Κυριακὴ μετὰ τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

Ὑπόμνημα εἰς τὸν Ἅγιον Ματθαῖον, ὁμιλία λδ΄

 Κυριακὴ μετὰ τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (Μάρκ. η΄, 34-38)

  Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

Ὥστε οὐδὲ τούτου οὗτοι γεγόνασι κύριοι, ἀλλ’ ἀπὸ τῆς φύσεως αὐτὸ ἔχουσιν. Εἰ δὲ καὶ τοῦτο δέδοικας, πολλῷ μᾶλλον τὸ μεῖζον δεδοικέναι χρῆ, καὶ φοβεῖσθαι τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἐν γεένῃ ἀπολέσαι.  Καὶ οὐ λέγει φανερῶς ἑαυτὸν νῦν εἶναι τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι· δι’ ὧν δὲ ἔμπροσθεν ἀπέφηνε κριτὴν  ἑαυτὸν ὄντα, ἐδήλωσιν. Ἀλλὰ νῦν τοὐναντίον γίνεται. Τὸν μὲν γὰρ δυνάμενον ψυχὴν ἀπολέσαι, τοὐτέστι, κολάσαι, οὐ φοβούμεθα· τοὺς δὲ τὸ σῶμα ἀναιροῦντας πεφρίκαμεν.  Καίτοι γε ὁ μὲν μετὰ τῆς ψυχῆς καὶ τὸ σῶμα τιμωρεῖται· οἱ δὲ οὐ μόνον τὴν ψυχὴν, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ σῶμα κολάσαι δύναται, κἄν μυριάκις κολάσωσιν, ἀλλὰ λαμπρότερον μᾶλλον οὕτω ποιοῦσιν αὐτό. Εἶδες πῶς δείκνυσι τοὺς ἀγῶνας εὐχερεῖς; Καὶ γὰρ σφόδρα ὁ θάνατος κατέσειεν αὐτῶν τὴν ψυχὴν, καὶ φοβερὸν τέως ἐμπνέων, τῷ μηδέπῳ γεγενῆσθαι εὐκαταγώνιστος, μηδὲ τοὺς μέλλοντας αὐτοῦ καταφρονεῖν τῆς τοῦ Πνεύματος ἀπολελαυκέναι χάριτος. Ἐκβαλὼν τοίνυν τὸν φόβον καὶ τὴν ἀγωνίαν τὴν κατασείουσαν αὐτῶν τὴν ψυχή, καὶ διὰ τῶν ἑξῆς παραθαρρύνει πάλιν, φόβῳ ἐκβάλλων, καὶ οὐ φόβῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπάθλων ἐλπίδι μεγάλων· καὶ μετὰ πολλῆς ἀπειλεῖ τῆς ἐξουσίας, ἑκατέρωθεν αὐτοὺς προτρέπων εἰς τὴν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας παρρησίαν, καὶ ἐπάγει λέγων·  Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρὸς μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅς δι’ ἄν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων ἀρνήσομαι κἀγὼ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρὸς μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. Οὐ γὰρ ἀπὸ τῶν ἀγαθῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῶν ἐναντίων ὠθεῖ, καὶ εἰς τὰ σκυθρωπὰ καταλήγει. Καὶ σκόπει τὴν ἀκρίβειαν. Οὐκ εἶπεν, Ἐμὲ, ἀλλ’ , Ἐν ἐμοὶ, δεικνὺς ὅτι οὐκ οἰκείᾳ δυνάμι, ἀλλὰ τῇ ἄνωθεν βοηθούμενος χάριτι ὁμολογεῖ ὁ ὁμολογοῦν. Περὶ δὲ τοῦ ἀρνουμένου οὐκ εἶπεν, Ἐν ἐμοί, ἀλλ’, Ἐμέ·  ἔρημος γὰρ γενόμενος τῆς δωρεᾶς, οὕτως ἀρνεῖται. Τίνος οὖν ἕνεκεν ἐγκαλεῖται, φησίν, εἰ ἐγκαταλειφθεὶς ἀρνεῖται; Ὅτι τὸ ἐγκαταλειφθῆναι παρ ’αὐτὸν γίνεται τὸν ἐγκαταλιμπανόμενον. Τίνος δὲ ἕνεκεν οὐκ ἀρκεῖται τῇ κατὰ διάνοιαν πίστει, ἀλλὰ καὶ τὴν διὰ τοῦ στόματος ὁμολογίαν ἀπαιτεῖ; Εἰς παρρησίαν ἡμᾶς ἀλείφων καὶ πλείονα ἀγάπην καὶ διάθεσιν, καὶ ὑψηλοὺς ἐργαζόμενος.  Διὸ καὶ πρὸς ἅπαντας διαλέγεται.  Καὶ οὐδὲ τῷ προσώπῳ τῶν μαθητῶν κέχρηται μόνον·  οὐ γὰρ αὐτούς, ἀλλὰ καὶ τοὺς μαθητὰς αὐτῶν ἤδη κατασκευάζει γενναίους. Ὁ γὰρ τοῦτο μαθών, οὐ διδάξει μόνον μετὰ παρρησίας, ἀλλὰ καὶ πείσεται πάντα εὐκόλως καὶ μετὰ προθυμίας. Τοῦτο γοῦν πολλοὺς τοῖς ἀποστόλοις προσήγαγε, τῷ πιστεύσαι τῷ ρήματι τούτῳ. Καὶ γὰρ καὶ ἐν τῇ κολάσει πλείων ἡ τιμωρία, καὶ ἐν τοῖς ἀγαθοῖς μείζων ἡ ἀντίδοσις. Ἐπειδὴ γὰρ τῷ χρόνῳ πλεονεκτεῖ ὁ κατορθῶν, καὶ τῇ ἀναβολῇ τῆς τιμωρίας νομίζει κερδαίνειν ὁ ἁμαρτάνων, ἀντίρροπον, μᾶλλον δὲ πολλῷ πλεῖον μείζονα πλεονεξίαν εἰσήγαγε, τὴν προσθήκην τῶν ἀντιδόσεων. Ἐπλεονέκτησας, φησί, τῷ πρότερός με ὁμολογῆσαι ἐνταῦθα; Πλεονέκτησω σε κἀγώ, φησί, τῷ μείζονά σοι δοῦναι, καὶ ἀφάτως μείζονα· ἐκεῖ γὰρ σε ὁμολογήσω. Ὁρᾷς ἐκεῖ καὶ τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ ταμιευόμενα; Τί τοίνυν σπεύδεις καὶ ἐπείγῃ; Τί δὲ ζητεῖς ἐνταῦθα τὰς ἀμοιβάς, ἐλπίδι σωθείς; Διὰ δὴ τοῦτο κἄν ποιήσῃς τι χρηστόν, καὶ μὴ λάβῃς αὐτοῦ τὴν ἀντίδοσιν ἐνταῦθα, μὴ ταράττων· μετὰ γὰρ προσθήκης ἐν τῷ μέλλοντί σε καιρῷ ἀναμένει τούτων ἡ ἀμοιβή. Κἄν ποιήσῃς τι πονηρὸν καὶ μὴ δῷς δίκην, μὴ ραθύμει·  ἐκεῖ γὰρ σε ἐκδέξεται ἡ τιμωρία, ἄν μὴ μεταβάλῃ καὶ γένῃ βελτίων. Εἰ δὲ ἀπιστεῖς, ἀπὸ τῶν ἐνταῦθα στοχάζου καὶ περὶ τῶν μελλόντων. Εἰ γὰρ ἐν τῷ καιρῷ τῶν ἀγώνων οὕτως εἰσὶ λαμπροὶ ὁμολογοῦντες, ἐν τῷ καιρῷ τῶν στεφάνων ἐννόησον τίνες ἔσονται; Εἰ οἱ ἐχθροὶ ἐνταῦθα κροτοῦσιν, ὁ πάντων πατέρων φιλοστροργότερος πῶς οὐ θαυμάσεταί σε καὶ ἀνακηρύξει; Τότε γὰρ ἡμῶν εἰσι καὶ τῶν ἀγαθῶν αἱ δωρεαί, καὶ τῶν κακῶν αἱ τιμωρίαι. Ὥστε οἱ μὲν ἀρνούμενοι, καὶ ἐνταῦθα καὶ ἐκεῖ βλαβήσονται· ἐνταῦθα μέν, μετὰ πονηροῦ συνειδότος ζῶντες, κἄν μήποτε ἀποθάνωσιν, ἀποθανοῦνται πάντως·  καὶ ἐκεῖ τὴν ἐσχάτην ὑπομένοντες δίκην·  οἱ δὲ ἕτεροι καὶ ἐνταῦθα καὶ ἐκεῖ κερδανοῦσι, καὶ τὸν θάνατον ἐνταῦθα πραγματευόμενοι, και τῶν ζώντων ταύτῃ λαμπρότεροι γινόμενοι, καὶ ἐκεῖ τῶν ἀπορρήτων ἀπολαύοντες ἀγαθῶν. Οὐ γὰρ δὴ πρὸς τὸ καλάζειν μόνον, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸ εὐεργετεῖν ἕτοιμος ὁ Θεός· καὶ πρὸς τοῦτο μᾶλλον ἤ ἐκεῖνο. Ἀλλὰ τίνος ἕνεκεν τοῦτο μὲν ἅπαξ τίθησιν, ἐκεῖνο δὲ δίς; Οἷδε μᾶλλον τούτῳ σωφρονιζομένους. Διὰ τοῦτο εἰπών, Φοβήθητε τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα εἰς γέεναν ἀπολέσαι, πάλιν λέγει, Ἀρνήσομαι αὐτὸν κἀγώ. Οὕτω καὶ Παῦλος ποιεῖ, συνεχῶς τῆς γεένης μεμνημένος. Ἀλείψας τοίνυν τὸν ἀκροατὴ διὰ πάντων (καὶ γὰρ τοὺς οὐρανοὺς ἀνέῳξε αὐτῷ, καὶ τὸ δικαστήριον ἐκεῖνο ἐπέστησε τὸ φοβερόν, καὶ τὸ θέατρον ἔδειξε τῶν ἀγγέλων, καὶ τὴν ἐν τούτοις ἀνακήρυξιν τῶν στεφάνων, πολλὴν ἐντεῦθεν προοδοποιοῦσαν τῷ λόγῳ γῆς εὐσεβείας τὴν εὐκολίαν), λοιπὸν ἵνα μὴ δειλῶν γενομένων ἐμποδισθῇ τὸ κήρυγμα, καὶ πρὸς αὐτὰς τὰ σφαγὰς αὐτοὺς παρασκευάζεσθαι  κελεύει, ἵνα μάθωσιν ὅτι οἱ ἐν τῇ πλάνῃ μένοντες, καὶ τῆς τούτων ἐπιβουλῆς δώσουσι δίκην, Καταφρονῶμεν τοίνυν  θανάτου, κἄν  μὴ  παρῇ καιρὸς ὁ τοῦτον ἀπαιτῶν καὶ γὰρ εἰς πολλῷ βελτίονα μεταστησόμεθα ζωήν.  Ἀλλὰ φθείρεται τὸ σῶμα; Καὶ διὰ τοῦτο  μάλιστα χαίρειν δεῖ, ὅτι ὁ θάνατος φθείρεται, καὶ ἡ θνητότης ἀπόλλυται, οὐ ἡ οὐσία τοῦ σώματος.  Οὐδὲ γὰρ εἰ ἀνδριάντα ἴδοις χωνευόμενον, ἀπώλειαν προσερεῖς  τὸ  γινόμενον, ἀλλὰ βελτίονα κατασκευήν.  Τοῦτο  δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ σώματος λογίζου, καὶ  μὴ θρήνει.  Τότε γὰρ ἔδει θρηνεῖν, εἰ ἔμενον ἐν τῇ κολάσει.  Ἀλλ’ ἔδει, φησί, χωρὶς τοῦ φθείρεσθαι τὰ σώματα τοῦτο γίνεσθαι, καὶ ὁλόκληρα μένειν αὐτά.  Καὶ τί τοῦτο ἤ τοὺς ζῶντας ἤ τοὺς ἀπελθόντας ὤνησεν ἄν;  Μέχρι πότε φιλοσώματοι; Μέχρι πότε τῇ γῆ προσηλωμένοι πρὸς τὰς σκιὰς κεχήνατε; Τὶ γὰρ τοῦτο ὠφέλησεν ἄν; μᾶλλον δὲ τι οὐ ἄν ἔβλαψεν; Εἰ γὰρ καὶ τούτου γινομένου, καὶ σκωλήκων πηγαζόντων, πολλοὶ θεοὶ εἶναι ἐφιλονείκησαν·  τί οὐκ ἄν ἐγένετο, τούτο μένοντος; Δεύτερον, οὐκ ἄν ἐπιστεύθη ἀπὸ γῆς εἶναι· εἰ γὰρ τοῦ τέλους μαρτυροῦντος ἀμφισβητοῦσιν ἔτι τινές, τί οὐκ ἄν ὑπώπτευσαν, εἰ μὴ τοῦτο ἑώρων;  Τρίτον, σφόδρα ἄν ἐφιλήθη τὰ σώματα, καὶ οἱ πλείους σαρκικώτεροι καὶ παχύτεροι ἐγένεντο ἄν· εἰ δὲ καὶ νῦν τινες τοῖς τάφοις συμπλέκονται καὶ ταῖς σοροῖς, ἀφνισθέντων  ἐκείνων, τί οὐκ ἄν ἐποίησαν, εἰ καὶ τὴν εἰκόνα εἶχον διατηρουμένην; Τέταρτον, οὐκ ἄν σφόδρα ἐπόθησαν τὰ μέλλοντα. Πέμπτον, οἱ τὸν κόσμον ἀθάνατον εἶναι λέγοντες, μᾶλλον ἄν ἐβεβαιώθησαν, καὶ οὐκ ἄν ἔφησαν  Θεὸν καὶ Δημιουργὸν. Ἕκτον, οὐκ ἄν ἔγνωσαν τῆς ψυχῆς τὴν ἀρετὴν, καὶ πόσον ἐστὶ παροῦσα τὸ σώματι ψυχή. Ἕβδομον, πολλοὶ τῶν ἀποβαλλόντων τοὺς οικείους, τὰς πόλεις ἀφέντες, τὰ μνήματα ἔμελλον οἰκεῖν, καὶ παραπλῆγες γίνεσθαι, τοῖς νεκροῖς τοῖς αὐτῶν διηνεκῶς διαλεγόμενοι.  Εἰ γὰρ καὶ νὺν εἰκόνας διαπλάττοντες ἄνθρωποι, ἐπειδὴ τὸ σῶμα κατασχεῖν  οὐκ ἔχουσιν (οὐδὲ γὰρ δυνατόν, ἀλλὰ καὶ ἀκόντων αὐτῶν ρεῖ καὶ ἀποπηδᾷ), προσηλωμένοι ταῖς σανίσιν εἰσί, τί οὐκ ἄν τότε ἐπενόησαν ἄτοπον; Ἐμοὶ δοκεῖ καὶ ναοὺς ἄν τοῖς τοιαύτοις σώμασιν οἰκοδομῆσαι οἱ πολλοί, καὶ πεῖσαι δαίμονας φθέγγεσθαι δι’ αὐτῶν οἱ τὰ τοιαῦτα μαγγανεύειν δεινοί, ὅπου γε καὶ νῦν οἱ τὰ νεκρομαντείας τολμῶντες, πολλὰ τούτων ἀτοπώτερα ἐπιχειροῦσι. Πόσαι δὲ οὐκ ἄν εἰδωλολατρεῖαι ἐντεῦθεν ἐγένοντο, εἴ γε μετὰ τὴν κόνιν καὶ τὴν τέφραν ταῦτα ποιεῖν ἔτι φιλονεικοῦσι; Πάντα  τοίνυν ἀναιρῶν ὁ Θεὸς  τὰ  ἄτοπα, καὶ παιδεύων ἡμᾶς ἀφίστασθαι τῶν γηΐνων ἁπάντων, ἀφανίζει τὰ σώματα πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ἡμετέρων. Καὶ γὰρ ὁ φιλοσώματος, καὶ πρὸς κόρην ἐπτοημένος εὔμορφον, εἰ  μὴ βούλοιτο μαθεῖν τῷ λόγῳ τὸ εἰδεχθὲς τῆς οὐσίας, δι’ αὐτῆς αὐτὸ τῆς ὄψεως εἴσεται. Καὶ  γὰρ πολλαὶ τῆς ἐρωμένης ὁμήλικες, πολλάκις δὲ καὶ λαμπρότεραι, ἀποθανοῦσαι μετὰ μίαν καὶ δευτέραν ἡμέραν δυσωδίαν παρέσχον καὶ ἰχῶρα, καὶ σηπεδόνα σκωλήκων. Ἐννόησον τοίνυν οἷον κάλλος φιλεῖς, καὶ πρὸς ποίαν  ἐπτόησαι εὐμορφίαν. Εἰ δὲ  μὴ ἐφθείρετε τὰ σώματα, οὐκ ἄν τοῦτο ἐγνώσθη καλῶς· ἀλλ’ ὥσπερ οἱ δαίμονες παρὰ τοὺς τάφους τρέχουσιν, οὕτω καὶ πολλοὶ τῶν ἐρώντων τοῖς μνήμασι παρακαθήμενοι διηνεκῶς, δαίμονας ἄν ἐδέξαντο τῇ ψυχῇ,καὶ τῇ χαλεπῇ ταύτῃ ταχέως ἄν ἐναπέθανον μανίᾳ. Νῦν δὲ μετὰ τῶν ἄλλων ἁπάντων καὶ τοῦτο παραμυθεῖται τὴν ψυχήν, τὸ μὴ φαίνεσθαι τὴν εἰκόνα, καὶ εἰς λήθην ἐμβάλλει τοῦ πάθους. Εἰ δὲ μὴ τοῦτο ἦν, οὐδὲ μνήματα ἦν, ἀλλὰ τὰς πόλεις εἶδες ἄν ἀντὶ ἀνδριάντων νεκροὺς ἐχούσας, ἑκάστου τὸν ἑαυτοῦ βλέπειν ἐπιθυμοῦντος.  Καὶ πολλὴ ἄν ἐντεῦθεν ἐγένετο σύγχυσις, καὶ οὐδεὶς ἄν τῶν πολλῶν ψυχῆς ἐπεμελήσατο, οὐκ ἄν παρεχώρησε τῷ περὶ ἀθανασίας ἐπεισελθεῖν λόγῳ·  καὶ ἕτερα δὲ πολλὰ ἄν ἀτοπώτερα τούτων ἐγένετο, ἅ μηδὲ εἰπεῖν καλόν. Διὰ τοῦτο σήπεται εὐθέως, ἵνα ἴδῃς γυμνὸν τῆς ψυχῆς τὸ κάλλος. Εἰ γὰρ ἐκείνη τοσούτου κάλλους καὶ τοσαύτης ζωῆς πρόξενος, πολλῷ μᾶλλον αὐτὴ βελτίων ἄν εἴη· εἰ τὸ οὕτως εἰδεχθὲς καὶδυσειδὲς διακρατεῖ, πολλῷ μᾶλλλον ἑαυτήν. Οὐ γὰρ τὸ σῶμά ἐστι τὸ καλόν, ἀλλ’ ἡ διάπλασις, καὶ τὸ ἄνθος ὅπερ παρὰ τῆς ψυχῆς ἐπιχρώννυται τῇ οὐσίᾳ. Φίλει τοίνυν ἐκείνην τὴν κἀκεῖνο τοιοῦτον ποιοῦσαν φαίνεσθαι.  Καὶ τί λέγω τὸν θάνατον; Καὶ γὰρ ἐν αὐτῇ τῇ ζωῇ δείκνυμί σοι, πῶς πάντα αὐτῆς ἐστι τὰ καλά. Ἄν τε γὰρ ἡσθῇ, ρόδα κατέπασε τῶν παρειῶν· ἄν τε ἀγλήσῃ, τὸ κάλλος λαβοῦσα ἐκεῖνο, μελαίνῃ στολῇ τὸ πᾶν περιέβαλε. Κἄν εὐφραίνηται διηνεκῶς, γέγονεν εὐπαθὲς τὸ σῶμα· ἄν δ’ ἀλγήσῃ, ἀράχνης ἰσχνότερον τε καὶ ἀσθενέστερον ἐποίησεν· ἄν θυμωθῇ, πάλιν πεποίηκεν ἀποτρόπαιον καὶ αἰχρὸν· ἄν γαληνὸν ὀφθαλμὸν δείξῃ, πολὺ τὸ κάλλος ἐχαρίστο·  ἄν βασκήνῃ, πολλὴν τὴν ὠχρίαν καὶ τὴν τηκεδόνα ἐξέχεεν· ἄν ἀγαπήσῃ, πολλὴν τὴν εὐμορφίαν ἐδωρήσατο. Οὕτω γοῦν πολλαὶ οὐκ οὗσαι εὔμορφοι τὴν ὄψιν, χάριν πολλὴν ἀπὸ ψυχῆς ἔλαβον ἕτεραι πάλιν λάμπουσαι τῇ ὥρᾳ ἐπειδὴ ψυχὴν ἄχαριν ἔσχον, ἐλυμήναντο τὴν εὐμορφίαν. Ἐννόησον πῶς ἐρυθραίνει πρόσωπον λευκόν ὄν, καὶ τῇ τοῦ χρώματος ποικιλίᾳ πολλὴν ἐργάζεται τὴν ἡδονὴν, ὅταν αἰσχύνεσθαι δέῃ καὶ ἐρυθριᾶν· ὥσπερ οὖν ἐὰν ἀναίσχυντος ᾗ θηρίου παντὸς ἀηδεστέραν ὄψιν ἐργάζεται. Οὐδὲν γὰρ ψυχῆς καλῆς ὡραίοτερον, οὐδὲν ἥδιον. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν σωμάτων, μετὰ ἀλγηδόνος ὁ πόθος· ἐπὶ δὲ τῶν ψυχῶν, καθαρὰ καὶ ἀκύμαντος ἡ ἡδονή. Τί τοίνυν τὸν βασιλέα ἀφείς, πρὸς τὸν κήρυκα ἐπτόησαι; τί τὸν φιλόσοφον καταλιπών, κέχηνας πρὸς τὸν ἑρμηνέα; Εἶδες καλὸν ὀφθαλμόν; κατάμαθε τὸν ἔνδον· κἄν μὴ ᾗ καλὸς ἐκεῖνος,καταφρόνησον καὶ τοῦτου. Οὐδὲ γὰρ εἰ γυναῖκα εἶδες ἄμορφον προσωπεῖον περικειμένην καλόν, ἔπαθες ἄν τι πρὸς αὐτήν· ὥσπερ οὖν οὐδὲ εὐειδῆ καὶ καλὴν ἠνέχου ἄν κρύπτεσθαι τῷ προσπωπείῳ, ἀλλὰ περιελὼν αὐτό, γυμνὴν ἄν ἠθέλησας τὴν ὥραν ἰδεῖν. Τοῦτο δὴ καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς ποίει, καὶ αὐτὴν καταμάνθανε πρώτην· ἐν προσωπείου γὰρ χώρᾳ αὕτη τὸ σῶμα περίκειται· διὸ καὶ μένει τοιοῦτον οἷον ἐστιν, ἐκείνη δὲ κἄν ἄμορφος ᾗ, ταχέως δύναται γενέσθαι καλή. Κἄν ὀφθαλμὸν ἔχῃ δυσειδῆ καὶ τραχὺν καὶ σκληρόν, δύναται γενέσθαι καλός, ἥμερος, γαληνός, μειλίχιος, προσηνής. Ταύτην τοίνυν τὴν εὐμορφίαν ζητῶμεν, ταύτην καλλωπίζωμεν τὴν ὄψιν, ἵνα καὶ Ὁ Θεὸς ἐπιθυμήσας τοῦ κάλλους ἡμῶν, μεταδῷ ἡμῖν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνα τῶν αἰώνων. Ἀμήν. Ταῦτα δὲ ἔλεγε, καὶ τοὺς παῖδας ἀνδρειοτέρους ἐργαζόμενος, καὶ τοὺς πατέρας τοὺς μέλλοντας κωλύειν πραοτέρους ποιῶν. Ὁρῶντες γάρ, ὅτι τοσαύτην ἰσχὺν ἔχει καὶ δύναμιν, ὡς ἀποσχίζειν αὐτῶν τὰ τέκνα, ἅτε ἀδυνάτοις ἐπιχειροῦντες, καὶ ἀφίστασθαι ἔμελλον. Διὸ καὶ τούτους ἀφείς, πρὸς ἐκείνους ποιεῖται τὸν λόγον, τούτους παιδεύων μὴ ἐπιχειρεῖν, ἅτε ἀμηχάνοις ἐπιχειροῦντας. Εἶτα ἵνα μὴ ἀγανακτῶσιν ἐκεῖνοι, μηδὲ δυσχεραίνωσιν, ὅρα ποὺ προάγει τὸν λόγον. Εἰπὼν γάρ, Ὅς οὐ μισεῖ πατέρα καὶ μητέρα, ἐπήγαγε· Καὶ τὴν ἑαυτοῦ ψυχή. Τί γὰρ μοι λέγεοις τοὺς γεγεννηκότας, φησί, καὶ ἀδελφούς, καὶ ἀδελφάς, καὶ γυναῖκα;  Ψυχῆς οὐδὲν οἰκειότερον οὐδενί· ἀλλ’ ὅμως ἐὰν μὴ καὶ ταύτην μισήσῃς, τἀναντία τοῦ φιλοῦντος ὑποστήσῃ πάντα. Καὶ οὐδὲ ἁπλῶς αὐτὴν μισῆσαι ἐκελεύσεν, ἀλλ’ ὥστε καὶ εἰς πόλεμον καὶ εἰς μάχας αὐτὴν ἐκδιδόναι, καὶ εἰς σφαγὰς καὶ αἵματα. Ὅς γὰρ οὐ βαστάζει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἔρχεται ὀπίσω μου, οὐ δύναταί μου μαθητής εἶναι. Οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς εἶπεν, ὅτι πρὸς θάνατον δεῖ παρατετάχθαι, ἀλλ’ ὅτι καὶ πρὸς θάνατον βίαιον· καὶ οὐ πρὸς βίαιον μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπονείδιστον. Καὶ οὐδὲν οὐδέπω περὶ τοῦ οἰκείου διαλέγεται πάθους, ἵνα τέως ἐν τούτοις παιδευθέντες εὐκολώτερον τὸν περὶ ἐκείνου δέξωνται λόγον. Ἆρα οὐκ ἄξιον ἐκπλαγῆναι, πῶς ταῦτα ἀκουόντων αὐτῶν οὐκ ἀπέπτη τοῦ σώματος ἡ ψυχή, πανταχοῦ τῶν μὲν λυπηρῶν ἐν χερσὶν ὄντων, τῶν δὲ χρηστῶν ἐν ἐλπίσι; Πῶς οὖν οὐκ ἀπέπτη; Πολλὴ καὶ ἡ τοῦ λέγοντος δύναμις ἦν, καὶ ἡ τῶν ἀκουόντων ἀγάπη. Διὸ πολλῷ φορτικώτερα καὶ ἐπαχθέστερα τῶν μεγάλων ἐκείνων ἀκούοντες ἀνδρῶν τῶν περὶ Μωυσέα καὶ Ἱερεμίαν, ἔμενον πειθόμενοι καὶ οὐδὲν ἀντιλέγοντες. Ὁ εὑρὼν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, φησίν, ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ ἀπολέσας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν. Εἶδες πόσον τῶν παρὰ τὸ δέον φιλούντων τὸ βλάβος; Πόσον τῶν μισούντων τὸ κέρδος; Ἐπειδὴ γὰρ τὰ ἐπιτάγματα φορτικὰ ἦν, πρὸς γονέας, καὶ παῖδας, καὶ φήσιν, καὶ συγγένειαν, καὶ τὴν οἰκουμένην, καὶ πρὸς αὐτὴν τὴν ψυχὴν κελεύοντος αὐτοὺς παρατάττεσθαι, τίθησι καὶ τὸ ὄφελος, μέγιστον ὄν. Οὐ γὰρ δὴ μόνον οὐ βλάψει, φησί, ταῦτα ,ἀλλὰ καὶ ὠφελήσει τὰ μέγιστα , τἀναντία δὲ παραβλάψει· ὅπερ πανταχοῦ ποιεῖ , ἀφ’ ὧν ἐπιθυμοῦσιν, ἀπὸ τούτων ἐνάγων. Διατὶ γὰρ οὐ βούλει καταφρονῆσαί σου τὴς ψυχῆς. Ἐπειδὴ φιλεῖς αὐτήν; Οὐκοῦν διὰ τοῦτο καταφρόνησον, καὶ τότε αὐτὴν τὰ μέγιστα ὀνήσεις, καὶ τὰ τοῦ φιλοῦντος ἐπιδείξῃ.  Καὶ σκόπει σύνεσιν ἄφατον. Οὐ γὰρ ἐπὶ τῶν γονέων μόνον γυμνάζει τὸν λόγον τοῦτον, οὐδὲ ἐπὶ τῶν παίδων, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς πάντων οἰκειοτέρας ψυχῆς, ἵνα ἐκεῖνο ἐντεῦθεν ἀναμφισβήτητον γένηται, καὶ μάθωσιν ὅτι καὶ ἐκείνους οὕτω τὰ μέγιστα ὠφελήσουσι, ὅπου γε καὶ ἐπὶ τῆς πάντων ἀναγκαιοτέρας ψυχῆς τοῦτο συμβαίνει. Ἱκανὰ μὲν οὖν ἦν καὶ ταῦτα πεῖσαι δέχεσθαι τοὺς μέλλοντας αὐτοὺς θεραπεύειν. Τίς γὰρ τοὺς οὕτω γενναίους καὶ ἀριστέας, καὶ καθάπερ λέοντας τὴν οἰκουμένην περιτρέχοντας, καὶ πάντων καταφρονοῦντας τῶν καθ’ ἑαυτοὺς ἵνα ἕτεροι σωθῶσιν, οὐκ ἄν ἐδέξατο προθυμίᾳ πάσῃ; Ἀλλ’ ὅμως καὶ ἕτερον μισθὸν τίθησι, δεικνὺς ξενιζομένων.  Καὶ δίδωσι μὲν πρώτην τιμή, λέγων· Ὁ δεχόμενος ὑμᾶς, ἐμὲ δέχεται· καὶ ὁ ἐμὲ δεχόμενος, δέχεται τὸν ἀποστείλαντά με· οὗ τὶ γένοιτ’ ἄν ἵσον, τοῦ Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν ὑποδέχεσθαι; Ἐπαγγέλλεται δὲ μετὰ τούτου καὶ ἑτέραν ἀμοιβήν· Ὁ  δεχόμενος γάρ, φησί, προφήτην εἰς ὄνομα προφήτου, μισθὸν προφήτου λήψεται· καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον εἰς ὄνομα δικαίου, μισθὸν δικαίου λήψεται.  Καὶ ἀνωτέρω μὲν κόλασιν ἀπειλεῖ τοῖς μὴ δεχομένοις, ἐνταῦθα δὲ καὶ ἄνεσιν ἀγαθῶν ὁρίζει. Καὶ ἵνα μάθῃς ὅτι αὐτῶν φροντίζει μᾶλλον, οὐχ ἁπλῶς εἶπεν, Ὁ δεχόμενος προφήτην, ἤ, Ὁ δεχόμενος δίκαιον, ἀλλ’ ἐπήγαγεν, Εἰς ὄνομα προφήτου, καί, Εἰς ὄνομα δικαίου τοὐτέστιν. Ἐὰν μὴ διὰ βιωτικὴν προστασίαν, μηδὲ δι’ ἄλλο τι τῶν ἐπικήρων δέξηται, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἤ προφήτης ἐστίν, ἤ δίκαιος, μισθὸν πορφήτου καὶ μισθὸν δικαίου λήψεται· οἷον εἰκὸς τὸν προφήτην ἤ δίκαιον δεξάμενον λαβεῖν· ἤ οἷον ἐκεῖνος μέλλει λαμβάνειν. Ὅπερ καὶ ὁ Παῦλος ἔλεγε· Τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα, ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένηται εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα. Εἶτα ἵνα μὴ τις πενίαν προβάληται, φησίν· Ἤ ὅς ἐὰν ποτίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων ποτήριον ψυχροῦ μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέση τὸν μισθὸν αὐτοῦ. Κἄν ποτήριον ψυχροῦ ὕδατος δῷς, ἔνθα οὐδὲν ἔστι δαπανῆσαι, καὶ τούτου καίεσεταί σοι μισθός.  Διὰ γὰρ ὑμᾶς ἅπαντα ποιῶ τοὺς δεχομένους.

Ὥστε μήτε τοῦτο δὲν τὸ ἀπόχτησαν οἱ ἴδιοι· εἶναι δῶρο τῆς φύσεως. Κι ἄν τὸ φοβᾶσαι αὐτό, πολὺ περισσότερο πρέπει νὰ φοβᾶσαι τὸ μεγαλύτερο· ἐκεῖνο ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγήση τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα σου μέσα στὴ γέενα. Μᾶς παρουσίασε πιὸ μπροστὰ τὸν ἑαυτὸ του πὼς εἶναι κριτής. Τώρα ὅμως γίνεται τὸ ἀντίθετο. Αὐτὸν ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγήση στὴν ἀπώλεια τὴν ψυχή μας, δηλαδὴ νὰ τὴν ρίξη στὴν κόλαση, δὲν τὸ φοβόμαστε. Τρέμομε ὅμως αὐτοὺς ποὺ σκοτώνουν τὸ σῶμα. Μόλο ποὺ ὁ ἕνας μαζὶ μὲ τὴν ψυχὴ τιμωρεῖ καὶ τὸ σῶμα, ἐνῶ ἐκεῖνοι ὄχι μόνο τὴν ψυχὴ δὲν μποροῦν νὰ παραδώσουν στὴν κόλαση ἀλλὰ οὔτε καὶ τὸ σῶμα· κι ἄς τὸ τιμωρήσουν ἀμέτρητες φορὲς· τὸ καθιστοῦν μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο λαμπρότερο· Εἶδες πῶς παρουσιάζει εὔκολους τοὺς ἀγῶνες; Συγκλόνιζεν ὁ θάνατος ἰσχυρὰ τὴν ψυχή τους, ἐμπνέοντας ὡς τότε τὸ φόβο, ἐπειδὴ δὲν εἶχε ἀκόμα εὔκολα καταπολεμηθῆ ἀπὸ κανένα καὶ δὲν εἶχαν δεχτῆ ἀκόμα τὴ χάρη τοῦ Πνεύματος ἐκεῖνοι ποὺ ἔμελλε νὰ τὸν καταφρονήσουν. Ἀφοῦ ἔβγαλε λοιπὸν τὸ φόβο καὶ τὴν ἀγωνία ποὺ συγκλόνιζε τὴν ψυχή τους, μὲ τὰ παρακάτω τοὺς ἐνθαρρύνει πάλι, μὲ φόβο διώχνοντας τὸ φόβο, κι ὄχι μονάχα γι’ αὐτὸν παρὰ καὶ μὲ τὴν ἐλπίδα μεγάλων ἐπάλθων. Φοβερίζει ἀκόμα μὲ πολλὴν ἐξουσία κι ἀπὸ τὰ δύο μέρη προτρέποντάς τους στὴν παρρησία τῆς ὑπερασπίσεως τῆς ἀλήθειας. Προσθέτει· Καθένας λοιπὸν ποὺ θὰ κάμη τὴν ὁμολογία του στ’ ὄνομά μου μπροστά στοὺς ἀνθρώπους, θὰ τὸν ὁμολογήσω κι ἐγὼ μπροστὰ στὸν Πατέρα μου στὸν οὐρανό. Κι ὅποιος ἀρνηθῆ, ἐμένα μπροστά στοὺς ἀνθρώπους, θὰ τὸν ἀρνηθῶ κι ἐγὼ μπροστὰ στὸν Πατέρα μου στὸν οὐρανό. Δὲν προτρέπει ἀπὸ τὰ εὐχάριστα μόνο ἀλλὰ κι ἀπὸ τὰ ἀντίθετα καὶ καταλήγει στὰ σκυθρωπά. Πρόσεξε ἀκόμα τὴν ἀκριβολογία· δὲν εἶπε ἐμένα ἀλλὰ στὸ ὄνομά μου, ἐπειδὴ θέλει νὰ δείξη ὅτι αὐτὸς ποὺ ὁμολογεῖ δὲν ὁμολογεῖ μὲ τὴ δική του δύναμη ἀλλὰ μὲ τὴ βοήθεια τῆς οὐράνιας χάρης.  Γι’ αὐτὸν ὅμως ποὺ τὸν ἀρνεῖται δὲν εἶπε τὸ ὄνομά μου ἀλλὰ ἐμένα. Γιατὶ αὐτὸς ἀρνεῖται, ἐπειδὴ ἔχει χάσει τὴ δωρεά. Γιατὶ λοιπὸν κατηγορῆται, ὅταν ἀρνήθηκε, ἐπειδὴ ἐγκαταλείφθηκε;  Ἐπειδὴ ἡ ἐγκατάλειψη προέρχεται ἀπὸ τὸν ἴδιο αὐτὸν ποὺ ἐγκαταλείπεται. Καὶ γιὰ ποιόν λόγο δὲν τοῦ εἶναι ἀρκετὴ ἡ νοερὴ πίστη ἀλλὰ ἀπαιτεῖ καὶ τὴν προφορική ὁμολογία; Μᾶς ἑτοιμάζει γιὰ περισσότερη παρρησία καὶ ἀγάπη κι ἀφοσίωση καὶ μᾶς ἀνεβάζει στὸν οὐρανό. Γι’ αὐτὸ κι ἐπευθύνεται σ’ ὅλους. Δὲν ἀπευθύνεται μόνο στοὺς μαθητάς του. Γιατὶ δὲ θέλει αὐτοὺς μονάχα νὰ μεταβάλη σὲ γενναίους ἀλλὰ καὶ τοὺς μαθητάς ἐκείνων. Γιατὶ ὅποιος τὸ κάμη κτῆμα του αὐτό, δὲ θὰ διδάξη μονάχα μὲ θάρρος ἀλλὰ καὶ μὲ εὐκολία καὶ προθυμία θὰ ὑπομένη τὰ δεινά. Τοῦτο λοιπὸν ὡδήγησε κοντά του πολλοὺς ἀπὸ τοὺς μαθητάς του,  ἡ πίστη στὸ λόγο τοῦτο. Γιατὶ καὶ στὸ κολασμὸ εἶναι περισσότερη ἡ τιμωρία καὶ στὴν ἀπόδοση μεγαλύτερα τ’ ἀγαθά. Ἐπειδὴ γίνεται πλεονέκτημα ὁ χρόνος γιὰ τὸν ἐνάρετο, καὶ θεωρεῖ κέρδος τὴν ἀναβολὴ τῆς τιμωρίας ὁ ἁμαρτωλός,  εἰσάγει ἀντιστάθμισμα τὸ πλῆθος τῶν ἀντιδόσεων ἤ καλύτερα ἕνα πολὺ μεγαλύτερο πλεονέκτημά του.  Ἐκέρδισε ὑπεροχὴ μὲ τὸ νὰ μὲ ὁμολογήση πρῶτος ἐδῶ; Θὰ πάρω τὴν ὑπεροχὴ μὲ τὴν σειρά μου, τοῦ λέει, δίνοντάς του πολὺ μεγαλύτερα, ἀνείπωτα μεγαλύτερα·  θὰ σὲ ὁμολογήσω ἐκεῖ. Βλέπεις ἐκεῖ θησαυρισμένα τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰ κακά; Γιατὶ λοιπὸν τρέχεις καὶ βιάζεσαι; Καὶ γιατὶ ζητεῖς ἐδῶ τὴν ἀμοιβή, ἀφοῦ ἔχεις σωθῆ μὲ τὴν ἐλπίδα; Γι’αὐτὸ ἄν κάμης κάτι καλὸ καὶ δὲ λάβης ἐδῶ τὴν ἀνταπόδοσή του, μὴ ταράζεσαι. Σὲ περιμένει ἡ ἀνταμοιβὴ ηὐξημένη στὴν μέλλουσα ζωή. Ἄν πάλι κάμης κάτι κακὸ καὶ δὲν τιμωρηθῆς, μὴν ἀδιαφορῆς· σὲ περιμένει ἐκεῖ ἡ τιμωρία, ἄν δὲν ἀλλάξης καὶ γίνης καλύτερος. Ἄν δὲν πιστεύης ἀπὸ τὰ ἐδῶ, σκέψου καὶ γιὰ τὰ μελλοντικά. Ἄν στὸν καιρὸ τῶν ἀγώνων ἔχουν τόση λάμψη αὐτοὶ ποὺ ὁμολογοῦν, σκέψου πόσο θὰ διακριθοῦν στὸν καιρὸ τῆς ἐπιβραβεύσεως. Ἄν ἐδῶ χειροκροτοῦν οἱ ἐχθροί, πῶς δὲ θὰ σὲ θαυμάση καὶ δὲ θὰ διακηρύξη τὴν ἀξία σου ὁ πιὸ φιλόστοργος ἀπ’ ὅλους τοὺς πατέρες; Τότε εἶναι δικές μας, γιὰ τοὺς ἀγαθοὺς ἀπὸ μᾶς οἱ ἀμοιβὲς καὶ γιὰ τοὺς κακούς οἱ τιμωρίες. Ὥστε ὅποιοι ἀρνοῦνται τὸ Χριστὸ κι ἐδῶ κι ἐκεῖ θὰ ζημιωθοῦν. Ἐδῶ κι ἄν δὲν πεθάνουν τὸ φυσικό θάνατο ποτέ, ὁπωσδήποτε θὰ πεθάνουν, ἔχοντας ἁμαρτωλὴ συνείδηση καὶ ὑπομένοντας ἐκεῖ τὴν πιὸ μεγάλη τιμωρία. Οἱ ἄλλοι κι ἐδῶ κι ἐκεῖ θὰ κερδίσουν·  ἐδῶ μὲ τὸ νὰ πραγματοποιοῦν τὸ θάνατο καὶ νὰ γίνωνται λαμπρότεροι ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ζοῦν· ἐκεῖ μὲ τὴν ἀπόλαυση τῶν ἀπερίγραπτων ἀγαθῶν. Δὲν εἶναι μόνο ἕτοιμος ὁ Θεὸς νὰ τιμωρῆ· εἶν’ ἕτοιμος καὶ νὰ εὐεργετῆ. Καὶ πιὸ πολὺ τὸ δεύτερο παρὰ τὸ πρῶτο. Ἀλλὰ γιατὶ τὸ ἕνα τὸ χρησιμοποιεῖ μία φορὰ, ἐνῶ τὸ ἄλλο δύο;  Εἶδε πὼς μ’ αὐτὸ γίνονται φρονιμώτεροι. Γιὰ τοῦτο μόλο ποὺ εἶπε· Φοβηθῆτε αὐτὸν ποὺ μπορεῖ νὰ ὁδηγήση καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή σας στὴ γέενα, ἐπαναλαμβάνει· θὰ τὸν ἀρνηθῶ κι ἐγώ. Τὸ ἴδιο κάμει κι ὁ Παῦλος ἀναφέροντας ἀδιάκοπα τὴ γέενα. Προετοίμασε λοιπὸν μὲ ὅλα τὸν ἀκροατή του·  τοῦ ἄνοιξε τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοῦ παρουσίασε τὸ φοβερὸ ἐκεῖνο δικαστήριο καὶ τοὺς ἀγγέλους γύρω νὰ στέκωνται θεαταί·  τοὺς δείχνει τὴν ἀνακήρυξη τῶν νικητῶν στὴ συνάθροιση ἐκείνη, ἀνοίγοντας ἔτσι μὲ τὸ λόγο του εὔκολο τὸ δρόμο τῆς εὐσεβείας) Τέλος γιὰ νὰ μὴ δειλιάσουν κι ἐμποδιστῆ τὸ κήρυγμα, τοὺς παρακινεῖ νὰ προετοιμασθοῦν ἀκόμα καὶ γιὰ τὴ σφαγή, γιὰ νὰ μάθουν ὅτι ὅσοι ἐπιμένουν στὴν πλάνη τους, θὰ τιμωρηθοῦν καὶ γιατὶ ἐπιβουλεύτηκαν ἐκείνους. Ἄς περιφρονοῦμε λοιπὸν τὸ θάνατο· ἀκόμα ἄν δὲν εἶναι ἡ ὥρα ποὺ μᾶς τὸν ζητᾶνε, θὰ μᾶς μεταφέρη σὲ πολὺ καλύτερη ζωή.  Καταστρέφεται τὸ σῶμα, θὰ πῆτε. Γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ δοκιμάζωμε μεγαλύτερη χαρά·  φθείρεται ὁ θάνατος, ἐξαφανίζεται ἡ θνητότητα, ὄχι ἡ πραγματικότητα τοῦ σώματος. Ὅπως, ἄν δῆς νὰ λιώνουν ἕνα ἀδριάντα, δὲ θὰ χαρακτηρίσης ὅ,τι γίνεται σὰν καταστροφὴ ἀλλὰ σὰν καλύτερη κατασκευή. Αὐτὸ νὰ στοχάζεσαι καὶ γιὰ τὸ σῶμα καὶ μὴ θρηνῆς. Ἔπρεπε νὰ θρηνῆς στὴν περίπτωση ποὺ θὰ ἔμενε γιὰ τὴν τιμωρία. Ἔπρεπε, ἀντιτείνεις, χωρὶς φθορὰ τῶν σωμάτων νὰ γίνεται ὁ θάνατος νὰ παρμένουν αὐτὰ ἀκέραια. Καὶ τὶ θὰ ὠφελοῦσε τοῦτο τοὺς ζωντανοὺς ἤ ὅσους ἔχουν κοιμηθῆ; Ὡς πότε θ’ ἀγαπᾶτε τὸ σῶμα; Ὥς πότε προσηλωμένοι στὴ γῆ θὰ χάσκετε πρὸς τοὺς ἴσκιους; Σὲ τί θὰ ὠφελοῦσε τοῦτο, γιὰ νὰ μὴν πῶ, ποιά ζημία ὑπάρχει ποὺ δὲ θὰ τὴν προκαλοῦσε; Τώρα καὶ τὸ σῶμα φθείρεται καὶ σκουλήκια φυτρώνουν ἀπ’ αὐτὸ κι ὡστόσο πολλοὶ ἐφιλονίκησαν πὼς εἶναι Θεοί. Τί θὰ γινόταν, ἄν ἔμενε; Δεύτερον,Ἔπειτα δὲ θὰ γινόταν πιστευτὸ ὅτι πλαστήκαμε ἀπὸ τὴ γῆ. Ἄν τώρα μαρτυρῆ τὸ τέλος μας γι’ αὐτὸ κι ὡστόσο μερικοὶ τὸ ἀμφισβητοῦν, τί δὲ θὰ μποροῦσαν νὰ ὑποπτευτοῦν, ἄν δὲν τὸ ἔβλεπαν; Τρίτον, Ἀκόμα, θὰ εἴχαμε ἀγαπήσει περισσότερο τὰ σώματα κι οἱ περισσότεροι θὰ γινόμαστε πιὸ σαρκικοὶ καὶ πιὸ ὑλικοί. Κι ἄν τώρα μερικοὶ ἀγκαλιάζουν τοὺς τάφους καὶ πέφτουν πάνω στὴ σορὸ τῶν ἀγαπητῶν τους, τὶ δὲ θὰ ἔκαναν ὅταν αὐτοὶ διατηροῦσαν τὴν εἰκόνα τους; Τέταρτο, δὲ θὰ ποθοῦσαν ὅσο πρέπει τὴ μέλλουσα ζωή. Πέμπτο, θ’ ἀποκτοῦσαν μεγαλύτερη βεβαιότητα ὅσοι ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ κόσμος εἶναι αἰώνιος καὶ θ’ ἀρνοῦνταν ὅτι ὑπάρχει δημιουργός. Ἕκτο, δὲ θὰ κατανοοῦσαν τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς, καὶ πόσο παροῦσα εἶναι αὐτὴ μέσα στὸ σῶμα. Ἑβδομο, πολλοὶ ἀπὸ ὅσους ἔχασαν τοὺς δικούς τους, ἀφήνοντας τὶς πόλεις θὰ ἦσαν πρόθυμοι νὰ μένουν στὰ μνήματα καὶ νὰ γίνουν φρενοπαρμένοι κουβεντιάζοντας ἀδιάκοπα μὲ τοὺς νεκρούς τους. Γιατὶ ἄν τώρα οἱ ἄνθρωποι, ἐπειδὴ δὲν μποροῦν νὰ κρατήσουν τὸ σῶμα στὴ διάθεση τους, ποὺ τοὺς ξεφεύγει καὶ ξεγλιστρᾶ παρὰ τὴ θέλησή τους, φτιάχνουν πορτραϊτα καὶ μένουν προσκολλημένοι στὰ σανίδια, ποιά παραξενιά δὲ  θὰ ἐπινοοῦσαν τότε;  Ἐγὼ πιστεύω ὅτι καὶ ναοὺς θὰ ἔχτιζαν οἱ πιὸ πολλοὶ στὰ τέτοιου εἴδους σώματά τους καὶ θὰ ἔπειθαν τοὺς δαίμονες νὰ μιλοῦν μὲ τῶν νεκρῶν τὸ στόμα οἱ ἐπιδέξιοι σ’ αὐτὲς τὶς μαγγανείες. Μήπως δὲν ἔχομε τώρα αὐτοὺς ποὺ ἀσεβοῦν μὲ τὶς νεκρομαντεῖες καὶ τολμοῦν πολὺ χειρότερα; Πόσες εἰδωλολατρικὲς ἐκδηλώσεις δὲ θὰ προέρχονταν ἀπ’ αὐτά!  Ἀφοῦ ἰσχυρίζονται ὅτι ἔχουν τέτοιες ἐπιτυχίες ἔπειτα ἀπὸ τὴ σκόνη καὶ τὴν τέφρα. Καταργῶντας λοιπὸν ὁ Θεὸς ὅλα τὰ ἄτοπα καὶ μαθαίνοντάς μας νὰ ἐλευθερωνώμαστε ἀπὸ ὅλα τὰ γήινα, ἐξαφανίζει τὰ σώματα μπροστά στὰ μάτια μας. Ὁ φίλος τοῦ σώματος ποὺ εἶναι ἐρωτευμένος  μὲ ὡραία κόρη, κι ἄν δὲ θέλη νὰ παραδεχτῆ μὲ τὸ λόγο τὴν ἀσχήμια τῆς πραγματικότητας, θὰ τὴ διαπισώση μὲ τὰ ἴδια τοῦ τὰ μάτια. Πολλὲς συνομήλικες τῆς ἐκλεκτῆς του, πολλὲς φορὲς καὶ ὡραιότερες, μετὰ τὴν πρώτη καὶ τὴ δεύτερη μέρα ἀπὸ τὸ θάνατό τους σκορπίζουν τὴ δυσωδία, τὸ σάπιο αἷμα καὶ τὰ σκουλίκια. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὁμορφιὰ ποὺ ἀγαπᾶς καὶ σ’ ἔχει κυριέψει. Ἄν δὲν ἐφθείρονταν τὰ σώματα, τοῦτο δὲ θὰ γινόταν ἀντιληπτὸ στὸ ὀρθὸ μέτρο. Ἀλλὰ καθὼς οἱ δαίμονες τρέχουν κοντὰ στοὺς τάφους, ἔτσι καὶ πολλοὶ ἀπ’ ὅσους ἀγαποῦν, καθισμένοι γιὰ πάντα κοντὰ στὰ μνήματα θὰ ἐδέχονταν τοὺ δαίμονες μέσα στὴν ψυχή τους καὶ γρήγορα θὰ πέθαιναν κι αὐτοὶ μὲ τὴν ἀβάταχτη τούτη μανία τους. Τώρα ὅμως μαζὶ μὲ ὅλα τὰ ἄλλα παρηγορεῖ καὶ τοῦτο τὴν ψυχή, ὅτι δὲν βλέπεις τὸ σῶμα  καὶ ὁ πόνος ὑποχωρεῖ καὶ λησμονεῖται. Ἄν δὲ συνέβαινε τοῦτο, δὲ θὰ ὑπῆρχαν τὰ μνήματα, ἀλλὰ θὰ ἔβλεπες τὶς πόλεις νὰ ἔχουν νεκροὺς ἀντὶ γιὰ ἀνδριάντες καὶ καθένας νὰ ἐπιθυμῆ νὰ βλέπη τὸ δικό του. Πολλὴ σύγχυση θὰ προερχόταν ἀπ’ αὐτό· κανένας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς δὲ θὰ φρόντιζε γιὰ τὴν ψυχή του, δὲ θ’ ἄφηνε νὰ εἰσέλθη μέσα του ὁ λόγος γιὰ τὴν ἀθανασία. Θὰ γινόταν κι ἄλλα χειρότερα ἀπ’ αὐτά, ποὺ δὲν εἶναι καλὸ καὶ νὰ τ’ ἀναφέρωμε. Γι’ αὐτὸ διαλύεται ἀμέσως, γιὰ νὰ δῆς γυμνὸ τὸ κάλλος τῆς ψυχῆς. Γιατὶ ἄν ἐκείνη προξενῆ τόσο κάλος καὶ τόση ζωντάνια, θὰ εἶναι βέβαια ἡ ἴδια πολὺ ὡραιότερη. Ἄν συγκρατεῖ τὸ σῶμα, ποὺ εἶναι τόσο σιχαμένο ἤ ἄσχημο, πολὺ περισσότερο συγκρατεῖ τὸν ἑαυτὸ της. Δὲν εἶναι ὡραῖο τὸ σῶμα, παρὰ ἡ διάπλασή του κι αὐτὴ ἡ λάμψη ποὺ ἡ ψυχὴ ἀποθέτει σὰ χρῶμα πάνω στὴν ὕλη. Αὐτὴ λοιπὸν ν’ ἀγαπᾶς ποὺ δίνει καὶ στὸ σῶμα αὐτὴ τὴν ἐμφάνιση. Καὶ γιατὶ σᾶς ὁμιλῶ γιὰ τὸ θάνατο; Καὶ μέσα σ’ αὐτὴν τὴν ψυχὴ παρουσιάζω ὅτι ἀπὸ τὴν ψυχὴ πηγάζει κάθε ὀμορφιά. Ἄν αὐτὴ δοκιμάση εὐχαρίστηση, σκορπίζει τριαντάφυλλα στὰ μάγουλα· ἄν πονέση ἀφαιρεῖ ἐκείνη τὸν ὀμορφιὰ καὶ μὲ πένθιμη ὄψη τὸ πρόσωπο σκοτεινιάζει. Ἄν πάλι εὐχριστῆται ἀδιάκοπα, ἀποχτᾶ ἐκφραστικότητα τὸ σῶμα κι ἄν ἐκείνη πονέση, γίνεται αὐτὸ πιὸ ἀδύνατο ἀπ’ τὴν ἀράχνη καὶ πιὸ ἀσθένικό. Ἄν ἐκείνη θυμώση, κάμει τὸ πρόσωπο ἄσχημο κι ἀποκρουστικό. Ἄν δείξη γαληνεμένο μάτι, τοῦ δίνει πολὴ χάρη. Ἄν φθονήση, ὠχρότητα καὶ λύπη ἁπλώνεται σ’ αὐτό, Ἄν δείξη ἀγάπη, προκαλεῖ πολλὴ ὀμοφιά. Ἔτσι πολλὲς ποὺ δὲν εἶναι ὡραῖες στὸ πρόσωπο, πῆραν πολλὴ χάρη ἀπὸ τὴν ψυχή. Κι ἄλλες ποὺ ἔλαμπαν στὴν ἀκμὴ τῆς νιότης τους ζημίωσαν μὲ τὴν ἄχαρη ψυχή τους τὴν ὀμορφιά τους. Ἔτσι δίνει στὸ πρόσωπο τὸ κόκκινο χρῶμα καὶ μὲ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ χρώματος προκαλεῖ πολλὴν εὐχαρίστηση, ὅταν πρέπη νὰ νιώση ντροπὴ καὶ κοκκινίση. Ἄν πάλι δὲν αἰσθάνεται ντροπή, τότε ἡ ὄψη γίενται ἀπὸ θηρίου πιὸ ἄσχημη. Τίποτα πιὸ ὄμορφο ἀπὸ τὴν ὡραία ψυχή, τίποτα πιὸ εὐχάριστο. Στὰ σώματα, ὁ πόθος συνοδεύεται ἀπὸ τὸν πόνο. Στὶς ψυχὲς ὅμως εἶναι καθαρὴ κι ἀτάραχη ἡ εὐχαρίστηση. Γιατὶ λοιπὸν ἀφήνεις τὸ βασιλιὰ καὶ θαμπώνεται ἀπὸ τὸν κήρυκά του; Γιατὶ ἐγκαταλείπεις τὸ φιλόσοφο καὶ χάσκει μὲ τὸν ἑρμηνευτή του; Εἶδες ὡραῖα μάτια; Ψάξε γιὰ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς, κι ἄν δὲν εἶναι αὐτά ὡραῖα, περιφρόνησε καὶ τὰ πρῶτα. Οὔτε θὰ σὲ συγκινοῦσε, ἄν ἔβλεπες μιὰ γυναῖκα ἄσχημη μὲ ὡραῖο πορσωπεῖο. Ἐπίσης δὲ θὰ ἀνεχόσουν νὰ κρύβεται ἡ ὄμορφη κι ἡ νόστιμη μὲ τὸ προσωπεῖο ἀλλὰ θὰ τῆς τὸ ἀφαιροῦσες, γιὰ νὰ δῆς ἀκάλυπτη τὴν ὀμορφιά της. Τὸ ἴδιο κάμε καὶ γιὰ τὴν ψυχή· αὐτὴν ἐξέτασε πρώτη, ποὺ ἔχει γύρω της τὸ σῶμα στὴ θέση τοῦ προσωπείου. Γι’ αὐτὸ καὶ τὸ σῶμα μένει τὸ ἴδιο, ἐνῶ ἐκείνη ἀπὸ ἄσχημη γρήγορα μπορεῖ νὰ γίνη ὡραία. Κι ἄν εἶναι τὸ βλέμμα της ἄσχημο κι ἀπότομο καὶ σκληρό, μπορεῖ νὰ γίνη καλό, ἥμερο γαλήνιο, ἁπαλό, καταδεχτικό. Αὐτὴ τὴν ὀμορφιὰ ἄς ζητοῦμε, μ’ αὐτὴν ἄς ὀμορφαίνωμε τὸ πρόσωπό μας. Ἔτσι ὁ Θεὸς ἐπιθυμῶντας τὴν ὀμορφιά μας θὰ μᾶς χαρίση τὰ αἰώνια του ἀγαθά, μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, στὸν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος στοὺς αἰῶνες. Αὐτὰ ἔλεγε κι ἔκαμε πιὸ πρόθυμα τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς γονεῖς ποὺ ἤθελαν νὰ τὰ ἐμποδίουσν πιὸ μαλακούς. Γιατὶ βλέποντας πῶς ἦταν τόση μεγάλη ἡ δύναμή του, ὥστε ν’ ἀπομακρύνη ἀπ’ αὐτοὺς τὰ παιδιά τους, θὰ σταματοῦσαν ὁπωσδήποτε ν’ ἀντιδροῦν, ἀφοῦ ἐπιχειροῦσαν τ’ ἀδύνατα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀπευθύνεται στὰ παιδιά, ἀφήνοντας τοὺς γονεῖς δείχνοντας τους μόνο ὅτι πρέπει νὰ σταματήσουν, ἐπειδὴ τὰ ἀδύνατα ἐπιχειροῦν. Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν ἀγανακτήσουν καὶ προβάλουν δυσκολίες, κοιτάξτε ποὺ φέρνει τὸ λόγο. Εἶπε· Ὅποιος δὲ μισεὶ τὸν πατέρα καὶ τὴ μητέρα του, καὶ πρόσθεσε· Καὶ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του. Τί μοῦ ἀναφέρεις λέει, τοὺς  γονεῖς, τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τὶς ἀδελφές καὶ τὴ γυναῖκα; Τίποτα δὲν εἶναι σὲ κανενα μας πιὸ δικό μας ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας.  Ἄν ὅμως δὲν τὸν μισήσης κι αὐτόν, θὰ ὑποστῆς τ’ ἀντίθετα ὅλα, ποὺ παθαίνει κι ὅποιος ἀγαπᾶ. Καὶ δὲν ὥρισε νὰ τὸν μισήσουμε ἁπλᾶ, ἀλλὰ νὰ τὸν ἐκθέσωμε στὸν πόλεμο καὶ στὶς μάχες, στὶς σφαγὲς καὶ τὰ αἵματα. Ὅποιος δὲν ἔρχεται πίσω μου σηκώνοντας τὸ σταυρό του, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι μαθητής μου. Δὲν εἶπε μόνο ὅτι πρέπει ν’ ἀντιμετωπίσωμε τὸ θάνατο ἀλλὰ τὸ βίαιο θάνατο· κι ὄχι τὸ βίαιο μόνο ἀλλὰ καὶ τὸν ἀτιμωτικό.  Καὶ τίποτε δὲν τοὺς ἀναφέρει ἀκόμα γιὰ τὸ δικό του πάθος· θέλει νὰ ἐννοήσουν αὐτὰ πρῶτα, γιὰ νὰ δεχθοῦν εὐκολώτερα τὸ λόγο γιὰ κεῖνο. Δὲν ἀξίζει τάχα νὰ ἐκπλαγοῦμε, πῶς τὴν ὡρα ποὺ τ’ ἄκουγαν αὐτὰ δὲν τοῦς ξέφυγε ἡ ψυχή τους, ἀφοῦ τὰ λυπηρὰ ὅλα ἦσαν μπροστὰ τους, ἐνῶ τὰ καλὰ  στὴν περιοχὴ τῆς ἐλπίδας;  Πῶς δὲν τοὺς ξέφυγε λοιπὸν ἡ ψυχή;  Διέθετε πολλὴ δύναμη κι αὐτὸς ποὺ τοὺς μιλοῦσε κι αὐτοὶ ποὺ ἄκουαν πολλὴν ἀγάπη.  Γι’ αὐτὸ ἐνῶ ἄκουαν πολὺ πιὸ βαριὰ καὶ δυσάρεστα ἀπὸ τοὺς μεγάλους ἐκείνους συνόμιλους  τοῦ Μωυσῆ καὶ τοῦ Ἱερεμία ἦσαν ὑπάκουοι, χωρὶς ἀντίρρηση καμμιά. Ὅποιος εὕρη, λέει, τὴν ψυχή του θὰ τὴ χάση, κι ὅποιος τὴ χάση γιὰ χάρη μου θὰ τὴν εὕρη. Εἶδες πόσο  ὑπέρμετρη ἡ ζημία αὐτῶν ποὺ τὴν ἀγαποῦν; Καὶ τόσο  τὸ κέρδος ὅποιων τὴν μισοῦνε; Ἐπειδὴ ἦσαν βαρειὲς οἱ προσταγές του, ἀπαιτοῦσαν πόλεμο μὲ τοὺς γονεῖς, τὰ παιδιά, τὴ φύση, τὴ συγγένεια, τὸν  κόσμον ὅλο, τὸν ἑαυτό μας, ἀντιπαραθέτει καὶ τὴν ὠφέλεια, ποὺ εἶναι ἀλήθεια ἀνυπολόγιστη.  Ὄχι μόνο  δὲ  θὰ σὲ ζημιώσουν, λέει, αὐτὰ ἀλλὰ καὶ θὰ σ’ ὠφελήσουν ἄπειρα, ἐνῶ θὰ σὲ βλάψουν τ’ ἀντίθετά τους. Τὸ ἴδιο κάνει παντοῦ·  ξεκινᾶ ἀπὸ τὶς ἐπιθυμίες τους. Γιατὶ δὲ θέλεις νὰ περιφρονήσεις τὸν ἑαυτό σου;  Ἐπειδὴ τὸν ἀγαπᾶς;  Μὰ γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς θὰ  τὸν περιφορνήσης  καὶ τότε θὰ  τὸν ὠφελήσης  πιὸ πολὺ καὶ θὰ τοῦ δείξης ἀληθινὴ ἀγάπη.  Πρόσεξε τὴν ἀνέκφραστη σοφία του. Δὲν ἐφαρμόζει τὸ λόγο τοῦτο στοὺς γονεῖς μονάχα καὶ στὰ παιδιὰ ἀλλὰ καὶ στὸν πιὸ δικό μας ἀπ’ ὅλα, τὸν ἑαυτό μας, γιὰ νὰ μὴ χωρέση ἀμφισβήτηση ἀλλὰ νὰ σκεφτοῦν ὅτι μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ ὠφελήσουν ἄπειρα κι αὐτούς, ἀφοῦ ἡ ἀπάντηση ὠφελεῖ καὶ τὸν ἑαυτό τους. Ἦσαν ἀρκετὰ  αὐτὰ νὰ κάνουν ἀπὸ ὅλους καλόδεχτους αὐτοὺς ποὺ ἦταν νὰ τοὺς ὑπηρετήσουν. Γιατὶ ποιός δὲ θὰ δεχόταν μὲ κάθε προθυμία αὐτοὺς τοὺς ἀτρόμητους πρωταθλητάς, ποὺ περιτρέχουν σὰν λιοντάρια τὴν οἰκουμένη καὶ ἀδιαφοροῦν γιὰ κάθε δικό τους, γιὰ νὰ σωθοῦν οἱ ἄλλοι; Προβάλλει ὅμως κι ἄλλο μισθό, δείχνοντάς τους ὅτι θὰ φιλοξενοῦνται.  Καὶ τοὺς κάμει πρώτη τιμὴ λέγοντας· Ὅποιος δέχεται ἐσᾶς, δέχεται ἐμένα·  κι ὅποιος δέχεται ἐμένα, δέχεται ἐκεῖνον ποὺ μ’ ἔστειλε. Τί εἶναι λοιπὸν ἀνώτερο ἀπὸ τὸ νὰ δέχεται κανένας τὸν Πατέρα καὶ τὸ Γιό; Ὑπόσχεται ἔπειτα ἀπ’ αὐτὸ κι ἄλλη ἀμοιβή. Ὅποιος δέχεται, λέει, προφήτη· κι ὅποιος δέχεται δίκαιο ὡς δίκαιο, θὰ πάρη μισθὸ δικαίου. Πιὸ πάνω φοβερίζει μὲ κόλαση ὅποιους δὲ θέλουν νὰ φιλοξενοῦν· ἐδῶ ὁρίζει πλοῦτο ἀγαθῶν. Καὶ γιὰ νὰ ἐννοήσης ὅτι γι’ αὐτοὺς φροντίζει πιὸ πολύ, δὲ λέει μόνο Ὅποιος δέχεται προφήτη, ἤ Ὅποιος δέχεται δίκαιο ἀλλὰ πρόσθεσε Ὡς προφήτη καὶ ὡς δίκαιο. Τοῦτο σημαίνει, Ἄν φιλοξενήσης ὄχι γιὰ προστασία στὴ ζωὴ ἤ γιὰ κάτι ἄλλο τῆς φθορᾶς ἀλλὰ ἐπειδὴ εἶναι ἤ προφήτης ἤ δίκαιος αὐτὸς ποὺ φιλοξενεῖς, θὰ λάβης μισθὸ προφήτη ἤ δικαίου. Τέτοιο μισθὸ ἀξίζει νὰ λάβη ὅποιος δέχεται προφήτη ἤ δίκαιο. Τέτοιον ποὺ εἶναι νὰ λάβη ὁ προφήτης κι ὁ δίκαιος. Τοῦτο ἔλεγε κι ὁ Παῦλος. Τὸ περίσευμά σας ἀναπληρώνει τὸ ὑστέρημα ἐκείνων, ὥστε καὶ τὸ περίσσευμα ἐκείνων, ν’ ἀναπληρώση τὸ δικό σας ὑστέρημα. Καὶ γιὰ νὰ μὴν πορβάλη κανένας πενία, προσθέτει κατόπι. Ἤ ὅποιος προσφέρη σ’ ἕναν ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἄσημους ἕνα ποτήρι νερὸ μονάχα στὸ ὄνομα τοῦ μαθητῆ σᾶς βεβαιώνω ὅτι δὲ θὰ χάση τὴν ἀμοιβή του. Ἀκόμα κι ἕνα ποτήρι νερὸ νὰ προσφέρης, πρᾶγμα ποὺ δὲν ἀπαιτεῖ καμμιὰ δαπάνη, σὲ περιμένει καὶ γιὰ τοῦτο ἀμοιβή. Ὅλα αὐτὰ γιὰ σᾶς ποὺ εἶστε πρόθυμοι νὰ δεχτῆτε.

Μητροπολίτου Τρίκκης καὶ Σταγῶν Διονυσίου
Πατερικὸν Κυριακοδρόμιον
Τόμος Δεύτερος
Ἀθῆναι 1969

σελ.225-234

Άναβάσεις - http://anavaseis.blogspot.com