Το τέλος της επικοινωνιακής αθωότητας. Τάσου Οικονόμου

Το τέλος της επικοινωνιακής αθωότητας 

Τάσου Οικονόμου

Η χιονοστιβάδα των γεγονότων που πυροδότησαν οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν δεν έχει τέλος, όπως και οι πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθούνται οι επικοινωνίες. Συνεχώς διευρύνεται η λίστα των κρατών, των μυστικών υπηρεσιών, των οργανισμών, των εταιριών που μετέχουν σε αυτό το γαϊτανάκι ανταλλαγής και συγκέντρωσης πληροφοριών.

Η αλήθεια είναι ότι πολλά από όσα έφερε στη δημόσια σφαίρα ο συνεργάτης της NSA, Έντουαρντ Σνόουντεν, ήταν σε ένα βαθμό γνωστά. Ως είθισται, όμως, όταν ένα θέμα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και όχι στις περιοχές της ενημέρωσης που συνορεύουν με τη συνωμοσιολογία, αποκτά τελείως διαφορετικό ειδικό βάρος.
Από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα άρχισε να κάνει την εμφάνισή του στα δημοσιεύματα του Τύπου το Echelon, το σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιών, στο οποίο, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα συμμετείχαν τα αγγλόφωνα κράτη (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Καναδάς).
Με πολλούς ακόμη ενδιάμεσους σταθμούς μέχρι την υπόθεση Σνόουντεν, θα ήταν ουτοπία να πιστεύει κάποιος ότι η διάδοση του Διαδικτύου και η εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων με τις τόσο πιπεράτες λεπτομέρειες για την προσωπική ζωή του καθενός δεν θα αποτελούσαν αντικείμενο ενασχόλησης για τους μανιώδεις συλλέκτες των πληροφοριών, τις μυστικές υπηρεσίες.
Ο αναπληρωτής διευθυντής της CIA, Κρίστοφερ Ζαρντίνσκι, παραδέχτηκε δημόσια πριν από μερικούς μήνες ότι το Facebook είναι το όνειρο της οργάνωσης που έγινε πραγματικότητα, αφού εκεί περνιούνται φωτογραφίες και προσωπικά δεδομένα, χωρίς ενδοιασμούς και προσφέρουν στην CIA «ξεκούραστη» συλλογή δεδομένων.

Υπάρχουν, όμως, δύο στοιχεία που προκαλούν το κοινό περί δικαίου αίσθημα: το ένα είναι η μαζικότητα και η εκβιομηχάνιση των παρακολουθήσεων. Η NSA, αλλά και όπως μαθαίνουμε από τα συνεχόμενα δημοσιεύματα και άλλες μυστικές υπηρεσίες – της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, ακόμη και του Λουξεμβούργου -, δημιουργούσαν όλες εκείνες τις απαραίτητες υποδομές για να υποδέχονται και να διαχειρίζονται μαζικά τις πληροφορίες.
Παράλληλα, παρακολούθησαν όλες τις σημαντικές διεθνείς υποθέσεις, όπως η κρίση της ευρωζώνης με έντονο το ελληνικό στοιχείο, μέσα από το πρίσμα του Prism.
Είχαν, δηλαδή, τη δυνατότητα της διπλής ανάγνωσης, μέσα από τις δημόσιες δηλώσεις των εμπλεκομένων αλλά και από τις προσωπικές, γραπτές ή προφορικές, επικοινωνίες.
Πολύ εύκολα καταλαβαίνει κάποιος πόσο ζημιογόνο μπορούσε να αποβεί αυτό και σίγουρα απαιτούνται αναλυτικές και ερευνητικές προσεγγίσεις για τις επιπτώσεις που υπήρξαν στην πορεία των εξελίξεων από την ελεύθερη πρόσβαση σε προσωπικά mail και τηλεφωνήματα.

Το δεύτερο στοιχείο που σοκάρει είναι ο κυνισμός της συνεργασίας των μυστικών υπηρεσιών με τις εταιρείες-κολοσσούς που διαχειρίζονται τις επικοινωνίες μας. Microsoft, Yahoo, Google, Apple, και όποιος άλλος χρειαζόταν γινόταν ομοτράπεζος της NSA και μοιραζόταν μαζί της το φιλέτο που ονομάζεται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Αυτό που έχει κρίσιμη σημασία, όμως, δεν είναι μόνο η μαζική παρακολούθηση αλλά οι συσχετισμοί (correlations) που μπορούν να εξαχθούν από τη μελέτη όλων αυτών δεδομένων και η περαιτέρω εμπορική, κρατική ή άλλου τύπου εκμετάλλευσή τους.
Ήδη, οργανισμοί και εταιρείες έχουν ξεκινήσει το εμπόριο, την αξιοποίηση και εφαρμογή των χρυσοφόρων συμπεριφορικών γενικεύσεων. Προφανώς, οι όροι χρήσης των online υπηρεσιών αφορούν μόνο τους χρήστες και η απαίτηση για έγγραφη συναίνεση της διαμοίρασης των δεδομένων αντιστοιχεί σε ένα ανούσιο, κενό περιεχομένου, «I accept» στο ξεκίνημα της χρήσης των υπηρεσιών.

Αναμφίβολα, μία οπισθοδρόμηση σε τεχνολογίες του παρελθόντος, όπως η… γραφομηχανή, δεν αποτελεί την απάντηση. Ένα ζήτημα που επιστρέφει ξανά στη δημόσια ατζέντα είναι αυτό της κρυπτογράφησης των πληροφοριών σε επίπεδο αποστολέα και παραλήπτη και όχι κεντρικά.
Όπως έγραψε και η εφημερίδα Guardian, η Microsoft κυριολεκτικά παρέδωσε στην NSA το σύστημα κρυπτογράφησης, καθώς ήταν πολύ πιο εύκολο να πάρει έτοιμη τη λύση, παρά να επιχειρήσει να το σπάσει με αμφίβολα αποτελέσματα.
Αναμένεται, λοιπόν, τα συστήματα κρυπτογράφησης να αποτελέσουν μέρος της απάντησης, ιδιαίτερα για ευαίσθητες επικοινωνίες, όπως ήταν αυτές μεταξύ κρατών ή δημόσιων λειτουργών. Επίσης, αναμένεται η ίδια η αγορά να δώσει τη δική της απάντηση σε αυτό το ζήτημα ενώ ενδέχεται να επιχειρήσει να καλύψει το κενό εμπιστοσύνης που δημιούργησε η NSA και οι συνεργάτες της.

Αποτελεί ένα σημαντικό ερώτημα αν το κοινό θα μπορέσει να αντιδράσει μαζικά ή βρίσκεται εγκλωβισμένο στην καθημερινή χρήση των δημοφιλών τεχνολογιών. Ενδέχεται να επανεξετάσουν τη στάση τους και τη συνεργασία τους με αυτές τις εταιρείες που πρόδωσαν, τρόπο τινά, την εμπιστοσύνη τους και σε αυτήν τη νέου τύπου αντιπαράθεση, ενδέχεται να μορφοποιηθούν καινούργιες συμμαχίες και αντιπαλότητες.

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_12/07/2013_509096