Το αρχαίο ήθος και το νεωτερίστικο πνεύμα. π Παντελεήμων

Επειδή μας εκφράζει θα χρεισιμοποιήσουμε την προσφώνηση από τον «Οδυσσέα» του klision

᾿Οδυσσεύς τοῦ Klision:῞Ενα δροσερό καί ἐκ καρδίας κείμενο τοῦ π. Παντελεήμονος ἀπό τήν Κάλυμνο φιλοξενοῦμε σήμερα, ὁ προβληματισμός τοῦ ὁποίου μπορεῖ νά συμβάλει σ᾿ ἕνα γνήσιο διάλογο....῾Ο Θεός νά εἶναι μαζί σας καί νά σᾶς δίνει λόγο ἀληθείας! Χαιρετισμούς στήν ὡραία μας Κάλυμνο.

Ξεκίνησα να γράψω κάποιες συμπληρωματικές σκέψεις για το τρέχον θέμα της χρήσης μή λειτουργικής γλώσσας στην λατρεία, όμως οι λογισμοί με πήγαν αλλού, με πήγαν βαθύτερα.
Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα, να ερμηνεύσουμε ένα φαινόμενο, συνήθως αναφερόμαστε στα γεγονότα και τις συνθήκες που τα δημιούργησαν,για να επιστρατεύσουμε αντίθετα επιχειρήματα με τους κανόνες της διαλεκτικής, όμως σπάνια ασχολούμεθα και αναφερόμαστε στη βαθιά ρίζα, στο πνεύμα της καινοτομίας.
Στην περίπτωση της γλωσσικής καινοτομίας και αυθαιρεσίας έχουμε να κάνουμε με ένα αλλόκοτο, αλλά όχι άγνωστο μας πνεύμα.Είναι το ίδιο το σύγχρονο πνεύμα που αναπνέουμε,το κλίμα που ζούμε,ένα καθεστώς που δύσκολα θα ξεριζώσουμε και θα απαρνηθούμε: η νέα εκκλησιαστική ατμόσφαιρα, το διαμορφωμένο στις μέρες μας εκκλησιαστικό ήθος, το παγιωμένο ως σύνηθες ιερατικό ύφος και οι νοοτροπίες τους.
Συνήθως ρίχνουμε τον "λίθο του αναθέματος" στους διεφθαρμένους ιερείς, στους "πουριτανούς ιεροκήρυκες",στις "προτεσταντικού τύπου οργανώσεις","στον αμαθή κλήρο και τον αποστάτη λαό", "στις δυτικόφερτες θεολογίες", στην "εκκλησιαστική διαφθορά" κτλ προκειμένου να εντοπίσουμε τον φταίχτη για την αλλοίωση και απεμπόληση της ορθόδοξης παράδοσης και του γνησίου χριστιανικού ανατολικού ήθους. Κι όμως οι καινοτομίες δεν έχουν μία και δύο μήτρες, μπορεί να φταίνε κάποια ή όλα παραπάνω,δεν είναι όμως ένας ο "δολοφόνος", συγκεκριμμένος ο φταίχτης, σεσημασμένος ο ένοχος με την ευκολία της δεδομένης προκατάληψης. Και εξηγούμαι...
Οι ιερείς παλιότερα "μυρίζανε λιβάνι και κερί". Μπαίνανε ελεύθερα στα σπίτια ενοριτών και παραστεκότανε στα προβλήματα τους , απρόσκλητοι. Διαβάζανε ακολουθίες και κάνανε τον κανόνα τους, αυτονόητα και καθηκόντως.Προβλήματα τους ήταν τα ενοριακά προβλήματα και σπουδή τους η διακονία του δίπλα,μεγαλώνοντας και ανατρέφοντας παράλληλα πολυμελείς οικογένειες και μάλιστα
χριστιανικές και δακτυλοδεικτούμενες. Σπίτι τους είχαν την εκκλησία και για "πατερημά" τους τους ιερούς κανόνες και τα σοφιολογικά βιβλία. Χωρίς να ξέρουνε πολλα θεολογικά γράμματα, είχαν εγκολπωθεί όλο το ευαγγέλιο και τα υψηλότατα δόγματα και την ορθοδοξία την έκαναν ορθοπραξία σε κάθε εκδήλωση της ζωής τους. Από το στόμα τους δεν έλειπε ο ψαλμός και η συμβουλή, όχι με ψυχαναλυτικά κόλπα και συμβουλευτικά στερεότυπα, αλλά με λόγο απλό, ευαγγελικό και "άλατι ηρτυμένω". Από δίπλα τους ο άνθρωπος έφευγε ξαλαφρωμένος και κατανυγμένος και όχι προβληματισμένος,σκανδαλισμένος,κολακευμένος ή κατατρυχόμενος από τυψεις. Δεν χρησιμοποιούσαν εκφράσεις που αποπνέουν υποκειμενική αυτοδικαίωση και αντικειμενική μιζέρια όπως "φιλανθρωπική διακονία,φιλόπτωχον" κλπ αλλά το να θρέφουν φτωχούς το θεωρούσαν αυτονόητο και μάλιστα είχαν αρρωγό τον απλό λαό, που τους προλάβαινε στην ελεημοσύνη, γιατί ο δίπλα δεν ήταν ο "πτωχός και άτυχός" αλλά ο αδελφός και ο Χριστός. Δεν ξέρανε πολλά πολλά "κηρύγματα και μελέτες της αγίας γραφής", καίτοι την αγία γραφή την γνώριζαν απ'έξω, όχι μόνο στα λόγια και καμιά φορά ούτε στα λόγια, αλλά στις πράξεις,στις σκέψεις, στην νοοτροπία,στην αναπνοή, την καθημερινότητα. Όμοια και ο λαός δεν πολυσκοτίζοταν για τον "Λόγο" και τους "κύκλους", ούτε είχαν "γέροντες" και "ιεροκήρυκες" για βιοτικούς "ινστρούχτορες" και pop idols. Έψαχναν και εύρισκαν πνευματικό , όπου "ξαγορεύονταν τα κρίματα" τους και ετρέφονταν πνευματικά με τον "Αόρατο πόλεμο", τον ¨Θησαυρό Δαμασκηνού" την "Αμαρτωλών σωτηρία". Όλοι οι παπάδες ήταν άγιοι , ακόμα και οι πιο γραφικοί και αμαρτωλοί γιατί "κρατούσαν στα χέρια τους την θεία κοινωνία".Στην λειτουργία οι ιερείς, ψέλιζαν λέξεις πανάρχαιες και τις "καταλάβαιναν" ή τις καταλάβαιναν όλοι! Την γλώσσα την λειτουργική την μεταχειρίζοταν με ιερότητα και δεν τους ένοιαζε το κάλυμμα και το περίβλημα, όπως κανείς μαζί με τον γλυκό καρπό γεύεται και το φλούδι και στο σκληρό όστρακο κρύβεται το μαργαριτάρι. Τους ένοιαζε η γεύση και η λάμψη, γι'αυτό και σέβονταν ακόμα και το φλούδι και το όστρακο , αν και καμιά φορά ήταν σκληρό.
ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠ'ΟΛΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΧΑΝΕ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ. Από την στιγμή που η ευχαριστία έγινε δευτερεύον ή κοινό θέμα σε μια λίστα πολλών ποιμαντικών  "προτεραιοτήτων", αφ'ης στιγμής η θεία λειτουργία μετατοπίστηκε από το κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής για να αντικατασταθεί με ηθικιστικά κηρύγματα,λέσχες μελέτης και κοινωνικές κοσμικές εκδηλώσεις έγινε κάτι το κοινό και "φτηνό". Ένα μέσα σ'όλα, ένα δευτερεύον θέμα. Και ένα δευτερεύον θέμα μπορεί βέβαια κάποιος "ευσεβής και φωτισμένος" κληρικός να το μεταχειριστεί "οπως θέλει" για το "καλό της κοινότητας". Εξ'ου και η χρήση λειτουργικών μεταφράσεων αλλα και βιασμού του κειμένου και του τυπικού με αυθαιρεσίες και υποκειμενισμούς ανθρώπων. Και μετά τρέχουν πανικόβλητοι και προβληματισμένοι οι ανώτατοι των ποιμένων να επιβάλουν λειτουργική αναγέννηση για να επανέλθουμε στο αρχαίο ύφος. Βάλτε στο κέντρο την λειτουργία,την ευχαριστία και όλα θα αποκατασταθούν,αγαπητοί πατέρες και θεολόγοι.
Με λίγα λόγια, είχαν δύο πράγματα οι παλιοί ποιμένες,οι λειτουργοί ποιμένες : την ταπείνωση και την αγάπη που γεννούσε την απλότητα, την ανεπιτήδευση, το ησυχαστικό και αγιοτικό κλίμα και πνεύμα. Δεν εποίμαιναν τον Χριστό, ούτε πήγαιναν την Εκκλησία όπου τους έλεγε η καρδιά τους. Μέσα στην άγνοια τους για τα πολλά-πολλά(αν και παλιότερα οι θεολογικά μορφωμένοι ιερείς,όσοι μορφωμένοι, ήταν όντως θεολογικά μορφωμένοι και όχι "επιχρισμένοι με γνώσεις"), καθοδηγούνταν από ένα Καθήκον. Όχι καθήκον προτεσταντικό,ευσεβιστικό,καθωσπρεπίστικο, αλλά φιλότιμο μυστικό,συναίσθηση ευθύνης,συναίσθηση ιερωσύνης. Είχαν το βίωμα και το ήθος. Είχαν ήθος ταπεινό και βίωμα φιλοκαλικό.
Σήμερα έχουμε ήθος νεωτεριστικό και βίωμα "εκκλησιαστικό" . Πονηρέψαμε και προοδέψαμε. Ζούμε με τα "σύμβολα", το θέλημα,την πιθανότητα,τον πειραματισμό,την αυτονόμηση,την αυτοδικαίωση,την φατρία,την σχολαστική θεολογία,τον μεγαλειώδη καθωσπρεπισμό, την πρωτοβουλία και την αβουλία,την υπόκριση,τον συντηρητισμό και τον μοντερνισμό. Είμαστε αυθαίρετα "άγιοι" και επιλεκτικά "αμαρτωλοί", προσχηματικά "άξιοι" και ... περιστασιακά "ανάξιοι". Το ένα "πνεύμα" και η μία πλάνη γεννά αλυσιδωτά την άλλη. Θέτουμε αυτόβουλα τον εαυτό μας σε βάθρο ή "εις κοπρίαν" ζητώντας από τον άλλο να μας θαυμάσει ή να μας λυπηθεί.Μπαίνουμε σε μια διαδικασία, σε έναν κρημνισμό που δεν βλέπουμε και μάλιστα νομίζουμε πώς ορθοδοξούμε.Είμαστε ευσεβείς και μορφωμένοι, τιμητές και εκτιμητές, φιλολογούντες και αγαπιστές και χιλιάδες άλλα και μόνο αγάπη και ταπείνωση , τα δύο μεγάλα και αυθεντικά συστατικά δεν έχουμε, δεν έχουμε την γνησιότητα γιατί άλλωστε όπως είπαμε παραπάνω: δεν ποιμαινόμαστε από τον Χριστό, δεν αφηνόμαστε στον Χριστό, δεν "είμαστε" Εκκλησία, αλλά ποιμαίνουμε και πηγαινοφέρνουμε τον Χριστό και την Εκκλησία όπου εμείς θέλουμε!
iereasanatolikisekklisias.blogspot.com