Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα. Δεύτερη συνομιλία (Α΄ Μέρος)

Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα. 

Δεύτερη συνομιλία (Α΄ Μέρος)

Άγιον Πάσχα 1983 Ιερομόναχος  Ιωαννίκιος Μπάλαν

36.    Τι είναι τα καλά έργα καί πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι τα έργα μας είναι καλά ή κακά ενώπιον του Θεού;

    Τα καλά έργα είναι «καρπός δικαιοσύνης» (Φιλιπ. 1,11 και Ιακώβ. 3,18). Τα καλά έργα λέγονται επίσης καί «καρποί άξιοι της  μετανοίας» (Ματθ. 3,18 Λουκ. 3,8). Ό Ιησούς Χριστός ήταν σ' όλους αληθινό παράδειγμα καλών έργων (Ίωάν. 10,32 καί Πράξ. 10,38). Τα έργα μόνο τότε θεωρούνται καλά, όταν είναι ενωμένα με την αληθινή πίστη καί γίνονται για τη δόξα του Θεού. (Ματθ. 6,1-4 Κολ.1,102,23).
Κανείς δεν μπορεί να σωθεί μόνο με τα καλά του έργα εάν δεν συνεργεί καί το έλεος του Θεού στα δύσκολα πνευματικά του καθήκοντα. (Έφεσ. 2,8-9 Β' Τιμ.1,9). Καθένας από εμάς πρέπει να γνωρίζει ότι όλα τα αγαθά έργα πραγματοποιούνται από τον Θεό στους πιστούς, επειδή «ό Θεός εστίν ό ενεργών εν ημίν καί το θέλειν καί το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας» (Φιλιπ. 2,13).

37. Ποιο είναι το πρώτο αγαθό έργο καί ποιο θεωρείται μεγαλύτερο ενώπιον τον Θεού;

Το πρώτο καί μεγαλύτερο αγαθό έργο είναι ή αγάπη του Θεού (Ματθ. 22,37 Μάρκ. 30,31). Αυτή ή μεγίστη αρετή αποκτάται στην καρδιά του ανθρώπου με την Χάρι του Παναγίου Πνεύματος (Ρωμ.5,5 Β' Θεσ.3,5).
38. Μπορεί ό άνθρωπος να σωθεί με μερικά μόνο καλά έργα δεδομένου ότι κανείς δεν μπορεί να εκτέλεση όλα τα καλά έργα.

Ό Σωτήρ ημών Ιησούς Χριστός έδωσε εντολή να φυλάγουμε όλες τίς εντολές Του (Ματθ. 28,20). Ό άγιος Απόστολος Ιάκωβος μας τονίζει ότι, εάν θα καταπατήσουμε μία εντολή τότε παραβαίνουμε όλες τίς εντολές του Θεού (Ιακώβ. 2,10). Λοιπόν, άπ' αυτές τίς μαρτυρίες της Αγίας Γραφής καταλαβαίνουμε καθαρά ότι είμεθα υποχρεωμένοι να τηρούμε όλες τίς εντολές του Θεού για την σωτηρία μας. Γιατί ό Σωτήρ δεν ήλθε να καλέσει τους δικαίους, αλλά τους αμαρτωλούς στην μετάνοια (Ματθ. 9,13 Μάρκ.2,17 Λουκ.5,32).
 Όποιος κάνει καρπούς άξιους της μετανοίας (Ματθ.3,8), συμπληρώνει δια της μετανοίας την έλλειψη των καλών έργων τα όποια έπρεπε να κάνη καί έτσι με την αληθινή μετάνοια σώζεται. Αυτό το έργο μας δηλώνει καί ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος: «Όταν λυπάσαι για τίς αμαρτίες σου καί μετανοείς υπερακοντίζεις όλους τους σωματικούς κόπους».
Ακόμη καί ένας βαθύς από την καρδιά μας στεναγμός είναι αρκετός για την σωτηρία μας, όπως λέγει ή Αγία Γραφή: «Ή γαρ κατά Θεόν λύπη μετάνοια εις σωτηρία αμεταμέλητων κατεργάζεται» (Β' Κορ. 7,10).
Άλλη μεγάλη καί περιεκτική σε καλά έργα αρετή είναι ή ταπείνωση. Γι' αυτή την αρετή μιλάει πρώτος ό προφήτης Δαβίδ, όταν λέει: «Έταπεινώθην καί έσωσε με ό Κύριος» (Ψαλμ. 114,6). Μιλάει γι' αυτήν καί ό Σωτήρ ως πρώτη στην σειρά των μακαρισμών: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστίν ή Βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5,3).
Ενώ ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακος στον 25ο Λόγο του λέγει για τίς ταπεινές σκέψεις: «Δεν νήστεψα, δεν αγρύπνησα, δεν κοιμήθηκα κάτω, αλλά ταπεινώθηκα καί αμέσως μ' έσωσε ό Κύριος». Επίσης εκεί φαίνεται ότι ή ταπείνωση ανοίγει την Βασιλεία των ουρανών. Καί ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος λέγει τα ίδια λόγια: «Ή ταπείνωση χωρίς τα καλά έργα μπορεί πολλές αμαρτίες να συγχώρηση, ενώ τα καλά έργα χωρίς την ταπείνωση είναι ανώφελα». Ομοίως στον 50ον ψαλμό, πού διαβάζουμε καθημερινά λέγει ότι: «καρδίαν συντετριμμένη καί τεταπεινωμένην ό Θεός ουκ έξουδενώσει».
Καί ό θείος πατήρ Έφραίμ ό Σύρος προσθέτει: «Εάν στενάζεις για όσα αμάρτησες μαζί με τον στεναγμό εξέρχεται καί το βάρος του νοητού θηρίου, ανακουφίζεται ό νους από τα νέφη της αγνωσίας, καθαρίζουν τα μάτια της ψυχής σου, εισέρχεται μέσα σου ή ειρήνη καί σε διδάσκει για την σωτηρία σου». (Λόγος περί μετανοίας).
Κατά τίς δυνάμεις πού έχει ό καθένας μας, να κοπιάζουμε για όλα τα καλά έργα των οποίων τίς ελλείψεις θα συμπληρώνει ή ταπείνωση καί το έλεος του Κυρίου.

39. Τι είναι ή προσευχή και ποια είναι τα είδη της, κατά τους Αγίους Πατέρας;

    Προσευχή είναι ή συνομιλία με τον Θεό. Ή προσευχή είναι βλαστός της πραότητας καί της αοργησίας. Ή προσευχή είναι καρπός της χαράς καί της ευχαριστίας. Είναι ή δίωξη της λύπης καί απελπισίας, κατά τον Ευάγριο τον Ποντικό. Είναι ή ένωση και συνάφεια του ανθρώπου με τον Θεό, καί κατά τους Πατέρας είναι ή δύναμη  του κόσμου, ή συμφιλίωση με τον Θεό, ή μητέρα των δακρύων καί ή θυγατέρα αυτών. Ή προσευχή είναι το κλειδί της βασιλείας των ουρανών καί κατά τον άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο εκ Ρωσίας (19ος αιών) είναι ή ανάβαση του νου καί των σκέψεων στον Θεό.
Ή προσευχή έχει τρεις βαθμούς: Στον πρώτο ανήκει ή προφορική προσευχή, δηλαδή ή σωματική προσευχή, στον δεύτερο είναι ή προσευχή του νου καί στον τρίτο είναι ή προσευχή της καρδίας.

40.    Σε πόσα είδη διαιρείται ή προσευχή κατά την πράξει;
Στη πράξει ή προσευχή διαιρείται σε τρία είδη: Στη προσευχή της δοξολογίας, της ευχαριστίας καί της ικεσίας.

41. Πώς γνωρίζει κάποιος ότι προσευχήθηκε αληθινά στο Θεό;

    Ή αίσθηση της παρουσίας του Θεού στην προσευχή μας γίνεται κυρίως όταν ό προσευχόμενος δεν απαγγέλλει τίποτε με λόγια. Γι' αυτό όταν τα λόγια της ευχής φθάσουν στην καρδιά τότε σίγουρα αυτή ή προσευχή είναι αληθινή.

42. Γνωρίζει ό άνθρωπος ότι πέρασε από την μια βαθμίδα της προσευχής στην άλλη ή όχι;

    Ή χρονική μετάβαση του προσευχομένου από την κατώτερη στην ανώτερη βαθμίδα της προσευχής, καθώς καί ή πνευματική του πρόοδος, δηλ. ή ανάβαση του σ' αυτές τίς τρεις πνευματικές βαθμίδες κατά τους περισσότερους Αγίους Πατέρας δεν γίνεται γνωστή στον προσευχόμενο.
Ή πνευματική πρόοδος στη προσευχή ομοιάζει με ένα φυτό αυξάνεται χωρίς να γνωρίζει καί να αντιλαμβάνεται τίς στιγμές της αναπτύξεως , του. Μοιάζει μ' ένα παιδί πού μεταβαίνει από την μία ηλικία στην άλλη, χωρίς να μπορεί να ξέρη τον ακριβή καιρό της αναπτύξεως του. Αυτή ή πρόοδος του ανθρώπου στην προσευχή καί γενικά στην πνευματική ζωή δεν είναι μόνο καρπός των κόπων , του αλλά περισσότερο της χάριτος καί του ελέους του Θεού καί είναι μυστική αυτή ή πρόοδος από θεία οικονομία, για να μη πέση ό άνθρωπος από την Χάρι του Θεού στην υπερηφάνεια καί στηριχθεί στις δυνάμεις του εαυτού του.
Μολαταύτα ό θείος πατήρ Ισαάκ ό Σύρος φανερώνει μερικά σημεία με τα όποια μπορεί κανείς να καταλάβει σε ποια μέτρα ευρίσκεται, δηλ. σε ποια πνευματική βαθμίδα είναι. Ιδού Τι λέγει: «Ό άνθρωπος, όσο βρίσκεται στην οκνηρία φρίττει στην ώρα του θανάτου καί όταν θα πλησιάζει προς τον Θεό φοβάται στο αντίκρισμα του Δικαστηρίου. Ενώ όταν φθάσει στο πλήρωμα από την παρούσα ζωή της θείας αγάπης, τότε αυτή ή αγάπη εξαφανίζει τίς δύο δύσκολες ανωτέρω περιπτώσεις.

43. Γενικά οί πιστοί μας προσεύχονται λίγο, αλλά με πολλή ταπείνωση. Μπορεί να έχουν αυτοί ελπίδα σωτηρίας με την λίγη προσευχή πού κάνουν; Ενώ οί ασθενείς καί οι αγράμματοι πώς πρέπει να προσεύχονται;

Ό Ιησούς Χριστός, ό Σωτήρ ημών είπε: «Προσευχόμενοι δε μη βαττολογήσητε όπως οί εθνικοί  δοκούσι γαρ ότι εν τη πολυλογία αυτών είσακουσθήσονται. Μη ούν ομοιωθείτε αυτοίς οίδε γαρ ό πατήρ υμών ων χρείαν έχετε προ του υμάς αιτείσαι αυτόν» (Ματθ. 6,7- 8). Έτσι εν συνεχεία τους δίδαξε πώς να προσεύχονται στον Θεό Πατέρα μας. Λοιπόν, ό ίδιος ό Σωτήρ μας δίδαξε την σύντομη προσευχή. Οποιοσδήποτε κάνει σύντομη προσευχή, αλλά με ταπείνωση καί συμμετοχή της καρδίας του, σώζεται. "Ας προσέξουμε εκείνον τον άγιο γέροντα πού λέγει το Γεροντικό, ό όποιος προσευχόταν επί 40 χρόνια με την ίδια πάντοτε προσευχή: «Κύριε, εγώ σαν άνθρωπος αμάρτησα, εσύ σαν Θεός συγχώρεσε με».

44.  Ποιος είναι ό ιερότερος τόπος καί χρόνος για την προσευχή;

    Οποιοσδήποτε τόπος καί χρόνος είναι κατάλληλος για προσευχή, όπως λέγει το χωρίο των ψαλμών: «Ευλογήσω τον Κύριον εν παντί καιρώ, διαπαντός ή αίνεσις αυτού εν τω στόματί μου» (Ψαλμ. 33, 1). Καί πάλιν: «Εν παντί τόπο της δεσποτείας αυτού ευλογεί ή ψυχή μου τον Κύριον (102,22). Καί, εάν ζητείτε ιερότερο τόπο προσευχής είναι ή καρδιά του ανθρώπου, διότι αυτή είναι το νοητό Βήμα του Θεού από το όποιο πρέπει να προσφέρεται ή θυσία της προσευχής (άγιος Ισαάκ ό Σύρος). Καί όπως είπαμε, κάθε στιγμή , του χρόνου είναι κατάλληλη για προσευχή πάντοτε.

45.    Ποια προσευχή είναι ισχυρότεροι; Ή προφορική, οί Ψαλμοί, οι Χαιρετισμοί, το Πάτερ ημών... ή νοερά προσευχή: το «Κύριε Ιησού Χριστέ....

    Δυνατότερη προσευχή είναι ή σύντομη πού γίνεται από τα βάθη της καρδίας με στεναγμούς καί δάκρυα, κατά την μαρτυρία της Αγίας Γραφής πού λέγει: «Εκ βαθέων έκέκραξά σοι, Κύριε, Κύριε, εισάκουσον της φωνής μου» (Ψαλμ. 129, 1). Με αυτή τη ταπεινή προσευχή προσευχήθηκαν ό ληστής επί του Σταυρού, ή Χαναναία γυναίκα, οί Απόστολοι στο καιρό της φουρτουνιασμένης θαλάσσης στην Γαλιλαία, οί λεπροί της Ιεριχούς καί άλλοι.
Καλή είναι καί ή μακροσκελής προσευχή, ή ανάγνωσης του ψαλτηρίου, οί ακολουθίες του Ωρολογίου της Εκκλησίας μας, αλλά αυτές ενδείκνυνται ιδιαίτερα στους προοδευμένους πνευματικά καί όχι στους αρχαρίους.

46.    Ποιών ειδών προσευχές συνιστάτε στους πιστούς, στους μοναχούς καί τους ιερείς;

    Στους παντρεμένους χριστιανούς συνήθως συνιστώ να προσεύχονται το πρωί, το βράδυ, την ώρα του φαγητού, ενώ κατά την περίοδο της ημέρας καί της δουλείας να λέγουν μυστικά την ευχή του Ιησού καί άλλες σύντομες προσευχές. Κατόπιν τους προτρέπω στην συχνή παρακολούθηση των ακολουθιών της Εκκλησίας μας, να λέγουν το Πάτερ ημών, το Πιστεύω, τον 50ο ψαλμό τον όποιον τους υποχρεώνω να τον μαθαίνουν απέξω. Κατόπιν τους παρακινώ στην ανάγνωση της Αγίας Γραφής καί άλλων ιερών βιβλίων, Στους θερμότερους στα πνευματικά τους συνιστώ την ανάγνωση του Ψαλτηρίου, του Ακάθιστου Ύμνου καί άλλων προσευχών από το Ωρολόγιο.

Στους κοινοβιάτες μοναχούς συνιστώ προπαντός την φυλακή του νου καί την νοερά προσευχή διότι αυτά είναι τόσο συνδεδεμένα μεταξύ των, όπως το σώμα με την ψυχή. Επίσης την τακτική προσέλευση στην Εκκλησία, ιδιαίτερα στον όρθρο καί την Θεία Λειτουργία.
Όσοι δεν μπορούν να έλθουν στην Εκκλησία, λόγω διακονημάτων, τους προτρέπω να κάνουν υπακοή με αγάπη καί να διαβάζουν τίς επτά καθημερινές εκκλησιαστικές ακολουθίες. Ενώ όσοι δεν μπορούν να διαβάσουν, να έχουν την μνήμη του Ιησού στον νου των, να κάνουν υπακοή με αγάπη καί χωρίς γογγυσμούς, να παρευρίσκονται στις πρωινές καί βράδυνες προσευχές. Ό άγιος Θεόδωρος ό Στουδίτης μας διδάσκει ότι: «Όποιος κάνει υπακοή με αγάπη αγόγγυστη στο μοναστήρι επιτελεί λειτουργία καί μαρτύριο καί θα στεφανωθεί, όπως ακριβώς καί οι μάρτυρες».

47.    Ή προσευχή μετά δακρύων τον πτωχού ή της χήρας πού γίνεται με την καρδιά των μπορεί να θεωρηθεί ανώτερη από την νοερά προσευχή;

    Τόσο ή προσευχή του πτωχού καί της χήρας, όσο καί του μονάχου, εάν γίνεται με ταπείνωση, με δάκρυα καί επιμονή, είναι δυνατή καί καρποφορεί την αληθινή μετάνοια. «Το δάκρυ είναι ή χρυσή βουκέντρα της ψυχής» λέγει ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακος (Λόγος 7ος), καί αυτός πού προσεύχεται με δάκρυα μετανοίας για τίς αμαρτίες του καί με πόνο καρδιακό, διότι λύπησε τον Θεό, αυτός καθαρίζεται από όλα τα σωματικά καί ψυχικά πάθη, όταν επιμένει σ' αυτό τον τρόπο της προσευχής. Καί όσοι δεν έχουν το δώρο των δακρύων από τον Θεό, αλλά προσεύχονται με πόνο ψυχής καί καρδίας καταδικάζοντας τον εαυτό των με οργή καί σκληρότητα για όσα αμαρτήματα διέπραξαν στην ζωή των, φθάνουν καί αυτοί στα ίδια μέτρα καθαρότητας, φωτισμού καί πνευματικής ευτυχίας.

48. Ποια είναι ή αξία των δακρύων στην προσευχή και πώς μπορούμε να τα αποκτήσουμε;

    Κατά την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων, τα δάκρυα τα μετά το Άγιο Βάπτισμα έχουν μεγαλύτερη δύναμη από το βάπτισμα, διότι το βάπτισμα καθαρίζει από αμαρτίες πού έγιναν πριν άπ' αυτό, ενώ τα δάκρυα καθαρίζουν καί τίς αμαρτίες πού γίνονται μετά άπ' αυτό (Κλίμαξ Ιωάννου Λογ. 7ος).
Ομοίως καί ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος λέγει: «Τα δάκρυα στην προσευχή είναι σημείο ελέους του Θεού από το όποιο αξιώνεται ή ψυχή της αληθινής μετανοίας».
Ακόμη πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα κατά Θεόν δάκρυα προέρχονται καί από τον φόβο του Θεού, ενώ άλλα από την αγάπη του Θεού, από την μνήμη του θανάτου, από την φρίκη των βασάνων της κολάσεως καί του εσχάτου Δικαστηρίου. Υπάρχουν ακόμη και αλλά δάκρυα, όπως είναι τα φυσικά, τα εγωιστικά καί εμπαθή, πού πηγάζουν από την αμαρτία, το μίσος, την υπερηφάνεια, την εκδίκηση καί άλλα.

49. Πόσα είδη πένθους υπάρχουν κατά τους Αγίους Πατέρας καί ποιο από όλα είναι το ανώτερο;

 Κατά την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων το πένθος είναι δύο ειδών: Πρώτον, το πένθος με τα δάκρυα της μετανοίας, πού είναι καί το καλλίτερο καί δεύτερον ή λύπη του νου κατά Θεόν, με στενοχώρια καί πόνο μετανοίας για τα πταίσματα πού έκανε ό άνθρωπος ενώπιον του Θεού (Κλίμαξ Λόγος 7ος).

50. Ποια είναι ή διαφορά πένθους καί λύπης της καρδιάς καί πώς φθάνει ό άνθρωπος στην μετάνοια καί την αυτομεμψία του εαυτού  του;

Ή διαφορά αυτών των δύο είναι ότι το πένθος συνοδεύεται με δάκρυα ενώ ή λύπη της καρδίας υπάρχει χωρίς δάκρυα. Για να φθάσει ό άνθρωπος στην μετάνοια καί την μέμψη του εαυτού του πρέπει πρώτα με λεπτομερή εξετάσει να ελέγχει την συνείδηση του για να γνωρίσει την αδυναμία του, την μηδαμινότητά του καί το βάρος των αμαρτιών του καί προπαντός την δουλεία εκ των ψυχικών παθών, τα όποια τον εξουσιάζουν, όπως είναι ή φιλαυτία, ή αναισθησία, ή αλαζονεία, οί κακοί λογισμοί της νεότητας, ή υποκρισία καί αλλά παρόμοια, τα όποια είναι δυσδιάκριτα από τον ίδιο τον άνθρωπο λόγω της λεπτότητας.
Εάν ό άνθρωπος φθάσει στην αληθινή γνώση του εαυτού του, έφθασε στην αληθινή ευτυχία κατά την μαρτυρία εκ της φιλοκαλίας, πού λέγει: «Μακάριος είναι ό άνθρωπος, πού γνώρισε την αδυναμία του, διότι ή γνώσις αυτή του γίνεται το θεμέλιο, ή ρίζα καί ή αρχή κάθε αγαθοσύνης».

51. Ποια βιβλία με προσευχές συνιστάτε στους λαϊκούς καί μοναχούς;
 Για τους λαϊκούς συνιστώ τα συνηθισμένα βιβλία προσευχών, όπως το Ωρολόγιο καί το ψαλτήρι. Ενώ για τους μοναχούς συνιστώ το ψαλτήρι, το Ωρολόγιο καί την νοερά προσευχή: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελεησόν με τον αμαρτωλό». Επίσης τους συνιστώ την συμμετοχή στις εκκλησιαστικές ακολουθίες, να κάνουν τον κανόνα τους καί τίς μετάνοιες.

Τέλος Α΄ Μέρους

 Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη 1980

________________________________________________

Το κείμενο προέρχεται από τα αρχεία του πατρός Δαμασκηνού Γρηγοριάτου, από την ιεραποστολή του Κογκό, τον οποίον και ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση των αρχείων, όπως επίσης ευχαριστούμε και τον γέροντα της Μονής Οσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη για την ευλογία και την άδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τα υπόλοιπα πατώντας  Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα

Επιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις