Γέροντος Παΐσιου του Αγιορείτου Λόγοι Α΄ - Μέρος Γ΄ Κεφάλαιο 1 «Να δουλεύουμε σωστά το μυαλό»

Λόγοι Α΄

ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ
"ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ"
ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Να δουλεύουμε σωστά το μυαλό

- Γιατί όμως, Γέροντα, συχνά λέτε ότι η μόρφωση είναι καλή προϋπόθεση για τον Μοναχισμό;

- Κοίτα να σου πω, ένας μορφωμένος μπορεί να πάρη να διαβάση ένα Πατερικό και με λίγη προσπάθεια, επειδή θα το καταλάβη, να προχωρήση γρήγορα. Ένας αγράμματος, αν δεν έχη ευλάβεια, δύσκολα θα προχωρήση. Ο αγράμματος πρέπει να φθάση να έχη βιώματα και θεία γεγονότα και μέσα από αυτά να κατανοήση μετά τα όσα διαβάζει. Ενώ ο μορφωμένος, λίγη προσπάθεια αν κάνη, γρήγορα θα προχωρήση, φθάνει να δουλεύη το μυαλό του και να μην πιάνεται μόνον από την θεωρία και τον κλέβει η θεωρία. Δεν λέω να θέλη να γνωρίση τα μυστήρια του Θεού με το μυαλό.

- Δηλαδή, Γέροντα, να χρησιμοποιή το μυαλό του κατά των παθών;

- Όχι μόνον αυτό, αλλά και γενικώτερα. Βλέπει τις ευεργεσίες του Θεού, το σύμπαν όλο και δοξολογεί, ευχαριστεί τον Θεό. Βλέπεις, πρώτα ο Αβραάμ αναζήτησε τον Θεό και ύστερα ο Θεός τον Αβραάμ.

- Πώς δηλαδή;

- Ο πατέρας του Αβραάμ ήταν ειδωλολάτρης, λάτρευε τα είδωλα. Ο Αβραάμ είδε το σύμπαν, προβληματίσθηκε που λάτρευαν τα άψυχα είδωλα και δούλεψε το μυαλό του: «Δεν μπορεί, είπε, αυτά τα είδωλα, αυτά τα ξύλα, να είναι θεοί, να δημιούργησαν αυτόν τον κόσμο. Ποιος έκανε τον ουρανό, τα΄ αστέρια, τον ήλιο κ.λπ.; Πρέπει να βρω τον αληθινό Θεό κι Αυτόν να πιστέψω και θα προσκυνήσω». Τότε λοιπόν ο Θεός του αποκαλύφθηκε και του είπε: «Έξελθε
εκ της γης σου και εκ της συγγενείας σου» (8) και τον πήγε στην Χεβρώμ, και έγινε αγαπημένο παιδί του Θεού. 
Ο μορφωμένος, και ευλάβεια να μην έχη, επειδή μπορεί εύκολα να καταλάβη, με λίγη ταπείνωση και λίγο αγώνα θα προχωρήση. Να, είναι όπως λ.χ. στις διαβιβάσεις που ήμουν. Όταν με έβαλαν εκεί, είχε μερικά σήματα αγγλικά. Όσοι ήταν μορφωμένοι και ήξεραν και αγγλικά, αμέσως τα έπιαναν. Εμείς οι άλλοι δυσκολευόμασταν. Αλλά και στην θεωρία που κάναμε εύκολα οι άλλοι τα καταλάβαιναν, γιατί ήξεραν ορισμένα πράγματα, ενώ εμείς πάλι δυσκολευόμασταν.

Πρέπει να γνωρίση κανείς τις ευεργεσίες του Θεού. Να καταλάβη τι του έχει δοθή. Το μυαλό γιατί μας το έδωσε ο Θεός; Για να εξετάζουμε, να μελετούμε, να παρακολουθούμε τον εαυτό μας κ.λπ. Το μυαλό ο Θεός δεν το έδωσε στους ανθρώπους, για να καταγίνωνται συνέχεια με το πώς να βρουν ταχύτερο μέσο να πηγαίνουν από την μια χώρα στην άλλη, αλλά για να καταγινώμαστε με το κυριώτερο, πώς να φθάσουμε στον προορισμό μας, κοντά στον Θεό, στην αληθινή χώρα, στον Παράδεισο.

Τι ευεργεσίες έκανε ο Θεός στον Ισραηλιτικό λαό! Τι σημεία! Πόσα γεγονότα! Όταν όμως ο Μωυσής άργησε να κατεβή από το Σινά με τις πλάκες, τις δέκα εντολές του Θεού, ο λαός έδωσε τα χρυσαφικά του, για να κάνουν ένα χρυσό μοσχάρι και να το προσκυνούν (9). Στην εποχή μας δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος με… μοσχαρίσιο μυαλό. Γι΄ αυτό για έναν μορφωμένο δεν δικαιολογείται να μην καταλαβαίνη ποιο είναι το σωστό. Το μυαλό το έδωσε ο Θεός, για να βρη ο άνθρωπος τον Δημιουργό του. Οι Ευρωπαίοι το ζάλισαν το μυαλό, έπαθαν σύγχυση και πάνε στον γκρεμό, γιατί έβγαλαν τον Θεό από την ζωή τους.

Είναι και μερικοί που, ενώ έχουν όλες τις προϋποθέσεις, μυαλό, εξυπνάδα κ.λπ., για να προχωρήσουν, δεν προσέχουν τι τους λες. Μόλις τους κάνης μια νύξη, «κατάλαβα» λένε και σπεύδουν να συμπληρώσουν. Έρχονται στο Όρος εξυπνότατα παιδιά. Δείχνουν ότι πιάνουν αμέσως ό,τι τους λες, αλλά πιάνουν αέρα, γιατί δεν προσέχουν. Ενώ άλλα με λιγώτερη εξυπνάδα, προσέχουν, περιμένουν με σύνεση να ακούσουν και τα παρακάτω, και τους μένουν αυτά που ακούν. Άλλα καταλαβαίνουν πολλά, μαζεύουν από ΄δω-από ΄κει, γεμίζουν γνώσεις και δεν κάνουν τίποτε. 
Αχρηστεύουν το μυαλό που τους έδωσε ο Θεός, το κουρκουτιάζουν. Έχουν μια υπερηφάνεια και δεν αφήνουν την Χάρη του Θεού να τα επισκιάση. Ενώ άλλα που δεν έχουν πολύ μυαλό, πολύ ταπεινώνονται. Λένε: «Δεν μου κόβει» και ξαναρωτούν: «Πώς το είπες αυτό;» και προσπαθούν να το εφαρμόσουν. Έτσι χαριτώνονται και προχωρούν. 
Ο ταπεινός άνθρωπος συνήθως είναι πολυμαθής, ενώ ο εγωιστής, επειδή δεν ταπεινώνεται να ρωτήση, δεν έχει γνώσεις. Ο Μέγας Αρσένιος (10) ήταν ο πιο μορφωμένος σ΄ όλη την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Μέγας Θεοδόσιος τον είχε δάσκαλο στα παιδιά του, τον Αρκάδιο και Ονώριο. Όταν όμως πήγε στην έρημο για μοναχός, κάθησε κοντά στον Αββά Μακάριο τον αγράμματο και έλεγε: «Ούτε το αλφάβητο αυτού δεν ξέρω»!

- Γέροντα, πώς θα γίνη να μην εξετάζη τα πράγματα κανείς μόνο με το μυαλό;

- Το μυαλό πρέπει να το δουλεύη σωστά. Να το δουλεύη στο μεγαλείο του Θεού, για να βρη τον Θεό, όχι να κάνη το μυαλό του Θεό. Όσοι έχουν μυαλό, πρέπει να είναι προχωρημένοι πνευματικά. Μια ματιά να ρίξουν, καταλαβαίνουν. Όταν δουλεύη κανείς το μυαλό, μπορεί να βοηθήση τον άλλον, διαφορετικά, μπορεί να τον βασανίση. Έχω υπ΄ όψιν μου γεγονότα από λαϊκούς. Γνώρισα ένα παιδί που έμεινε ορφανό από πατέρα, μαζί με τα τρία αδελφάκια του, και η μάνα του ξαναπαντρεύτηκε. 
Τα ορφανά δεν είδαν αγάπη από την μάνα ούτε από τον πατρυιό τους. Το ταλαίπωρο, όταν μεγάλωσε, άνοιξε ένα εμπορικό και δούλευε. Μια φορά άκουσε ότι πέθανε κάποιος και άφησε τρία ορφανά. Πόνεσε τα ορφανά και είπε στην χήρα γυναίκα: «Θέλεις να παντρευθούμε και να ζήσουμε σαν αδέλφια, για να προστατεύσουμε αυτά τα παιδιά;» Το δέχθηκε εκείνη. Τώρα ζουν πνευματικά, διαβάζουν Συναξάρια, Φιλοκαλία, πάνε σε Μοναστήρια, έχουν Πνευματικό. Σκέφθηκε σωστά και ενήργησε έτσι και δέχθηκε την θεία Χάρη. 
Αλλιώς θα του έλεγε το ταγκαλάκι: «Τώρα να τα βασανίσης αυτά τα παιδιά, όπως βασανίστηκες και εσύ». Αυτός δεν πήγε να εκδικηθή με την κακότητα, αλλά εκδικήθηκε με την καλωσύνη. Άλλοι χρησιμοποιούν το μυαλό τους στο καλό και εφευρίσκουν καλά πράγματα και άλλοι για καταστροφή. Είναι και το ταγκαλάκι που τους βάζει.

Βλέπουμε και στην περίπτωση του Άβελ και του Κάιν (11). Μήπως ο Θεός αλλιώς έκανε τον Άβελ και αλλιώς τον Κάιν; Ο Άβελ όμως δούλεψε σωστά το μυαλό που του έδωσε ο Θεός. Σκέφθηκε: «Ο Θεός μου έδωσε ολόκληρο κοπάδι, ένα αρνάκι να μην Του δώσω;» Και πιάνει και σφάζει το καλύτερο αρνάκι. Ο Κάιν πήρε σιτάρι με σκύβαλα μαζί και το πρόσφερε θυσία στον Θεό. Ο ένας πρόσφερε το καλό αρνί, ο άλλος άχρηστα σκύβαλα. Εντάξει, δεν θέλεις να προσφέρης ένα αρνάκι, πάρε τουλάχιστον λίγο καθαρό σιτάρι. Δυστυχώς όμως παίρνει σιτάρι μαζί με σκύβαλα και το καπνίζει. Τι πρόσφερε ο ένας, τι ο άλλος! Ο Θεός ευαρεστήθηκε από την θυσία του Άβελ. Ζήλεψε μετά ο Κάιν και σκότωσε τον Άβελ. Έτσι ο Θεός πήρε στον Παράδεισο τον Άβελ και ο άλλος γύριζε σαν αγρίμι στα δάση. Φυσικά ο Θεός έδωσε ελευθερία, αλλά ο Άβελ την αξιοποίησε.


8) Γεν. 12, 1
9) Βλ. Εξ. 32, 1-6
10) Βλ. Το Γεροντικόν, Αββάς Αρσένιος στ΄, σ. 5.
11) Βλ. Γεν. 4, 2-15

συνεχίζεται ...

Επόμενο  Μέρος Γ΄ Κεφάλαιο 2ο   Ο ορθολογισμός στην εποχή μας.   «Η λογική στην πνευματική ζωή»