Ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν Καινή Διαθήκη. Μάθημα 2ο (Ματθ. 1,2-17). Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

Ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν Καινή Διαθήκη

(Σειρά μαθημάτων σέ βιβλική ὁμάδα νέων καί νεανίδων)

Μάθημα 2ο (Ματθ. 1,2-17) 

Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

1. Ἀπό τήν προηγούμενή μας συνάντηση, ἀγαπητοί μου φίλοι, ἀρχίσαμε μία νέα σειρά μαθημάτων. Θά ἤθελα ἰδιαίτερα νά προσέξετε τά μαθήματα αὐτά, γιατί ἀπαντοῦν σέ μιά αἵρεση πού ἀκούγεται στήν ἐποχή μας, ὅτι τάχα δέν χρειάζεται ἡ Παλαιά Διαθήκη, ὅτι εἶναι βιβλίο τῶν Ἑβραίων καί ὅτι, τέλος πάντων, ἐμεῖς ἀνήκουμε στήν Καινή Διαθήκη καί δέν πρέπει νά διαβάζουμε τήν Παλαιά.
Τήν εἶπα αἵρεση, ἀγαπητοί μου, τήν ἀντίληψη αὐτή καί μάλιστα ὅτι εἶναι παραπάνω ἀπό αἵρεση, διότι ἡ βλάσφημη αὐτή ἀντίληψη ἀπορρίπτει ὅλο τό πρῶτο τμῆμα τῆς θείας Ἀποκαλύψεως. Τό πόσο μεγάλη εἶναι ἡ πλάνη αὐτή θά φανεῖ στήν σειρά τῶν μαθημάτων μας ἐδῶ. Στά μαθήματά μας, πού παρακαλῶ νά τά παρακολουθεῖτε χωρίς ἀπουσίες, θά ἀποδείξουμε ὅτι χωρίς τήν Παλαιά Διαθήκη δέν μπορεῖ νά σταθεῖ ἡ Καινή Διαθήκη· ὅτι χωρίς τήν Παλαιά Διαθήκη δέν μποροῦμε νά νοήσουμε καθόλου τήν Καινή Διαθήκη. Τό καταλάβατε αὐτό ἀπό τό προηγούμενο μάθημα.

Ὁ 1ος στίχος τοῦ α´ κεφ. τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου, «Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαυίδ, υἱοῦ Ἀβραάμ», δέν μπορεῖ καθόλου, μά καθόλου δέν μπορεῖ νά γίνει κατανοητός, ἄν δέν γνωρίζει κανείς τήν Παλαιά Διαθήκη, ὅπου ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας καλεῖται «Υἱός τοῦ Δαυίδ».
Τά εἴπαμε αὐτά διά πολλῶν στό προηγούμενο μάθημα. Προχωροῦμε σήμερα τήν μελέτη μας στό κεφάλαιο αὐτό τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου.

2. Οἱ Ἰουδαῖοι, εἴπαμε στό προηγούμενο μάθημα, γιά νά διαπιστώσουν τόν πραγματικό Μεσσία (γιατί ἐμφανίζονταν καί ψευδο-μεσσίες), κρατοῦσαν στόν ναό τους ληξιαρχικά βιβλία, ἀπ᾽ ὅπου φαινόταν, ἄν ὁ ἀκουόμενος ὡς Μεσσίας κατάγεται ἀπό τόν Δαυίδ, ὅπως τό ἔλεγαν οἱ προφῆτες. Αὐτά τά βιβλία χρησιμοποιεῖ ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος στό α´ κεφ. τοῦ Εὐαγγελίου του.
Ὁ Εὐαγγελιστής μᾶς παρουσιάζει ἕνα γενεαλογικό κατάλογο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τόν κατάλογο αὐτόν δέν μποροῦμε καθόλου νά τόν νοήσουμε, ἄν δέν γνωρίζουμε Παλαιά Διαθήκη. Αὐτό εἶναι τό θέμα τῶν μαθημάτων μας: Ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν Καινή Διαθήκη.
Ὅτι εἶναι ἀκατανόητη ἡ Καινή Διαθήκη σέ ἐκεῖνον πού ἀπορρίπτει τήν Παλαιά Διαθήκη.

3. Ὁ γενεαλογικός κατάλογος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως μᾶς τόν παρουσιάζει ὁ Ματθαῖος, εἶναι σύντομος καί εἶναι καί εὐκολομνημόνευτος. Τέτοιους καταλόγους βρίσκουμε στήν Παλαιά Διαθήκη, ὅπως π.χ. στό Β´ Ἔσδρ. 7,1.5. Αὐτός ὁ κατάλογος στό Β´ Ἔσδρ. ἦταν μιά ἐπαρκής ἀπόδειξη γιά τήν καταγωγή τοῦ Ἔσδρα ἀπό τόν Ἀαρών, σέ χρόνο πού ἄλλοι ἀποκλείστηκαν ἀπό τήν ἱερωσύνη, ἀκριβῶς γιατί δέν εἶχαν στοιχεῖα τῆς γενεαλογίας τους (βλ. Β´ Ἔσδρ. 2,62. Νεεμ. 7,64).

Γιά νά κάνει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος εὐκολομνημόνευτο τόν κατάλογο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ πού παραθέτει, τόν χωρίζει σέ τρεῖς μεγάλες ἐποχές τῆς ἰουδαϊκῆς ἱστορίας μέ ἰσάριθμες γενεές ἡ κάθε ἐποχή. Ἡ πρώτη ἐποχή εἶναι ἀπό τόν Ἀβραάμ μέχρι τήν βασιλεία τοῦ Δαυίδ· εἶναι ἡ περίοδος τῶν Πατριαρχῶν καί τῶν Κριτῶν.
Ἡ δεύτερη ἐποχή εἶναι ἀπό τόν Δαυίδ μέχρι τήν αἰχμαλωσία στήν Βαβυλώνα. Εἶναι ἡ περίοδος τῆς βασιλείας. Καί ἡ τρίτη ἐποχή στόν γενεαλογικό κατάλογο τοῦ Ματθαίου εἶναι ἀπό τήν βαβυλώνιο αἰχμαλωσία μέχρι τήν γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ ἀπολυταρχική περίοδος, δουλεία σέ ξένους δικτάτορες καί περίοδος ἁπλῶν βασιλικῶν ἀπογόνων.
Ὁρίστε, φαίνεται καθαρά! Ἄν δέν ἔχει κανείς ὑπ᾽ ὄψιν τήν ἱστορία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δέν μπορεῖ νά νοήσει τόν γενεαλογικό κατάλογο τοῦ Ματθαίου. Χωρίς τήν Παλαιά Διαθήκη δέν νοεῖται ἡ Καινή Διαθήκη!

4. Ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος χωρίζει, εἴπαμε, τήν γενεαλογία του σέ τρεῖς σειρές, ἀπό δεκατέσσερα ὀνόματα τήν κάθε σειρά. Ὅλα δηλαδή τά ὀνόματα τοῦ καταλόγου του εἶναι 14 X 3 = 42. Ἀλλά γιατί τά ὀνόματα τῆς κάθε σειρᾶς εἶναι δεκατέσσερα;
Καί ἐδῶ πάλι γιά νά ἀπαντήσουμε, χρειάζεται νά γνωρίζουμε Παλαιά Διαθήκη. Δόθηκαν τρεῖς ἀπαντήσεις στό γιατί ὁ Ματθαῖος κάνει δεκατέσσερα τά ὀνόματα τῆς κάθε σειρᾶς τοῦ καταλόγου του· καί οἱ τρεῖς αὐτές ἀπαντήσεις εἶναι βεβαίως ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη.
(α) Στήν Παλαιά Διαθήκη τονίζεται ἐπανειλημμένως ὁ ἀριθμός ἑπτά. Βλ. Ἰησ. Ν. κεφ. 6. Ἐξ. 25,30-40.
Λευιτ. 4,6.17. 8,11 κ.ἄ. Τό δεκατέσσερα εἶναι διπλάσιο τοῦ ἑπτά. Κάνει δηλαδή ὁ εὐαγγελιστής δεκατέσσερα τά ὀνόματα τῆς κάθε σειρᾶς, γιατί θέλει νά ἐξάρει τόν ἀριθμό ἑπτά.
Δέν νομίζουμε ὅτι εἶναι σωστή ἡ ἑρμηνεία αὐτή. Γιατί, ἄν ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἤθελε νά τονίσει τόν ἀριθμό ἑπτά, δέν θά παρέλειπε ἀπό τόν κατάλογό του μερικά ὀνόματα (πού παραλείπει) καί θά ἔκανε ἄλλο κατάλογο μέ ἑπτά σειρές (καί ὄχι τρεῖς) καί μέ ἑπτά ὀνόματα τήν κάθε σειρά.
Ἔτσι θά τονιζόταν ὁ ἀριθμός ἑπτά, ἄν εἶχε αὐτόν τόν σκοπό ὁ Εὐαγγελιστής.
Δέν τό κάνει ὅμως αὐτό καί ἄρα δέν ἔχει ὡς σκοπό του τόν τονισμό τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτά.

(β)Ἄλλοι εἶπαν ὅτι ὁ Εὐαγγελιστής προτιμάει τόν ἀριθμό δεκατέσσερα στήν κάθε σειρά τοῦ καταλόγου του, γιατί ὁ ἀριθμός αὐτός εἶναι ἡ ἀριθμητική ἀξία τῶν ἑβραϊκῶν γραμμάτων τοῦ ὀνόματος Δαυίδ (dwd: 4+6+4=14). Δέν φαίνεται καί αὐτή ἡ ἑρμηνεία ὡς σοβαρή.
(γ) Ὡς σωστή καί σοβαρή ἑρμηνεία στό γιατί ὁ Εὐαγγελιστής ἀναφέρει δεκατέσσερα ὀνόματα καί στίς τρεῖς σειρές τοῦ γενεαλογικοῦ του καταλόγου, εἶναι νά ποῦμε ὅτι: Κατά τήν περικοπή Α´ Παραλ. 1,1-
2,15 οἱ γενεές ἀπό τόν Ἀβραάμ μέχρι τόν Δαυίδ εἶναι πραγματικά δεκατέσσερις.
Ἐπειδή λοιπόν τόσες εἶναι οἱ γενεές τῆς πρώτης σειρᾶς, γι᾽ αὐτό καί ὁ Ματθαῖος, γιά τό ὁμοιόμορφο καί τῶν τριῶν σειρῶν, ἀριθμεῖ καί τίς γενεές τῶν ἄλλων σειρῶν ὡς δεκατέσσερις.
Εἴδατε πόσο ἀπαιτεῖται ἡ γνώση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιά τήν ἀπάντηση στό παραπάνω ἐρώτημα;

5. Στόν κατάλογο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου πού ἐξετάζουμε ὑπάρχει μιά δυσκολία στήν ἀρίθμηση τῶν γενεῶν, πού θέλω νά τήν θίξω, ἐπειδή ἡ λύση της ἀναφέρεται στήν Παλαιά Διαθήκη, προϋποθέτει γνώση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού εἶναι τό θέμα μας.
Τά ὀνόματα τῆς πρώτης καί τῆς δευτέρας σειρᾶς τοῦ καταλόγου τοῦ Ματθαίου εἶναι πραγματικά δεκατέσσερα. Τά ὀνόματα ὅμως τῆς τρίτης σειρᾶς, δηλαδή ἀπό τήν αἰχμαλωσία στήν Βαβυλώνα μέχρι τήν γέννηση τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι δεκατέσσερα, ἀλλά εἶναι δεκατρία.
Καί γράφουμε δεκατρία γιατί ὑπολογίζουμε δυό φορές τόν Ἰεχονία: Μιά φορά στόν στίχ. 1,11, γιατί αὐτός τερματίζει τήν περίοδο τῶν Βασιλέων, καί δεύτερη φορά στόν στίχ. 1,12, στήν ἀρχή τῆς
τρίτης σειρᾶς, γιατί αὐτός ἀνοίγει τούς ἁπλούς βασιλικούς ἀπογόνους.
Ἄν ὅμως δέν ὑπολογίσουμε τόν Ἰεχονία γιά δεύτερη φορά, τότε τά ὀνόματα τῆς τρίτης σειρᾶς γίνονται δώδεκα. Ἔτσι, ὡς δώδεκα, ὑπολογίζει τά ὀνόματα ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί ρωτάει: «Γιατί στήν τελευταία σειρά ὁ Εὐαγγελιστής ἀναφέρει δώδεκα γενεές καί λέει ὅτι εἶναι δεκατέσσερις;» (Στό κατά Ματθαῖον ὁμιλ. Δ´ –ΕΠΕ 9,108,13-15. Βλ. καί Ὁμιλία Α´ στό κατά Ματθαῖον – ΕΠΕ 9,42.9-11).

Στό ἑρμηνευτικό αὐτό πρόβλημα δόθηκαν τρεῖς ἀπαντήσεις καί βέβαια, ξαναλέγω, γιά νά ἔλθω στό θέμα μου, πρέπει νά γνωρίζει κανείς Παλαιά Διαθήκη γιά νά ἀπαντήσει.
(α) Ὑποστηρίζουν μερικοί ὅτι στό ἀρχικό κείμενο, στόν στίχ. 11, ἐκεῖ ὅπου τώρα εἶναι τό ὄνομα Ἰεχονίας, ὑπῆρχε τό ὄνομα Ἰωακείμ, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ πατέρας τοῦ Ἰεχονία, ἀλλά ἐξέπεσε τό ὄνομα ἀπό τό κείμενο, λόγω τοῦ ὁμοήχου Ἰωακείμ-Ἰεχονίας.
Ἡ ἑρμηνεία αὐτή φαίνεται ὡς ἱκανοποιητική, γιατί μερικά χειρόγραφα καί μεταφράσεις μνημονεύουν πραγματικά στόν στίχ. 1,11 τόν Ἰωακείμ. Ἡ λύση αὐτή λύνει καί τήν ἄλλη δυσκολία τῆς ἔκφρασης τοῦ στίχ. 11 «τούς ἀδελφούς αὐτοῦ», γιατί ὁ Ἰεχονίας δέν εἶχε ἀδελφούς.
Ἄν ὅμως ὑποθέσουμε ὅτι ἡ ἔκφραση ἀναφέρεται στόν Ἰωακείμ (τόν πατέρα τοῦ Ἰεχονία), αὐτός πραγματικά εἶχε ἀδελφούς (βλ. Α´ Παραλ. 3,15).
Δέν γίνεται ὅμως δεκτή ἡ ἑρμηνεία αὐτή ἀπό ἄλλους, γιατί ὁ Ἰωακείμ δέν ἀπήχθη στήν Βαβυλώνα αἰχμάλωτος, ὅπως προϋποθέτει ὁ στίχ. 11 γιά τόν μνημονευόμενο ἐκεῖ βασιλέα.
Κατ᾽ αὐτούς, ὁ Ματθαῖος παρέλειψε πραγματικά τό ὄνομα τοῦ Ἰωακείμ ἀπό τόν κατάλογό του καί ἡ παράλειψη αὐτή ἐξηγεῖται πιθανόν ἀπό τό ὅτι ὁ βασιλιάς αὐτός κράτησε τόν τίτλο του στήν χώρα του ἐξαρτώμενος ἀπό τόν Φαραώ τῆς Αἰγύπτου (βλ. Δ´ Βασ. 24,1 ἑξ.).

(β) Ὑποθέτουν ὅτι παραλείφθηκε ἕνα ὄνομα ἀπό τόν ἀντιγραφέα. Ἡ ὑπόθεση αὐτή ἔχει κάποια πιθανότητα, ἀφοῦ τά περισσότερα πρόσωπα τῆς τρίτης σειρᾶς εἶναι ἄγνωστα στήν ἱστορία. Τά ὑπάρχοντα ὅμως χειρόγραφα δέν ὑποστηρίζουν αὐτήν τήν ὑπόθεση.
(γ) Νομίζουμε ὅτι μία σοβαρή λύση τοῦ προβλήματος εἶναι νά προσθέσουμε στό τέλος τῆς τρίτης σειρᾶς τήν Μητέρα τοῦ Ἰησοῦ, τήν Παρθένο Μαρία, ἡ Ὁποία καί μνημονεύεται.
Δέν ἀναφέρεται μέν ἡ γενεαλογία τῆς Παρθένου, ἀλλά, ἀφοῦ ὁ Εὐαγγελιστής τήν μνημονεύει στό τέλος τοῦ καταλόγου του μέ τήν φράση «Ἰωσήφ τόν ἄνδρα Μαρίας» (1,16) τήν κατατάσσει καί αὐτή στόν κατάλογο.
Γιά τήν ἑρμηνεία αὐτή νομίζουμε ὅτι ἔχουμε τήν στήριξη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος, στήν ἔκφραση τοῦ Εὐαγγελιστοῦ «Ἰωσήφ, τόν ἄνδρα Μαρίας», λέγει: «... Δεικνύς (ὁ Ματθαῖος) ὅτι δι᾽ ἐκείνην καί τοῦτον ἐγενεαλόγησεν» (Στό κατά Ματθαῖον ὁμιλ. Δ´ – ΕΠΕ
9,114.19).
(δ) Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ὁ ὁποῖος, ὅπως εἴπαμε παραπάνω, ὑπολογίζει τά ὀνόματα τῆς τρίτης σειρᾶς τοῦ καταλόγου σέ 12, τά κάνει 14 μέ τήν ἑξῆς εὐφυεστάτη ἑρμηνεία: Ὡς πρώτη γενεά τῆς τρίτης σειρᾶς νομίζει ὅτι ὁ Εὐαγγελιστής ὑπολογίζει γενικά τόν χρόνο τῆς αἰχμαλωσίας καί ὡς 14η γενεά τόν
Ἴδιο τόν Ἰησοῦ Χριστό! «Ἐμοί ἐνταῦθα δοκεῖ καί τόν χρόνον τῆς αἰχμαλωσίας
ἐν τάξει γενεᾶς τιθέναι καί αὐτόν τόν Χριστόν πανταχόθεν συνάπτων ἡμῖν αὐτόν»
(Στό κατά Ματθαῖον ὁμιλ. Δ´ – ΕΠΕ 9,108.18-20).
Ἀλλά θά συνεχίσουμε στήν ἑπόμενη συνάντησή μας!

Γιὰ νὰ διαβάσετε τὰ ὑπόλοιπα πατῆστε:  Μητροπολίτης Γόρτυνος - Παλαιά Διαθήκη