Η Ευθύνη της επιλογής μας. «β. Ἡ ἰδιωτική καί οἰκογενειακή ζωή δέν είναι ἀπαραβίαστη» Μέρος Α΄

ΙΕΡΟΝ ΚΕΛΛΙΟΝ
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΠΟΥΡΑΖΕΡΗ
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΑΣ 

Κεφάλαιο Β΄ 

 5. «Ἐκτίμησι τῆς καταστάσεως »
«β. Ἡ ἰδιωτική καί οἰκογενειακή ζωή δέν είναι ἀπαραβίαστη» Μέρος Α΄ (σελ. 123- 130)

          

                                  Βιομετρικά διαβατήρια

                                  Ἡλεκτρονικές ταυτότητες

                                   666
                                   Bar code
                                   RFID
                                   Smart cards
                                   Ἐμφυτευόμενα μικροτσιπς

Ἡ χρῆσι ἠλεκτρονικῶν μέσων ἐπεξεργασίας τῶν πληροφοριῶν ἀπό τό σύγχρονο παντοδύναμο κράτος περιορίζει καί σχετικοποιεῖ τίς συνταγματικές ἐλευθερίες τῶν πολιτῶν, ἐπεμβαίνοντας στήν ἰδιωτική τους ζωή και ἐπηρεάζοντας σημαντικά τίς δυνατότητες αὐτοκαθορισμοῦ τους μέ τή συλλογή, καταχώρησι, ἐπεξεργασία καί μετάδοσι τῶν προσωπικῶν πληροφοριῶν⁷⁵ (⁷⁵ Γέροντα, ἔ.ἀ.,σ.55). 

Γνωρίζουμε ὅτι τό δικαίωμα τῆς προστασίας τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς κατοχυρώνεται στήν Ἑλλάδα ἀπό τό ἄρθρο 9 παρ.1 ἐδαφ. β΄ τοῦ Συντάγματος τό ὁποῖον ὁρίζει ὅτι ἡ ἰδιωτική καί οἰκογενειακή ζωή τοῦ ἀτόμου εἶναι ἀπαρβίαστη⁷⁶.  

(⁷⁶ Τό ἄρθρο 9 παρ.1 ἐδαφ. β΄ τοῦ Συντάγματος 1975/1986/2001, πού ἀναφέρεται στό ἀπαραβίαστο τῆς ἰδιωτικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς τοῦ ἀτόμου, εἶναι συνταγματοποίησι ἑνός κανόνος πού ὑπῆρχε ἀπό πρίν στό ἑλληνικό δίκαιο, ἀφοῦ περιλαμβάνεται στό ἄρθρο 8 παρ.1 τῆς Συμβάσεως τῆς Ρώμης (ΕΣΔΑ) τῆς 4 Νοεμβρίου 1950 «διά τήν πράσπισιν τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν θεμελιωδῶν ἐλευθεριῶν» πού κυρώθηκε ἀρχικά μέ τόν ν. 2329/1953, καί γιά δεύτερη φορά, μέ τόν ν. δ. 53/1974.  

 Τό ἄρθρο αὐτό τῆς Συμβάσεως ὁρίζει ὅτι «πᾶν πρόσωπον δικαιοῦται εἰς τόν σεβασμόν τῆς ἰδιωτικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς του, τῆς κατοικίας του καί τῆς ἀλληλογραφίας του». 

 

Ἡ παραπάνω διάταξι ἔχει αὐξημένη τυπική ἰσχύ, ὑπερνομοθετική, σύφωνα με τό ἄρθρο 28 παρ. 1 τοῦ Συντάγματος, ὤστε νάὑπερισχύῃ ἀπό κάθε ἄλλη ἀντίθετη διάταξι νόμου, καί νά μή μπορῇ ὁ νομοθέτης νά προχωρήσῃ σέ ὁποιαδήποτε ρύθμισι πού θά τήν παραβιάζῃ.  

 Θά μποροῦσε ἀκόμη νά λεχθῇ ὅτι καί ἄν ἀκόμη δέν ὑπῆρχε ἡ Σύμβασι τῆς Ρώμης, τό ἀπαραβίαστο τῆς ἰδιωτικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς τοῦ ἀτόμου ὄχι μόνο ἀποτελεῖ φυσική συνέπεια τῆς θεμελιώδους ὑποχρεώσεως τοῦ Κράτους γιά τόν σεβασμό καί τήν προστασία τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας πού ἐπιβάλλει πανηγυρικά τό ἄρθρο 2 παρ. 1, ἀλλά καί βρίσκεται μέσα στό περιεχόμενο τῆς ἐννοίας τοῦ ἀσύλου τῆς κατοικίας, τοῦ ὁποίου ἡ παραβίασι εἶναι μία μορφή προσβολῆς τῆς ἰδιωτικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς (βλ. Κ.Λ. Γεωργοπούλου, Ἐπίτομο Συνταγματικό Δίκαιο, 1991, σ.480).                                                                                                            

Τά δικαιώματα πού κατοχυρώνονται στό ἄρθρο 7 τοῦ Χάρτη τῶν Θεμελιωδῶν Δικαιωμάτων τῆς Εὐραπαϊκῆς Ἑνώσεως (ΕΕC 303/01 τῆς 14-12-2007) ἀντιστοιχοῦν στά δικαιώματα πού κατοχυρώνονται στό ἄρθρο 8 τῆς ΕΣΔΑ.  

Γιά νά ληφθῇ ὑπ’ ὄψιν ἠ ἐξέλιξι τῆς τεχνολογίας, ἡ λέξι «ἀλληλγοραφία» ἔχει ἀντικατασταθῇ ἀπό τή λέξι «ἐπικοινωνίας» [βλ. Ἐπεξηγήσεις σχετικά μέ τό Χάρτη τῶν Θεμελιωδῶν Δικαιωμάτων (2007 C303/02, σ. 20)]. 

Ἀξίζει νά σημειωθῇ ὅτι καί στό ἄρθρο 17 τῆς Οἰκουμενικῆς Διακηρύξεως τῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου πού ψήφισε στις 10 Δεκεμβρίου 1948 ἡ Γενική Συνέλευσι τῶν Ἠνωμένων Ἐθνῶν πού συνῆλθε στό Παρίσι, ἀναφέρεται ὅτι «κανείς δέν ὑπόκειται σέ αὐθαίρετες ἤ παράνομες περενοχλήσεις τῆς ἰδιωτικῆς του ζωῆς, τῆς οἰκογένειας, τῆς κατοικίας ἤ τῆς ἀλληλογραφίας του, οὔτε σέ παράνομες προσβολές τῆς τιμῆς καί τῆς ὑπολήψεως του» (βλ. Μανιτάκη, ἔ. ἀ., σ. 308).                                                                                                                                 

 Σήμερα, ὅσο ποτέ ἄλλοτε, ἀκούγεται εὐκρινῶς ὁ Κυριακός ταλανισμός, πού ἀφορᾷ τούς .....σοφούς νομικούς, «οὐαί τοῖς νομικοῖς» (βλ. Λουκ. 11, 52).   

Μεγαλόστομες διακηρύξεις, πολυσέλιδα κείμενα, ἀλλεπάλληλες συμβάσεις γιά νά προασπισθοῦν τά δικαιώματα τοῦ ταλαιπώρου ἀνθρώπου πού ποθεῖ, ἐπί τέλους, νά βρῇ μιά «ἥσυχη γωνιά», ὄπου κανείς δέν θά...σκέπτεται γι’ αὐτόν! ).    

Προφανῶς ἡ προστασία τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς ἀναφέρεται καί σέ ἐπεμβάσεις στήν ἰδιωτική σφαῖρα πού ὑπερβαίνουν τήν κλασσική προστασία τοῦ ἀσύλου τῆς κατοικίας, δηλαδή σέ πιό σύγχρονες μορφές προσβολῆς της, ὅπως εἶναι π.χ. ἡ ὁπτικοακουστική παρακολούθησι ἤ ἡ ἀπαίτησι παροχῆς πληροφοριῶν πού ἀφοροῦν τήν ἰδιωτική σφαῖρα.   

Ἡ νέα αὐτή συνταγματική διάταξι, πού ἀποτελεῖ ἀξιόλογη καινοτομία στό Σύνταγμα τοῦ 1975 καί ἡ ὁποία καθίσταται ἀναγκαία ἐν ὄψει τῆς ραγδαίας ἐξελίξεως τῆς πληροφοριακῆς τεχνολογίας,ἀπαγορεύει «τήν παρακολούθησι, τήν κατασκόπευσι καί τόν ἔλεγχο τῆς ἰδιωτικῆς ἤ οἰκογενειακῆς συμπεριφορᾶς μέ ὁποιαδήποτε ἄλλο τρόπο φανερό ἤ κρυφό, π.χ. μέ χρησιμοποίησι τῶν συγχρόνων μαγνητοφωνικῶν, ἠλετρονικῶν κλπ. μέσων»⁷⁷.

(⁷⁷ Α. Μάνεση, Συνταγματικά δικαιώματα, σ’ ἀτομικές ἐλευθερίες, 1982, σ. 229 κἑ.)

Ἡ προστασία τῆς ἰδιωτικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς τοῦ ἀτόμου ἐμφανίζεται σάν ἔννοια γένους ἔναντι τοῦ ἀσύλου τῆς κατοικίας πού ὁπωσδήποτε καλύπτει⁷⁸.   

(⁷⁸ Αὐτόθι.  Τό ἄσυλο τῆς κατοικίας, σέ συνδυασμό μέ τήν ἱερότητα τῆς φιλοξενίας, ἀποτελεῖ ἀρχαιοτάτη παράδοσι, ὅπως προκύπτει καί ἀπό τήν Ἁγία Γραφή (Δευτερονόμιον 24,10.  Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ 2, 1-7), ἐνῷ στή Βαβυλώνα ὁ κώδικας τοῦ Χαμμουραμπί προέβλεπε ποινή θανάτου γιά τούς παραβάτες. 

Ἀλλά καί οἱ Ρωμαῖοι διακήρυσσαν ὅτι « nemo de domo sua extrahi debet» (δηλαδή κανείς δέν ἀποβάλλεται ἀπό τήν κατοικία του), ἐνῷ στό ἀγγλικό δίκαιο εἶχε ἐπικρατήσει ἡ ἀρχή ὅτι ἡ κατοικία κάθε ἀνθρώπου ἀποτελεῖ τό φρούριό του (« my home is my castle»).  Τό Bill of Rights  τῆς Βιργινίας τοῦ 1776 καθιέρωσε ἔμμεσα τό ἄσυλο τῆς κατοικίας μέ τό ἄρθρο 10 πού ἀπαγορεύει τίς διαταγές γενικῆς ἐρεύνης στήν κατοικία, ἐνῷ  ρητά τό προστάτευε ἡ 4^η τροπολογία (Amendment) τοῦ Συντάγματος τῶν ΗΠΑ πού ψηφίσθηκε το 1791.   

Τό ἴδιο ἔτος τό γαλλικό Σύνταγμα ἀναγνώρισε σέ περιορισμένη κλίμακα αὐτό τό δικαίωμα ἐνῷ ἀπό τό Σύνταγμα τοῦ Βελγίου τοῦ 1831 ἡ ἀρχή τῆς προστασίας τοῦ ἀσύλου τῆς κατοικίας καθιερώθηκε πλήρως καί ἔγινε δεκτή σέ ὅλα τά μεταγενέστερα εὐρωπαϊκά Συντάγματα (βλ. Γεωργοπούλου, ἔ. ἀ., σ. 478 κἑ.) 

Ἡ παραβίασι τοῦ ἀσύλου τῆς κατοικίας ἀποτελεῖ συγχρόνως καί προβολή τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς, δέν ἰσχύει ὅμως καί τό ἀντίστροφο, γιατί τό ἐδαφ. β΄ τῆς παρ.1 τοῦ ἄρθρου 9 τοῦ Συντάγματος καλύπτει καί περιπτώσεις πού δέν εἶναι δυνατόν νά χαρακτηρισθοῦν ὡς παραβίασι τοῦ οἰκιακοῦ ἀσύλου, μέ τήν πραδοσιακή ἔννοια τοῦ ὅρου⁷⁹ (⁷⁹ Παραρᾶ Π., Σύνταγμα 1975,  Corpus I, 1982, σ. 179).   

Ἡ ἀναφορά στό ἀπαραβίαστο τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς σημαίνει ὅτι κάθε ἄνθρωπος ἔχει τό δικαίωμα νά διατηρῇ ἕναν πυρῆνα στή ζωή του, στόν ὁποῖο κυριαρχεῖ αὐτός μ ό ν ο  καί στόν ὁποῖο  δ έ ν  μποεῖ νά διεισδύῃ τό κράτος, καθώς καί ὅτι ἀπαγορεύεται ἡ δημοσιοποίησι τῶν πληροφοριῶν πού ἀφοροῦν τόν πυρῆνα αὐτό τῆς ἰδιωτικῆς του ζωῆς⁸⁰. 

(⁸⁰ Π. Δαγτόγλου, Συνταγματικό δίκαιο-Ἀτομικά δικαιώματα Α΄σ. 324 κἑ.΄Μάνεση, ἔ, ἀ., σ. 229 κἑ.)  

 Ἡ προστασία τοῦ ἰδιωτικοῦ βίου καί ἡ ἀναγνώρισι τοῦ δικαιώματος κάθε ἀτόμου στή μόνωσι –τό δικαίωμα νά μένῃ κανείς μόνος (right to be alone), σύμφωνα μέ τήν νομολογία τοῦ Supreme Court τῶν ΗΠΑ-, στήν ἀνωνυμία καί στήν αὐτόνομη διάπλασι τοῦ ἐσωτερικοῦ του κόσμου ἀποτελεῖ θεμελιώδη ἀρχή, τήν ὁποία ὀφείλουμε νά προασπίσουμε ἐναντίον ὅλων τῶν κινδύνων πού τήν ἀπειλοῦν στή σύγχρονη ἐποχή τῆς πληροφοριακῆς τεχνολογίας⁸¹.  

 (⁸¹ Μιχαηλιδη –Νουάρου, Τό ἀπαραβίαστο τοῦ ἰδιωτικοῦ βίου καί ἡ ἐλευθερία τοῦ τύπου, Τό Σύνταγμα, τ. 9 (1983), σ. 369,390.  Σχετικό βλ. Γέροντα ἔ.ἁ, σ. 59΄ Κ. Μαυριᾶ, Τό συνταγματικό δικαίωμα τοῦ ἰδιωτικοῦ βίου, 1982, σ. 40΄ Ἰγγλεζάκη, ἔ. ἀ., σ. 167 κἑ.                      Γιά τό δικαίωμα τοῦ  privacy  μίλησαν πρῶτοι οἱ ἀμερικανοί  Warren  καί  Brandeis  τό 1890 καί ὑπό τήν ἔννοια αὐτή ἀποτελεῖ τό βασικό πυρῆνα τῆς προστασίας τοῦ ἰδιωτικοῦ βίου.) 

______________

συνεχίζεται 

Ψηφιοποίηση κειμένου Κατερἰνα