Ἀπαντήσεις ἀπό μερικούς ἱερεῖς. Μέρος Η' . Ἰλαρίωνος Φέλεα Ρουμάνου ἱερομάρτυρος (+1940)

Ἰδού παρακάτω ἀπαντήσεις ἀπό μερικούς ἱερεῖς
Μέρος Η'

15. Σύμφωνα μέ τήν ἐκκλησιαστική μας τάξη, στήν ἀκολουθία τοῦ Μυστηρίου τῆς ἐξομολόγησης, προηγεῖται τό μέρος τῆς ἐξέτασης τῆς συνείδησης, κι αὐτό πρέπει νά γίνεται γιά κάθε πιστό ξεχωριστά.
Σήμερα εἶναι συνήθεια νά ἔχει εἰσαχτεῖ ἡ πρακτική τοῦ ὁμαδικοῦ διαβάσματος γιά ὅλους πού ἔχουν παρουσιαστεῖ ταυτόχρονα μέ τήν πρόθεση νά ἐξομολογηθοῦν. Λόγω τῆς κούρασης, τήν θεωρῶ κατάλληλη.
Ἀλλά νά μήν διαβαστεῖ μέ χαμηλή φωνή. Κι ἄν ἕνας πιστός ζητήσει νά διαβαστεῖ μόνο γι᾿ αὐτό ξεχωριστά, ἄς γίνει ἔτσι. Χωρίς αὐτήν τήν ἀκολουθία ἤ τήν εὐχή γιά ὅλη τήν ἐνορία (ἡ ὁποία γίνεται στήν ἀρχή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστής ἤ κάθε Κυριακή τό ἀπόγευμα κτλ) νά μήν γίνει ἡ ἐξομολόγηση.
Ἡ ἐξομολόγηση νά γίνεται μόνο καί μόνο ἐντός τοῦ ναοῦ, στό καθολικό, κι ἄν ὑπάρχει μέρος, μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ Κυρίου τοῦ τέμπλου, οὕτως ὥστε ὁ μετανοημένος νά ἔχει μπροστά του τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου. Ὁ ἱερέας νά φορέσει τό ἐπιτραχήλιο καί τό φαιλόνιο. Δίπλα του νά εἶναι τοποθετημένα τό Εὐαγγέλιο καί ὁ Σταυρός κι ἕνα κηροπήγιο μ᾿ ἕνα ἀναμμένο κερί.
Ὁ πιστός νά στέκεται, μπροστά στόν ἱερέα,  κατά τήν διάρκεια τῆς ἐξομολόγησης. Ὁ Πνευματικός κάθεται μέ μία ἤρεμη στάση, μ᾿ ἕνα πρόσωπο καί ὕφος πού νά ἐμπνέει ἀγάπη, σοφία, πραότητα, ὑπομονή καί συγχώρηση. Ὅταν διαβάσει τήν συγχωρητική εὐχή, καί κάνει τήν ἀπόλυση, ὁ ἱερέας σηκώνεται καί ὁ πιστός γονατίζει κάτω ἀπό τό ἐπιτραχήλιο.
Γιατί συνιστῶ νά εἶναι ὄρθιος ὁ πιστός;
Γιά δύο λόγους. Κάνοντας μία εἰλικρινῆ ἐξομολόγηση θά ἔχεις μία συνομιλία μεγάλης διάρκειας. Ἄν τόν κρατήσεις στά γόνατα, κάτω ἀπό τό ἐπιτραχήλιο, θά τόν κουράσεις τόσο πολύ ὥστε θά τοῦ προκαλέσεις πόνους, οἱ ὁποῖοι δημιουργοῦν ἀντιπερισπασμό ἀπό τά λεγόμενά σου, ἐνῶ  ἐσύ, ὡς Πνευματικός, πρέπει νά κάτσεις μέ τό αὐτί σκυφτός πλάγια γιά ν᾿ ἀκούσεις τούς ἤχους κάτω ἀπό τό ἐπιτραχήλιο κι αὐτό μετά σιγά-σιγά ἀρχίζει νά σ᾿ ἐνοχλεῖ.
Τόν δεύτερο λόγο μου τόν ἔχουν ὑποβάλει οἱ ἐνορίτες μου μέ τά λόγια τους: Σ᾿ αὐτόν τόν ἱερέα πρέπει νά τά λές ὅλα ὀρθά καί ἴσια, ἐπειδή σέ κυττάζει στά μάτια κι ἄν δέν τόν κυττᾶς κι ἐσύ, σοῦ λέγει ἐκεῖνος νά τόν κυττᾶς. Δέν ξέρω ἄν τό κάνω ἔτσι ἀκριβῶς, ἀλλά μοῦ λέγουν ὅτι εἶναι καλό νά τό κάνω αὐτό.
Ἡ ἐξέταση τῆς συνείδησης εἶναι μία πράξη διακριτικότητας, μεθόδου, ἀγχίνοιας, ζωντανῆς παρουσίας διάφορων δογματικῶν, ἠθικῶν, νομικῶν, ἰατρικῶν, ψυχολογικῶν, κοινωνιολογικῶν κτλ γνώσεων ἀπό τήν πλευρά τοῦ Πνευματικοῦ. Ἐδῶ ἐξετάζεται καί ὁ ἱερέας, πόση παιδαγωγική δύναμη διαθέτει μέσα του, κατά πόσο  εἶναι Πατέρας.
Διότι ἐσύ ἔχεις νά προκαλέσεις τήν ἀναγνώριση τῆς ἐνοχῆς καί τῆς ψυχικῆς νόσου καί νά διεγείρεις τήν συντριβή, τήν μεταμέλεια, τήν ἐπιθυμία ἐπανόρθωσης καί νά τοῦ δώσεις τήν συνταγή, τό φάρμακο.
 Ὀφείλεις νά τόν εἰσαγάγεις πάλι μέσα στήν κοινωνία, νά τόν κάνεις ὠφέλιμο γιά τούς ἄλλους καί γιά τόν ἑαυτό του, νά τόν ὁδηγήσεις πρός τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί νά τόν συμφιλιώσεις  μέ τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος θά τοῦ πεῖ: «Πάρε τό κρεβάτι σου καί ὕπαγε στό σπίτι σου καί κοίταξε νά μήν ξανά σφάλεις, γιά νά μήν πάθεις χειρότερα».
Διά τῶν ἐρωτήσεών σου καί τῶν ἀπαντήσεων του, ἐσύ μπαίνεις σ᾿ ἕνα νέο κόσμο. Βλέπεις κάθε τι πού ὑπάρχει στήν καρδιά του, πῶς ζεῖ στό σπίτι του, στήν αὐλή του, στήν γειτονιά του. Ξαφνικά σοῦ ἔδωσε τό δικαίωμα νά τακτοποιήσεις τόν ρυθμό τῆς προσωπικῆς του ζωῆς.
Καί πόσες φορές δέν φρίττεις γι᾿ αὐτά πού ἔχεις ἀκούσει στήν ἐξομολόγηση καί ἄρα δέν χαίρεσαι ὅταν ξέρεις ὅτι μέ τήν συμβουλή σου κατάφερες νά ἀποφύγεις τόσα ἀτυχήματα! Κι ἔρχεται ἡ σύζυγός του κι ἔρχεται ὁ συνένοχός του κι ἔρχεται ὁ ἐχθρός του!
 Κι ἐσύ, σάν νά μήν ἤξερες τίποτε, μέ προσοχή τόν ὁδηγεῖς πρός τήν ἴδια χριστιανική ζωή καί συμφιλιώνεις ἰσόβιους ἐχθρούς! Πῶς νά μή σ᾿ εὐλογεῖ ὅλος ὁ κόσμος καί ὁ Θεός! ὅταν ἔτσι ἐνεργεῖ ὁ Πνευματικός, νά ξέρεις ὅτι ἔφτασε νά εἶναι ἀπαραίτητος γιά τήν ἐνορία του σάν τό καθημερινό ψωμί. Εἶναι ἕνας πραγματικός πατέρας μιᾶς μεγάλης χριστιανικῆς οἰκογένειας. Θά νοιώθει τήν χαρά τῆς ἱερωσύνης του.
Ἄλλα εἶναι κουραστικά καί δύσκολα. Πρέπει νά μιλᾶς πολύ καί συγκεντρωμένος. Πρέπει νά ξέρεις νά σιωπᾶς σάν τήν γῆ, νά κρατᾶς ὁλόκληρο τό μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης. Πρέπει νά προσέξεις μέ τί εἴδους ἄνθρωπο ἔχεις ν᾿ ἀσχοληθεῖς. Δέν ἀντιμετωπίζεται ἐξ ἴσου μία πολύ αἰσθηματική καί εὐσυνείδητη ψυχή ἤ μία κυνική καί ἀναίσθητη φύση, ἡ ὁποία ἐξομολογεῖται μόνο ἀφοῦ ἔτσι ἔτυχε νά γίνει.
Αὐτή ἡ πλευρά τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσης εἶναι ἕνα πραγματικό μάθημα κατηχήσης, τό ὁποῖο τό διδάσκεις σέ κάθε πρόσωπο ξεχωριστά, σύμφωνα μέ τήν φύση καί τῶν ψυχικῶν του ἀναγκῶν.
Θά πρέπει νά καταστρώσεις γιά σένα μία σειρά ἐρωτήσεων, οὕτως ὥστε νά συνοψίσεις τά κύρια σημεῖα τῆς δογματικῆς καί τῆς ἠθικῆς τῆς Ἐκκλησίας μας. Τό πιό κατάλληλο μοῦ φάνηκε νά εἶναι τό σχέδιο τοῦ Δεκαλόγου.
Σχετικά μέ τίς ἐντολές του ἔχω προσαρμόσει τίς ἐρωτήσεις μου, τίς ὁποῖες ἤθελα νά τίς χρησιμοποιῶ γενικά μέ τόν καθένα, ἰδιαίτερα ἐμβαθύνοντας μόνο ἐκεῖ  πού ἔπρεπε.
Διότι, σύμφωνα μέ τούς ἱερούς κανόνες τῆς Ἐκκλησίας, δεν συγχωρεῖται ὁ ἱερέας πού ντρέπεται νά ρωτήσει, ἀλλά ταυτόχρονα πρέπει νά προβαίνει μέ πολύ μεγάλη προσοχή, μή τυχόν ὁ ἴδιος  πειράξει τόν ἐξομολογοὐμενο πρός μία ἄγνωστη μέχρι τότε ἁμαρτία γιά τόν συγκεκριμένο πιστό.
Ἡ ἐρώτηση θ᾿ ἀρχίσει ἀπό μακριά καί θά προχωρήσει σταδιακά πρός  τήν ὑποψία πού ἔχει ψυχολογικά ὁ ἱερέας. Π. χ., σχετικά μέ τήν πορνεία, θ᾿ ἀρχίσεις ἀπό κενολογίες, περνᾶς στά νερόβραστα ἀστεῖα καί ἄν ὁμολογήσει ὅτι κι αὐτός κάνει τέτοια ἀστεῖα, προχωρᾶς ἀκόμα ἕνα βῆμα: Ποῦ, μέ ποιόν ἀστειεύεται καί μόνο ὕστερα ρώτησε ξάστερα (προϋποθέτοντας ὅτι μπροστά σου βρίσκεται ἕνας νέος, παληκάρι ἤ μία δεσποινίδα).
 Τό ἴδιο κάνε το καί μέ τούς παντρεμένους γιά νά τούς μάθεις νά εἶναι εὐπρεπεῖς καί ν᾿ ἀποφεύγουν τίς διαστροφές, πού σήμερα γίνονται ὄχι μόνο στίς πόλεις, ἀλλά πλέον καί στά χωριά. Κι ἄν, παρόλο πού ἔκανες αὐτό μέ πολλή προσοχή καί σύνεση, ἔσφαλες μνημονεύοντας ἕνα κακό, νά ἔχεις ὅλο τό ὁπλοστάσιο (τήν πανοπλία) ἐπιχειρημάτων, στοιχείων καί παραδειγμάτων, τά ὁποῖα ν᾿ ἀποδείξουν ἀληθοφανῶς τήν βαρύτητα τῆς καταδικασμένης ἁμαρτίας.
Γιά κάθε ἐξομολόγηση (ἐννοώντας σέ κάθε νηστεία μεγάλης διάρκειας) καλό εἶναι νά συζητηθεῖ ἕνα πρόβλημα στό ὁποῖο νά ἐπιμένει ὁ Πνευματικός.
 Ἔτσι, λοιπόν, π.χ. μία φορά θά ἐπιμένει ἐκτενῶς στό θέμα τοῦ ὅρκου ἤ τῆς ἀγάπης πρός τούς γονεῖς ἤ τῆς πορνείας, τῆς μέθης, τῆς χαρτοπαιξίας, τῶν αἰρέσεων, τῶν κοινωνικῶν ἰδεολογιῶν, τῆς ὡραιότητας κάποιων ἀρετῶν, τῆς φροντίδας τῶν γονέων γιά τήν καλή καί πνευματική διαμόρφωση τῶν παιδιῶν ἤ τῆς ἀληθινῆς χριστιανικῆς οἰκογένειας ἤ τῆς σωστῆς προσευχῆς, τῆς ἀληθινῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ, τῆς νηστείας κτλ.
Ὁ Πνευματικός, ὅμως, νά εἶναι πολύ προσεκτικός στό τί ἰσχυρίζεται τήν ὥρα τῆς ἐξομολόγησης, νά μήν τό διαψεύσει διά τῶν ἔξω πράξεών του.
Ποτέ νά μή ἱκανοποιηθεῖ μόνο μέ τήν ἁπλῆ ἐξομολόγηση τοῦ πιστοῦ, ὅτι δηλαδή ἔχει κάνει τήν τάδε ἤ τήν τάδε ἁμαρτία, ἀλλά νά τήν ἀναλύει μέ τόν πιστό γιά νά τοῦ ἀποδείξει τήν κακία της. Ἐπίσης νά τοῦ δείξει τά μέσα ἐξυγίανσης καί τόν δρόμο στό ὁποῖο νά πορεύεται γιά νά φτάσει στό σκοπό του.
Ἡ συγχώρηση μπορεῖ, ὅμως, νά εἶναι μερικές φορές καί ἐπιτίμιο.
Ἄν κάποιος ἔχει κάνει μεγάλες ἁμαρτίες καί σοῦ λέγει ὅτι θέλει νά τίς ξανακάνει, γιά ὡρισμένους λόγους του, νά τοῦ ἀρνηθεῖς τήν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν του μέχρις ὅτου ἀποφασίσει νά μή τίς ξανακάνει. Αὐτό ἔχει ἀποτέλεσμα μόνο μέ μία προϋπόθεση· νά μή τοῦ δώσει τήν συγχώρηση ἄλλος Πνευματικός. Κανένας νά μήν ἐπιτρέπει στό ποίμνιο του τά πρόβατα ἄλλου τσοπάνη. Μόνο στήν δικαιολογημένη περίπτωση ἄν ὁ πιστός βρίσκεται σέ μεγάλη ἐχθρότητα μέ τόν ἐφημέριο τῆς ἐνορίας του.
Ἡ συγχωρητική εὐχή πάντα διαβάζεται μέ γονατισμένο τόν μετανοημένο, κάτω ἀπό τό ἐπιτραχήλιο. Ὁ Πνευματικός θά σηκωθεῖ. Στό σημεῖο αὐτό θά κάνει τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ ἐπάνω στό κεφάλι τοῦ ἐξομολογούμενου. Ὕστερα θά τόν βάλει νά ἀσπαστεῖ τό ἱερό Εὐαγγέλιο καί τόν Τίμιο Σταυρό.
Ἔτσι νομίζω ὅτι εἶναι πιό κατάλληλα νά φτάσουμε στόν ποθούμενο σκοπό μας.
Κάνοντας ἔτσι δέν διατείνομαι ὅτι τά ἔκανα ὁ ἴδιος ὅλα καλά, ἀλλά ἕνα πρᾶγμα ξέρω. Θέρισα τούς πνευματικούς καρπούς καί γέμισα μέσα μου μέ χαρά. Ἄλλοι θά φωτιστοῦν ἀπό τήν δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ ἄλλο τρόπο, διότι ἡ Χάρη ἐνεργεῖ μέ ποικίλους τρόπους καί θά παραχθοῦν ἀκόμα πιό καλά ἀποτελέσματα ἀπό τά δικά μου. Γι᾿αὐτό θά ἦταν καλό νά τά λένε καί σέ ἄλλους, νά μάθουν κι αὐτοί πῶς μπόρεσαν νά λύσουν αὐτό τό ποιμαντικό πρόβλημα.

Μεταφραστές : ἱερεύς π. Κυπριανός Στάϊκου, ρουμᾶνος καί μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις 

Γιά νά διαβάσετε τα ὑπόλοιπα μέρη πατήστε Ἰλαρίων Φέλεα