσκουρον και τον Ευτυχή και κατέκρινε την αίρεση αυτών,

τέταρτον, κατέκρινε τον Νεστόριο και επικύρωσε τις αποφάσεις των προηγούμενων Ιερών Συνόδων,

πέμπτον, συνέταξε Όρο πίστεως μέσω του οποίου τέθηκε τέλος στις συζητήσεις .

και έκτον, δικαίωσε τους Επισκόπους που είχαν αδικηθεί στη Σύνοδο της Εφέσου.

          Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος συμπλήρωσε το έργο της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Εξαιτίας του στενού μεταξύ τους συνδέσμου των ζητημάτων που συζητήθηκαν στις τέσσερις Οικουμενικές Συνόδους, οι Σύνοδοι αυτοί μπορούν να θεωρηθούν ως τέσσερις συνεδριάσεις της μίας και μοναδικής Συνόδου. που στην καθεμία από αυτές συζητήθηκε, διαλευκάνθηκε και καθορίστηκε με τη συνεργεία του Αγίου Πνεύματος ένα από τα ζητήματα που αναφέρονται στα τρία πρόσωπα της Μίας Υποστατικής και Οικονομικής Αγίας Τριάδος.
Οι τέσσερις αυτές Οικουμενικές Σύνοδοι είναι τόσο συνδεδεμένες, ώστε αυτοί που παραβαίνουν μία από αυτές δεν μπορούν να είναι ορθόδοξοι.

Με την τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο έκλεισε κάθε συζήτηση για το Τριαδικό Δόγμα. Οι λόγοι αυτοί προσδίδουν πολύ μεγάλη σπουδαιότητα στη Σύνοδο και αποτελούν μαρτυρία για τη μεγάλη σπουδαιότητά της. »¹

          Ένα από τα σημαντικότερα και δυσκολότερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι πατέρες της Δ΄ Οικουμενικής  Συνόδου ήταν το πρόβλημα της συντάξεως όρου πίστεως²_.

Όπως φαίνεται από τα πρακτικά της Συνόδου, το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκε εξαιτίας της αντιδράσεως των πατέρων της Χαλκηδόνας στην πρόταση που έκαναν στη Σύνοδο οι αυτοκρατορικοί αντιπρόσωποι να συνταχθεί Έκθεση πίστεως που να εκφράζει σαφώς το Χριστολογικό δόγμα³.

          Ήδη από τη στιγμή που ο αυτοκράτορας Μαρκιανός ανέλαβε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει Οικουμενική Σύνοδο, έθεσε σαν κύριο σκοπό της τη σύνταξη ενός Όρου πίστεως που να εκθέτει με σαφήνεια το Χριστολογικό δόγμα.

Στις προσκλητήριες επιστολές που έστειλε «προς τους απανταχού θεοφιλέστατους επισκόπους» (23 Μαΐου 451 μ.Χ.) τονίζει με ιδιαίτερη έμφαση την ανάγκη συγκλήσεως Οικου­μενικής Συνόδου, με σκοπό να διατυπωθεί σαφώς η Ορθόδοξη πίστη, έτσι ώστε να μην υπάρχει στο εξής καμιά δυνατότητα αμφιβολίας ή διχογνωμίας σχετικά με το Χριστολογικό δόγμα.

Χαρακτηριστικό για τη σημασία που απέδιδε ο αυτοκράτορας να συνέλθει Οικουμενική Σύνοδο στο μέλλον, είναι ότι σαν τόπος συγκλήσεως της, ορίστηκε αρχικά η Νίκαια της Βιθυνίας. Αυτό δείχνει καθαρά ότι ο αυτοκράτορας ήθελε να δώσει στη Σύνοδο που συγκαλούσε τουλάχιστον το ίδιο κύρος που έδωσε και ο Μ. Κωνσταντίνος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι προσκλήθηκαν για να λάβουν μέρος στη Σύνοδο 636 επίσκοποι, δηλαδή διπλάσιοι από εκείνους της Α΄ Οικουμενικής Συνό­δου⁴ .

Η σύζυγος του Πουλχερία που τον κατηύθυνε ουσιαστικά στην εκκλησια­στική του πολιτική, είχε νωπό στη μνήμη της το παράδειγμα του παππού του Μ. Θεο­δοσίου που επιδίωξε να αντιμετωπίσει τις αιρέσεις της εποχής του και να ενώσει τη διασπασμένη Εκκλησία συγκαλώντας Οικουμενική (= αυτοκρατορική) Σύνοδο, που ανανέωσε την πίστη της Νικαίας συντάσσοντας το δικό της σύμβολο.

Όπως όμως ήταν φυσικό η αυτοκρατορική αυτή εκκλησιαστική πολιτική δεν έβρισκε σύμφωνο τον Ρώμης Λέοντα. Διότι τον ανησυχούσε περισσότερο η εφαρμογή της αυτοκρατορικής εκκλησιαστικής πολιτικής. Η δογματική επιστολή του (Τόμος), που έστειλε στον Κων/πόλεως Φλαβιανό, θα έχανε τη μοναδική σπουδαι­ότητά της για την αντιμετώπιση του Χριστολογικού προβλήματος, εφόσον η Σύνο­δος που θα συγκαλούσαν οι αυτοκράτορες θα συνέτασσε τη δική της Έκθεση πίστεως ⁵.

          Παρόλα αυτά αποφάσισε να συμμετάσχει στη Σύνοδο στέλνοντας κατά το παλαιό έθιμο αντιπροσώπους και τονίζει στην επιστολή του προς τη Σύνοδο παρά­λληλα και τη δογματική σπουδαιότητα του Τόμου για την αντιμετώπιση του Χριστο­λογικού προβλήματος.  

          Και για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου του υπήρχε πολύ ευνοϊκό κλίμα μεταξύ των αντιπάλων της εκκλησιαστικής πολιτικής του Διοσκούρου και κυρίως των οπαδών της Αντιοχειανής Χριστολογικής παραδόσεως, οι οποίοι συμφωνούσαν απόλυτα με τον σαφή δυοφυσιτισμό του Τόμου.

          Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι η αυτοκρατορική πολιτική στο σημείο αυτό, αν και δεν εναρμονιζόταν απόλυτα κυρίως με τις επιδιώξεις του Λέοντος, δεν στρεφόταν εναντίον του αλλά εναντίον του Διοσκούρου, ο οποίος με την εκκλη­σιαστική πολιτική που ακολούθησε στη «ληστρική σύνοδο», αγνοώντας τον Τόμο του Λέοντος, αποκαθιστώντας τον Ευτυχή και καταδικάζοντας τον Φλαβιανό Κων/πόλεως, δεν τραυμάτισε μόνο την ενότητα της Εκκλησίας, αλλά και μείωσε σημαντικά το γόητρο της πρωτεύουσας του ανατολικού κράτους.

          Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις ενέργειες του Διοσκούρου ήταν η αντίδραση του κατά της ενωτικής πολιτικής του Κυρίλλου Αλεξανδρείας. Εν τούτοις η οριστική διευθέτηση όλων των συνεπειών από τις αποφάσεις της ‘ληστρικής’ Συνόδου απαιτούσαν τη σύγκληση μιας μεγάλης Συνόδου με εκπροσώπηση όλων των εκκλησιών της Χριστιανικής οικουμένης.

Οι αποφάσεις της Συνόδου της Εφέ­σου και οι συνέπειες τους όχι μόνο για την πίστη, αλλά και για την ενότητα του Εκκλησιαστικού σώματος, είχαν εξουδετερώσει όχι μόνο το περιεχόμενο του όρου των Διαλλαγών (433 μ.Χ.) αλλά και την εξαιρετική θεολογική συμβολή του Κυρίλ­λου για την σχετικοποίηση της μονοφυσιτικής ή δυοφυσιτικής ορολογίας στο Χριστολογικό ζήτημα. Ο αναθεματισμός οποιασδήποτε μορφής δυοφυσιτικής ορολογίας μετά την ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση όχι μόνο προς τις διευκρινίσεις του Κυρίλλου μετά την Γ' Οικουμενική Σύνοδο, αλλά και προς την καθιερωμένη πατερική παράδοση της Εκκλησίας.

          Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ‘ληστρική’ Σύνοδος δεν ήταν παρά το αποκορύφωμα της Εκκλησιαστικής πολιτικής του Διόσκουρου που, για να αντιμε­τωπίσει τους Αντιοχειανούς προσπαθούσε με βάση το σύμβολο της Νικαίας και τον ‘όρο’ της Εφέσου να τινάξει στον αέρα τις Διαλλαγές του (433π.Χ) και να επιστρέ­ψει ουσιαστικά στη Χριστολογική διδασκαλία του Κυρίλλου πριν από αυτές.

Γι' αυ­τόν ακριβώς τον λόγο, η αυτοκρατορική αυλή με την απαίτησή της να συνταχθεί Όρος πίστεως από την Οικουμενική Σύνοδο δεν ήθελε απλώς να συντρίψει την εκκλησιαστική πολιτική του Διοσκούρου που επικράτησε στη 'ληστρική' σύνοδο, αλλά και για να σώσει τις Διαλλαγές του 443 π.Χ. σαν αναπό­τρεπτο όρο για τη διασφάλιση της ενότητας μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας.

Μάλιστα η εφαρμογή της εκκλησιαστικής πολιτικής του Διοσκούρου στη ‘ληστρική’ Σύνοδο πρέπει να προβλημάτισε το αυτοκρατορικό ζευγάρι ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα ήταν δυνατό να συνταχθεί Όρος πίστεως, που να εκθέτει σαφώς το Χριστολογικό δόγμα, χωρίς μια τέτοια ενέργεια να σημαίνει αθέτηση του ‘Όρου’ της Εφέσου και κατ' επέκταση του συμβόλου της Νικαίας.

Όμως ο Διόσκουρος έφτασε με τους επισκόπους του νωρίτερα στη Νίκαια και εκμεταλλευόμενος την απουσία του αυτοκράτορα, με τη βοήθεια των Αιγυπτίων και άλλων ίσως μοναχών δημιούργησε εκεί ταραχές. Αυτό όμως δεν έκανε το αυτοκρατορικό ζευγάρι να υποχωρήσει από τον αρχικό του σκοπό. Μετέφερε τη Σύνοδο από τη Νίκαια στη Χαλκηδόνα. Έτσι το έργο της Νίκαιας επωμίστηκε για να το φέρει σε πέρας η Χαλκηδόνα.

          Η καθιερωμένη ‘σάκρα’ του αυτοκράτορα Μαρκιανού για την πρόσκληση των μελών της Συνόδου απευθύνθηκε στους αρχιεπισκόπους των «επισημοτάτων» θρόνων (Ρώμης, Κων/πόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) και στους μητροπολίτες όλων των επαρχιών της Ανατολής.

Ανακαλεί τους Επισκόπους που είχαν συμμετάσχει στη 'ληστρική' Σύνοδο στην Έφεσο και είχαν εξοριστεί και συγκαλεί στις 8 Οκτωβρίου του 451 μ.Χ. στη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας την τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο.


Υποσημειώσεις : 

^1. Από το βιβλίο του Αγ. Νεκταρίου  «Σπουδαιότης και αναγκαιότης της Δ' Αγίας  

  Οικουμενικής Συνόδου».

² Γένεση και Πηγές του όρου της Χαλκηδόνας.

³ Σε επιστολή που έστειλε ο Ανατολίας Κων/πόλεως στο Λέοντα Ρώμης μετά τη Σύνοδο    

  Χαλκηδόνας. Βλ. κεφ.β ' Εκκλησιαστική Ιστορία Στεφανίδη.

⁴ Βλ. Εκκλησιαστική Ιστορία Φειδά.

⁵ Βλ. Γένεση και Πηγές του όρου της Χαλκηδόνας του Γ. Μαρτζέλου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Αγ. Νεκταρίου : " Σπουδαιότης και αναγκαιότης της Δ' Αγίας  

  Οικουμενικής Συνόδου"

- Γ. Μαρτζέλου : " Γένεση και Πηγές του Όρου της Χαλκηδόνας"

- Φειδά : "Εκκλησιαστική Ιστορία"

____________________________________

Το κείμενο μεταφρασμένο στα αραβικά

قسم  اللاهوت الاجتماعى

بحث علمى مقدم من الطالب اللاهوتى قنسطنطينوس مافروموستاكاكيس

الموضوع

التعاليم اللاهوتية للمجمع المسكونى الرابع

خلقيدونية 451

تعريب الاب الدكتور اثناسيوس حنين

لقد واجهت الكنيسة فى خطواتها الاولى العديد من الأسئلة المتعلقة بقضايا الايمان ’ولما كانت هده الاسئلة قد ولدت فى قلب الكنيسة ’ فلقد صارت قضايا لاهوتية كبيرة وأسئلة تحتاج الى اجابات.

لقد قدم الاباء الكبار ’ بعد تعب وجهاد روحى كبيرين فى سبيل التطهر والاستنارة ’اجابات على هده الاسئلة.لقد جاهد الاباء حتى يسمعوا صوت الحق من الروح القدس.

حينما صارت الامور تشكل خطرا أكبر بعد ان صار اعضاء كبار فى الكنيسة هراطقة ومبتدعين ...ظهر نظام المجامع المسكونية.المجمع المسكونى معناه أن يجتمع الاساقفة من كل المسكونة (العالم) فى مدينة محددة وى تالريخ محدد ولدراسة قضية لاهوتية محددة وبعد استدعاء الروح القدس’يقومون بايضاح القضايا اللاهوتية المطروحة.

أن الهرطقة هى حية سامة تقوم بنفخ السم فى جسد الكنيسة وتسمم كل من تلقاه.لهذا السبب قامت المجامع المسكونية بحرم رؤساء الهراطقة حتى تحفظ الرعية.للأسف فحتى يومنا هذا وبالرغم من الحكم بالحرمان على الهرطقات الكبرى ’ لا يزال هناك الالاف من المسحاء  والانبياء الكذبةالذين يقومون بخداع الناس وجرفهم بعيدا عن طريق الحق الانجيلى ويقدمون له طرق خلاص سهلة ورخيصة واجابات تافهة على اسئلة عويصة.

يقع المجمع المسكونى الرابع فى منتصف الالفية الاولى ’ ولقد أدان رؤساء هرطقات خطرة ورهيبة ’ وفى نفس الوقت قدم حلا لاهوتيا ’ حسب الطاقة البشرية ’لقضية الطبيعتين فى شخص الرب .يقع على عاتق  كل أعضاء الكنيسة الارثوذكسية واجب مقدس وهو أن يحافظوا بروح الاعتراف والشهادة للحق بطهارة وبلا تزييف ’ على الحق الانجيلى وعلى التراث الارثوذكسى الذى تحمله الكنيسة على مر العصور.

ملامح أهمية المجمع المسكونى الرابع 451 :

أولا:حرم المجمع الذى عقده ديوسقوروس فى أفسس وحذف هذا المجمع من قائمة المجامع المسكونية.

ثانيا:شرح ووضح العلاقة بين الطبيعتين فى المسيح ’ وقاد الكنيسة وسط تطرفات البدعة النسطورية والبدعة الاوطاخية – المونوفيزيتية.

ثالثا:أدان المجمع اللصوصى وحرم البطريرك ديوسقوروس والراهب افتيخوس وفند هرطقاتهم

رابعا:أدان نسطور البطريرك واكد على قرارات المجامع السابقة.

خامسا:وضع عقيدة الايمان الخرستولوجى ووضع حدا للنقاشات الخرستولوجية.

سادسا:رد اعتبار  الاساقفة الذين تمت اهانتهم وحرمهم ونفيهم فى مجمع أفسس الديوسقورى 499.

لقد أكمل المجمع المسكونى الرابع عمل المجمع المسكونى الأول .أن المجامع الأربعة المسكونية الاولى ترنبط ببعضها ارتباطا عضويا وتكمل بعضها البعض ’ ولقد وضعت بالروح القدس اساسات اللاهوت الثالوثى واقانيم الثالوث وصار كل من لا يقبل هذه المجامع الاربع ليس ارثوذكسيا ’ ويشعر الباحث أن هذه المجامع هى ’ فى الحقيقة ’جلسات متعددة لمجمع واحد. جاء المجمع الرابع المسكونى وختم الحوار حول قضية الثالوث فى بعدها الخرستولوجى .كل هذه الأسباب توضح أهمية المجمع المسكونى الرابع.

أهم القضايا وأصعبها هى تحديد تعريف للايمان الخرستولوجى

لقد لعب اللاهوت الانطاكى والبابا الرومانى ليون دورا كبيرا فى تحديد التعريف الخرستولوجى للمجمع    ضد ديوسقوروس وافتيخوس ’ وقف الجميع ومعهم الامبراطور ضد الانحرافات الكنسية لديسقوروس والتى  ظهرت فى المجمع اللصوصى والذى رد فيه الاعتبار الى الهرطوقى افتيخوس وتجاهل طومس لاون بابا روما ’ وحكم على فلافيانوس بطريرك القسطنطينية’ أن مواقف ديوسقوروس لم تقتصر على تمزيق وحدة الكنيسة ’ بل تعدتها الى اهانة بطريرك القسطنطينيةوالتسبب فى موته أو قتله على يد الرهبان المصريين.

أن الأمر اللافت هو أن رد فعل ديوسقوروس فى المجمع اللصوصى  قد جاء ضد محاولات التوحيد التى قام بها كيرلس ’ هذا كله أدى الى ظهور الحاجة الى مجمع مسكونى يتصدى لهذه القضية. أن قرارات مجمع أفسس اللصوصى قد صدعت وحدة الكنيسة وتجاهلت جهود كيرلس لتحقيق المصالحة بين كيرلس والانطاكيين (433 )’كما أضاعت كل جهود كيرلس فى تضييق الفجوة بين التطرفات النسطورية (طبيعتين بلا اتحاد اقنومى حقيقى)والمونوفيزيتية(طبيعة واحدة بلا جسد حقيقى). أن رفض الطبيعتان  فى المسيح بعد تجسد الكلمة لا يأتى مناقضا للاهوت كيرلس وتوضيحاته بعد المجمع المسكونى الثالث فى أفسس فقط ’ بل يتعارض مع التراث الكنسى.نستطيع القول أن هدف ديوسقورس من عقد مجمع أفسس المعروف بالمجمع اللصوصى’ كان هدفا سياسيا وهو أنه حاول أن يواجه الانطاكيين بالرجوع الى قانون ايمان مجمع نيقية وقرارت مجمع أفسس لكى ينسف كل محاولات كيرلس للصلح مع الانطاكيين (433 ) ’ ولكى يعود الى تعاليم كيرلس قبل محاولات المصالحة التى أرضى فيها كيرلس الانطاكيين وبذكاء لاهوتى وحنكة لا يملكهما ’ للاسف ’ ديوسقوروس.يرى المؤرخون ان قرار الامبراطور ان يتم وضع تعريف لاهوتى-خرستولوجى  جديد فى خلقيدونية حتى تحافظ على الوحدة التى اسسها كيرلس بمبادئ المصالحة عام 433 من ناحية وتقف أمام سياسة ديوسقوروس التى وضع أساسها فى المجمع اللصوصى.تقرر المجمع فى نيقية ’ ولكن حضر ديوسقوروس ومعه الاساقفة المصريين والرهبان وأحدث شغبا وفوضى فى المدينة مما أدى الى نقل المجمع الى خلقيدونية .تم توجيه الدعوة الى الكراسى الرئيسية  (روما –القسطنطينية-الاسكندرية-أنطاكية-اورشليم)’ كما تم دعوة الاساقفة الذين حرمهم مجمع أفسس اللصوصى والذين تم نفيهم لعدم موافقتهم على قرارات المجمع اللصوصى.تم الدعوة الى المجمع المسكونى الرابع الذى انعقد فى مدينة خلقيدونية فى 8 أكتوبر 451 .

يتبع فى الحلقة القادمة  

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την προϋπόθεση αναγραφής της πηγής

Το Β' Μέρος εδώ
Το θεολογικό περιεχόμενο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. (Μέρος Β΄). Κωνσταντίνος Μαυρομουστακάκης θεολόγος

To Γ' Μέρος εδώ
 Το θεολογικό περιεχόμενο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. (Μέρος Γ΄ τελευταίο).