«Οι χλιαροί» Β΄ Μέρος (Ἀπ. γ´, 14-22). Στέργιος Σάκκος, Ὁμοτ. Καθηγητοῦ Α.Π.Θ

(2ον) Β´ Διάγνωση καί θεραπεία Αἰτία ἡ αὐτάρκεια 

Ὁ Χριστός ἑρμηνεύει τήν κατάσταση τῆς χλιαρότητος, πού κατακλύζει τούς χριστιανούς τῆς Λαοδίκειας ὡς ἑξῆς· «ὅτι λέγεις ὅτι πλούσιος εἰμί καί πεπλούτηκα καί οὐδενός χρείαν ἔχω». Αἰτία ἀλλά καί ἔκφραση τῆς χλιαρότητός τους ἦταν ἡ αὐτάρκεια, πού νόμιζαν ὅτι εἶχαν.
Πίστευαν ὅτι εἶναι πλούσιοι καί ὅτι δέν ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τίποτε. Καί εἶναι φυσικό, ὅποιος νιώθει αὐτάρκης νά χάνει τήν ζέση τῆς πίστεως, νά παύει νά στηρίζεται μέ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στόν Θεό. Ποιά ὅμως ἦταν τά πλούτη, γιά τά ὁποῖα καυχῶνταν οἱ Λαοδικεῖς;
Ἄν ἐπρόκειτο γιά ὑλικό πλοῦτο, εἶναι ἀπίθανο ὅτι θά ἀπασχολοῦσε τόν Κύριο. Μᾶλλον ἐννοεῖται ὁ πνευματικός πλοῦτος, τοῦ ὁποίου ὅμως ἡ αἴσθηση ἐπηρεάζεται ἀπό τήν ὕπαρξη τοῦ ὑλικοῦ.
Φαίνεται ὅτι ἡ ὑλική εὐμάρεια καί ὁ εὐδαιμονισμός τῆς ζωῆς εἶχαν δημιουργήσει στούς χριστιανούς τῆς Λαοδίκειας μία αὐταπάτη ὥς πρός τήν πνευματική τους κατάσταση καί ἔμεναν εὐχαριστημένοι ἀπό τήν χλιαρή τους προσφορά στόν Χριστό. Ἔνιωθαν πλούσιοι πνευματικά, καί μάλιστα νόμιζαν ὅτι πλούτησαν μέ τίς δικές τους δυνάμεις - αὐτό δηλώνει τό ἐνεργητικό ρῆμα «πεπλούτηκα»-.
 Ἡ αὐτοπεποίθησή τους δέ αὐτή τούς ὁδηγοῦσε στήν αὐθάδεια νά λένε ὑβριστικά ὅτι δέν ἔχουν
ἀνάγκη ἀπό τίποτε.
Σέ ἀντίθεση μέ τήν ἐκκλησία τῆς Σμύρνης, πού ζοῦσε τήν πτωχεία της, ἀλλά ἦταν πλούσια (Ἀπ. 2,9), ἡ ἐκκλησία τῆς Λαοδίκειας δέν εἶχε πατήσει καλά τό πρῶτο σκαλί τῆς πνευματικῆς πορείας, τήν πτωχεία τοῦ πνεύματος, ὅπως τό ἐπισημαίνει ὁ Κύριος μέ τόν πρῶτο μακαρισμό του· «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι» (Μθ. 5,3). Καί οἱ χριστιανοί, πού δέν αἰσθάνονται ἀνεπαρκεῖς πνευματικά καί δέν ἔχουν ἀγωνία κι ἀνησυχία γιά τήν πορεία τους, δέν μποροῦν νά πλουτήσουν ἐν Χριστῷ. Ὁ καλός, πού δέν προσ παθεῖ νά γίνει καλύτερος, παύει νά εἶναι καλός· κι ὁ πιστός, πού δέν ἀγωνίζεται νά αὐξηθεῖ στήν πίστη, καταντᾶ χλιαρός. Ὅσο δέ πλουσιώτερος γίνεται κάποιος πνευματικά, τόσο μεγαλύτερη συνείδηση ἀποκτᾶ τῆς πνευματικῆς του φτώχειας καί τόσο περισσότερο ἀγωνίζεται γιά μιά πνευματικότερη ζωή.  

Ἡ διάγνωση 

Ἀλλά οἱ χλιαροί χριστιανοί τῆς Λαοδίκειας ναρκισσεύονται καί ἀλαζονεύονται μέσα στήν χλιαρότητά τους, θεωρώντας τόν ἑαυτό τους ἀνώτερο ἀπό ὅλους. Γι᾽ αὐτό ὁ Χριστός τούς συνεφέρνει λέγοντας· «Καί οὐκ οἶδας ὅτι σύ εἶ ὁ ταλαίπωρος καί ὁ ἐλεεινός καί πτωχός καί τυφλός καί γυμνός».
Αὐτοί ταλάνιζαν καί ἐλεεινολογοῦσαν τούς ἄλλους, ἀλλά ὁ Χριστός τούς φανερώνει ὅτι οἱ ἴδιοι εἶναι οἱ ἀλη- θινά ταλαίπωροι καί ἀξιολύπητοι. Περιφρονοῦσαν ἴσως καί καταφρονοῦσαν τούς χριστιανούς, πού ἦταν αὐστηροί στήν ζωή τους καί τούς στοίχιζε ἡ πίστη μέ θλίψεις καί διωγμούς, ἀλλά ὁ Χριστός τούς δηλώνει ὅτι αὐτοί εἶναι οἱ ἔνοχοι καί οἱ ἀξιοκατάκριτοι.
Εἶχαν κάνει κριτήριο καί νόμο τήν δική τους ζωή καί ὄχι τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ, καί θεωροῦσαν τόν ἑαυτό τους ὑπόδειγμα, ἀλλά ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ τούς ἀποδεικνύει ἀδόκιμους, ἀνάξιους καί ἀκατάλληλους γιά τήν βασιλεία του.
Ὁ ἰσχυρισμός τους ὅτι εἶναι πλούσιοι ἀποδεικνύεται γελοῖος καί οἱ ἴδιοι καταντροπιάζονται· εἶναι καί φτωχοί καί τυφλοί καί γυμνοί. Μέ τά ἐπίθετα «ταλαίπωρος καί ἐλεεινός» χαρακτηρίζει γενικά ὁ Χριστός τήν ἀθλιότητα τῶν χλιαρῶν χριστιανῶν. Μέ τά ὑπόλοιπα τρία περιγράφει εἰδικότερα τίς ἀδυναμίες τους.

Λαμβάνοντας ὑπ᾽ ὄψη μάλιστα τήν ἱστορία τῆς Λαοδίκειας, διακρίνουμε μία ἀντιστοιχία ἀνάμεσα στά τρία ἐπίθετα καί στά καυχήματα τῶν Λαοδικέων ἤ στίς πηγές πλουτισμοῦ τους. Τό «πτωχός», δηλαδή, ἀναφέρεται στό χρῆμα, πού συσσωρευόταν στήν πόλη ἀπό τό ἐμπόριο καί τίς συναλλαγές, τό «τυφλός» στά ἰατρεῖα της καί στά φαρμακεῖα της, καί τό «γυμνός» στά ὑφαντουργεῖα της.
Εἶναι σάν νά λέει στούς χριστιανούς ὁ Κύριος· «Παρ᾽ ὅλα σας τά πλούτη εἶστε φτωχοί, διότι σᾶς λείπει ἡ ταπεινοφροσύνη· παρ᾽ ὅλα σας τά γιατρικά εἶστε τυφλοί, διότι δέν μπορεῖτε νά δεῖτε ποιό εἶναι τό θέλημά μου· παρ᾽ ὅλα σας τά ὑφαντά εἶστε γυμνοί, διότι δέν ἔχετε ἔργα πίστεως καί ἀγάπης».
Ἔτσι παραστατικά παρουσιάζει τήν ἁμαρτία τους καί τούς ταπεινώνει  

Ἡ θεραπεία 

Σκοπός τοῦ Χριστοῦ ὅμως δέν εἶναι νά ἐξουθενώσει τούς χλιαρούς Λαοδικεῖς. Συντρίβει τήν ματαιοδοξία τους γιά νά ὑψώσει τήν ταπεινοφροσύνη, ἀφαιρεῖ τά ψεύτικα καυχήματά τους γιά νά τούς χαρίσει ἀληθινά. Πρίν τούς ἐμέσει, τούς δίνει ἕνα περιθώριο μετανοίας καί τούς συστήνει τόν τρόπο τῆς θεραπείας. «Συμβουλεύω σοι ἀγοράσαι παρ᾽ ἐμοῦ χρυσίον πεπυρωμένον ἐκ πυρός ἵνα πλουτήσῃς, καί ἱμάτια λευκά ἵνα περιβάλῃ καί μή φανερωθῇ ἡ αἰσχύνη τῆς γυμνότητός σου, καί κολλύριον ἵνα βλέπῃς».

Ἄν θέλουν οἱ χριστιανοί τῆς Λαοδίκειας νά γίνουν ὄντως πλούσιοι, λαμπροντυμένοι καί ὑγιεῖς, εἶναι ἀνάγκη νά καταλάβουν ὅτι αὐτά πού τούς λείπουν τά διαθέτει μόνον ὁ Χριστός καί ἀπό Ἐκεῖνον πρέπει νά τά ἀγοράσουν. «Χρυσίον» σημαίνει χρυσᾶ νομίσματα καί «χρυσίον πεπυρωμένον ἐκ πυρός», εἶναι τά γνήσια νομίσματα, ἀπό καθαρό χρυσάφι, πού δοκιμάστηκε στήν φωτιά.
Νόμισμα ἀπό ἀτόφιο χρυσό εἶναι ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ ἡ καθαρή καί δοκιμασμένη σέ διωγμούς, σέ θλίψεις καί πειρασμούς, ἡ ὀρθόδοξη πίστη. «Ἱμάτια λευκά», πού σκεπάζουν τήν πνευματική γύμνια, εἶναι ἡ ἁγνότητα τῆς ψυχῆς καί ἡ καθαρότητα τῆς ζωῆς.
Νομίζουμε πολλές φορές ὅτι εἴμαστε ἀσφαλισμένοι καί ὄμορφοι μέσα στά λαμπρά μας φορέματα, ἀλλά ὁ τρόπος καί ἡ ζωή μας δείχνουν πολύ ἔντονα στούς γύρω μας τήν ἀσχήμια μας τήν ἐσωτερική, μᾶς ξεγυμνώνουν καί μᾶς ντροπιάζουν, χωρίς νά τό καταλάβουμε, καί οἱ ἄλλοι μᾶς γιουχαΐζουν.

Ὁ Πλαστουργός εἶχε ντύσει τούς πρωτοπλάστους μέ ὑπέροχη στολή, πού δέν τήν ἔβλεπε μάτι ἀνθρώπου, ἀλλά τήν θαύμαζαν οἱ ἄγγελοι. Μετά τήν πτώση, ὅμως, ἡ στολή χάθηκε καί οἱ ἴδιοι οἱ πρωτόπλαστοι ντρέπονταν τόν ἑαυ τό τους, καί ζήτησαν νά σκεπάσουν τήν γύμνια τους.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος διαθέτει ἁγνότητα καί καθαρότητα, τότε εἶναι πραγματικά ντυμένος καί κόσμιος.

Ἔτσι ὁ Χριστός μέ τά δύο αὐτά στοιχεῖα, τό χρυσάφι καί τά λευκά φορέματα, δείχνει στά παιδιά του τά ἀναγκαῖα γιά τήν σωτηρία, τήν πίστη καί τήν ἁγνότητα, πού πάντοτε θεωρεῖται ἀπαραίτητο νά συνυπάρχουν στήν ζωή τοῦ χριστιανοῦ. Προσθέτει ὅμως καί ἕνα τρίτο, τό κολλύριο γιά τά μάτια.
Στήν ἰατρική σχολή τῆς Λαοδίκειας χρησιμοποιοῦνταν γιά τήν θεραπεία τῶν ἄρρωστων ματιῶν ἕνα φημισμένο στόν ἀρχαῖο κόσμο φάρμακο, ἡ λεγόμενη φρυγική σκόνη.
Ἀλλά ὁ Κύριος συστήνει τό δικό του κολλύριο, πού δέν εἶναι ἄλλο ἀπό τά δάκρυα τῆς μετανοίας. Φαίνεται ὅτι τά δάκρυα προέρχονται ἀπό μᾶς, ἀλλά οἱ ἅγιοι, πού «ἐγεώργησαν ταῖς τῶν δακρύων των ροαῖς τό ἄγονον τῆς ἐρήμου», θεωροῦν τά δάκρυα δῶρο Θεοῦ.
Καί πράγματι, τά δάκρυα, πού πηγάζουν ἀπό μιά καρδιά συντετριμμένη γιά τίς ἁμαρτίες της, ἀπό μιά καρδιά πλημμυρισμένη ἀπό εὐγνωμοσύνη στόν Κύριο, πού τήν ἀγαπᾶ καί τήν ἐλεεῖ, εἶναι βροχή τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, πού καθαρίζει καί λαμπικαρίζει τά μάτια τῆς ψυχῆς, ὥστε νά βλέπουν τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου, νά τό ἀγαποῦν καί νά τό λατρεύουν, ὅπως ἐκεῖνος τό ζητᾶ.
Δίπλα στήν πίστη καί στήν ἁγνότητα τά δάκρυα ἐξασφαλίζουν τήν θεϊκή ἀγάπη, τόν θεῖο ἔρωτα τῆς νύμφης ψυχῆς πρός τόν νυμφίο Χριστό.
Οἱ ἀρχαῖοι ἑρμηνευτές ἔχουν δώσει ἐπίσης καί ἄλλες ἑρμηνεῖες στά στοιχεῖα, πού ἀναφέρονται στήν συμβουλή τοῦ Χριστοῦ πρός τούς χλιαρούς χριστιανούς. Εἶπαν ὅτι «χρυσίον πεπυρωμένον» σημαίνει «τόν διδασκαλικόν λόγον τόν τῷ πυρί τῶν πειρασμῶν λαμπρυνόμενον» (Ἀνδρέας, Οἰκουμένιος),σύμ- φωνα καί πρός τό ψαλμικό χωρίο· «Ἀγαθός μοι ὁ νόμος τοῦ στόματός σου ὑπέρ χιλιάδας χρυσίου καί ἀργυρίου» (Ψαλ. 118,72).
«Ἱμάτια λευκά» θεωροῦν τήν ὑπέρλαμπρη στολή τῶν ἀρετῶν, καί κολλύριο τήν ἀκτημοσύνη, κατά ἀντίθεση μέ τήν δωροδοκία, πού τυφλώνει τήν ὀρθή κρίση (Ἀνδρέας, Ἀρέθας, Οἰκουμένιος)· ἀλλά ἐπίσης ὡς κολλύριο θεωροῦν καί τήν μετάνοια (Ἀρέθας).
Ἐν πάσῃ περιπτώσει, ὅμως, πρόκειται γιά τά ἀγαθά τοῦ Πνεύματος, γιά τόν ἴδιο τόν Χριστό, τόν ὁποῖο ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὀνομάζει πλοῦτο (Κλ 1,27· πρβλ. 2,2- 3).
Καί γιά νά «ἀγοράσουν» οἱ χριστιανοί τῆς Λαοδίκειας αὐτά τά ἀγαθά, ἕνας τρόπος ὑπάρχει· ἡ αὐτογνωσία, πού θά τούς φανερώσει τήν μεγάλη τους ἔνδεια, ἡ ταπείνωση, πού θά τούς ὁδηγήσει νά τά ζητήσουν ἀπό τόν Κύριο, καί ἡ μετάνοια, πού θά καταβάλουν σάν ἀντίτιμο στά χέρια του. Ἐκεῖ ἀποβλέπει ὁ ἔλεγχος πού τούς κάνει ὁ Χριστός.

Ορθόδοξος Τύπος 15/10