Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα. Πρώτη συνομιλία (ΣΤ΄ Μέρος-τελευταίο)

Άγιον Πάσχα 1983 Ιερομόναχος  Ιωαννίκιος Μπάλαν
Πρώτη Συνομιλία - Μέρος ΣΤ΄ (τελευταίο)

22. Ποια είναι τα τέκνα της χριστιανικής αγάπης;
 Είναι όλα τα καλά έργα καί το πρώτο εξ αυτών είναι ή αγία προσευχή.

 23. Πώς αποδεικνύεται ή χριστιανική αγάπη;

  Ή χριστιανική αγάπη τόσο προς τον Θεό όσο καί προς τον συνάνθρωπο αποδεικνύεται με τα καλά έργα, όπως: Την ελεημοσύνη, την βοήθεια στους έχοντας κάποια ανάγκη, την υποδοχή στους ξένους, την ανάπαυση και συμπαράσταση στους πονεμένους, την υποστήριξη των αδυνάτων, την απόκρυψη των ελαττωμάτων των άλλων, την συγχώρηση σ' αυτούς πού μας λύπησαν, την προσευχή για την ευόδωση των έργων των άλλων, την θυσία του εαυτού μας για τους άλλους κ.λ.π. (Β' Κορ. 8,12 Α' Θεσ.2,8 Β' Τιμ. 11,10 Α' Ίωάν. 3,6 κ.λ.π).

24. Τι είναι το μίσος, το όποιο γεννάται στην καρδιά του ανθρώπου καί πώς μπορεί να καταπολεμηθεί;

       Το μίσος, καθώς καί τα αλλά πάθη προέρχονται από την αγάπη του εαυτού μας, ή οποία είναι μητέρα καί ρίζα όλων των παθών, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον Ισαάκ τον Σύρο.
Αυτή ή αγάπη είναι ή παρά φύσιν αγάπη του σώματός μας, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή.
Το μίσος είναι ό δολοφόνος , του ανθρώπου (Α' Ίωάν. 3,15). Επιτρέπεται μόνο εναντίον του διαβόλου καί της αμαρτίας (Ψαλμ. 96, 11, Αμώς 5,15) καί εναντίον των αδίκων κατά τον λόγο του ψαλμωδού: «αδικία έμίσησα καί έβδελυξάμην, τον δε νόμον σου ήγάπησα» (Ψαλμ. 118,163 Ρωμ. 12,19).
         Οί χριστιανοί πρέπει να μισούν το ψευδός (Ψαλμ. 118,163) καί κάθε οδό αδικίας «Από των εντολών σου συνήκα, δια τούτο μίσησα πάσαν όδόν αδικίας» (Ψαλμ. 118), καθώς καί την σύναξη των αμαρτωλών ανθρώπων: «Έμίσησα εκκλησία πονηρευομένων καί μετά ασεβών ου μη καθίσω».
Πρέπει να μισούν αυτούς πού μισούν τον Θεό (Ψαλμ. 138, 21-22). Το μίσος διώχνεται με την αγάπη του Θεού καί του πλησίον, ενώ την προς τον Θεό αγάπη την αποκτούμε με την εκτέλεση των καλών έργων καί κυρίως με την καθαρά προσευχή.

25. Ποια είναι ή διαφορά μεταξύ μίσους, οργής, ζηλοτυπίας, φθόνου, διαπληκτισμού, πείσματος καί ποια είναι τα επακόλουθα αυτών;

 Το μίσος είναι ή ρίζα των σημειωθέντων ανωτέρω παθών καί αυτά είναι τα παρακλάδια του, όπως λέγει ό άγιος Έφραίμ ό Σύρος για την διαφορά των παθών. Ό καρπός του μίσους καί των τέκνων του είναι ό θάνατος της ψυχής.

26.    Με τι λόγια καί πνευματικές συμβουλές στηρίζετε τους πιστούς στις τρεις θεολογικές αρετές - πίστη, ελπίδα καί αγάπη οι όποιες αποτελούν το θεμέλιο της σωτηρίας μας;

Εγώ είμαι απλός καί αγράμματος άνθρωπος καί δεν είμαι ειδικός να διδάξω γι' αυτές τίς τρεις αρετές. Το αφήνω ανεπιφύλακτα στους θεολόγους, οί όποιοι μπορούν να κατανοήσουν καί να εξηγήσουν αυτές στους ακροατές των. Εδώ πρόκειται να πούμε για την θεολογία στους πολλούς καί αγράμματους, οι όποιοι ακόμη δεν ξέρουν το Σύμβολο της Πίστεως καί το Πάτερ ημών καί ακόμη ούτε τίς στοιχειώδεις προσευχές. Εγώ, με τις ασθενείς μου δυνάμεις και τίς λίγες γνώσεις πού έχω σ' αυτούς πού ποθούν την σωτηρία των, πρώτα - πρώτα συνιστώ τον φόβο του Θεού, πού διδάσκει κάθε άνθρωπο πώς να αποφεύγει το κακό.
      Γνωρίζουμε από τους Αγίους Πατέρας ότι ή σοφία είναι διπλή. Ή άνω είναι ό φόβος του Θεού καί ή κάτω είναι ή αγάπη του Θεού, ή οποία είναι «σύνδεσμος τελειότητας». Αρχίζοντας εγώ από τον φόβο του Θεού, προτρέπω τους πιστούς στο φόβο του θανάτου καί της Μελλούσης Κρίσεως.
 Ύστερα μεταφέρω την σκέψη των στα βάσανα της κολάσεως, στην δόξα του παραδείσου, στην διάθεση για τα έργα της ελεημοσύνης, στην ανατροφή των παιδιών με τον φόβο καί τον πόθο του Θεού, στην ειλικρινή εξομολόγηση, στην αποφυγή των αμαρτιών, πού είναι ή αληθινή μετάνοια.
Τους παντρεμένους προτρέπω στην καθαρά συζυγική ζωή, στην αποφυγή των εκτρώσεων καί οποιαδήποτε προσπάθεια αποφυγής της τεκνογονίας. Τους συμβουλεύω ν' αποφεύγουν τους καυγάδες, τα δικαστήρια, την οργή, την μέθη, το μίσος και νά ειρηνεύουν μ' αυτούς πού διαπληκτίζονται προ της δύσεως του ηλίου.
Να πηγαίνουν επίσης στην Αγία Εκκλησία, ν' ακούουν το κήρυγμα των ιερέων καί να μη συχνάζουν στα σπίτια καί τίς συνάξεις των αιρετικών. Να φυλάγονται από το ποτό, την ακολασία, την μοιχεία καί από άλλες συνήθειες αυτών των μεγάλων αμαρτιών.
 Τους συμβουλεύω να νηστεύουν με πνεύμα αγιασμού καί όχι επιδείξεως τίς τέσσερις νηστείες του έτους, καθώς καί την Τετάρτη καί Παρασκευή εκτός των περιπτώσεων ασθενείας ή άλλης παρόμοιας ευλογίας.
 Επίσης να μη διαβάζουν τα αντιχριστιανικά καί αιρετικά βιβλία, ούτε να συζητούν με αιρετικούς, αλλά να διαβάζουν κυρίως την Αγία Γραφή καί την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων. Ακόμη να έχουν στο σπίτι των το Ωρολόγιο της Εκκλησίας, το Ψαλτήρι, την Αγία Γραφή καί άλλα ψυχωφελή καί πνευματικά βιβλία.
Επίσης να υπα¬κούουν στους ιερείς καί τους άρχοντας της Χώρας διότι αυτοί έχουν τοποθετηθεί από τον Θεό σ' αυτά τα αξιώματα. Να προσεύχονται το βράδυ καί το πρωί καί ν' αρχίζουν οποιαδήποτε εργασία των με προσευχή καί το σημείο του Σταυρού. Να ζουν μεταξύ των στο σπίτι με ειρήνη, με τους γειτόνους καί με όλους τους ανθρώπους, να συμπαθούν τους πτωχούς, τους ξένους καί τους ασθενείς.

 Να μην αρπάζουν τίποτε από τους άλλους ούτε από την κοινή περιουσία των. Επίσης τους παρακαλώ να προσεύχονται για όλο τον κόσμο, να υπο-μένουν με γενναιοψυχία τίς στενοχώριες, τίς αρρώστιες καί τίς συ¬κοφαντίες των άλλων, να αποδίδουν στον άξιο τιμής την τιμή, στον επιζητούντα τις οφειλές να δίνουν τις οφειλές καί σε τίποτε κανείς να μην είναι οφειλέτης, όπως διδάσκει ό άγιος Απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του (13,8).
Μ' αυτά τα λόγια διδάσκω τους χριστιανούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, πού έρχονται σε μένα για συμβουλές. Δεν πρέπει σ' αυτούς τους απλούς ανθρώπους να αναπτύσσουμε θέματα θεολο¬γίας διότι δεν τα καταλαβαίνουν καί ούτε είναι για την ψυχική των ωφέλεια εν όσο καιρώ έχουν «γαλακτίους οδόντας

27.    Για ποια αιτία δημιούργησε ό Θεός τον ορατό και αόρατο κόσμο;

Ό Θεός δημιούργησε όλο τον ορατό καί αόρατο κόσμο χά¬ριν της ανέκφραστου αγάπης, ελέους, καί αγαθότητας Του (Ψαλμ.32,5 64,9 135,  1  κ.λ.π.). Για την δόξα Του (Ψαλμ.  18,1-2 96,6 Ρωμ.1,20). Ό άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης στο βιβλίο του «Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο» στο Β' Κεφ. μας λέγει για όλα αυτά.

28.    Τι σημαίνει δικαιοσύνη Θεού καί πώς μπορούμε να την εφαρμόσουμε;

Ή δικαιοσύνη του Θεού είναι μία από τίς αρετές του Θεού.(Ψαλμ. 7,9 Δευτ. 32,4 κ.λ.π.). Ενώ, όσον άφορα για την εκπλήρωση της δικαιοσύνης του Θεού κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, πρέπει ο χριστιανός να αναγκάζει τον εαυτό του στα καλά έργα καί στην εκπλήρωση όλων των εντολών του Κυρίου καί τότε να θεωρεί τον εαυτό του «αχρείο δούλο», όπως λέγει ό Χριστός (Λουκ. 17,10), πιστεύοντες ότι Όλα τα καλά έργα γίνονται στους πιστούς από τον Θεό (Φιλιπ. 11,13-15 Β' Θεσ. 11,17). Ό Θεός είναι δίκαιος καί υπόσχεται την ευλογία Του σ' αυτούς πού εκτελούν τίς εντολές του (Ψαλμ.14,1-2 23,3 Ματθ. 5,8).
   
29. Κατά πόσο μπορεί ό άνθρωπος να κατανόηση τα έργα τον Θεού;

Σ' αύτη την ερώτηση σας απαντώ με τον λόγο της Αγίας Γραφής ότι «έργα δικαιοσύνης τίς αναγγέλλει ή τίς υπομένει;» (Σοφία Σειράχ 17,22). Ενώ στους έσχατους χρόνους λόγω της απέραντου δικαιοσύνης του Θεού τα πάντα θα γίνουν γνωστά στους ανθρώ¬πους. «Καί πάντας τους υιούς σου διδακτούς Θεού καί εν πολλή ει¬ρήνη τα τέκνα σου» (Ήσαΐου 54,13 καί 55,5). Μόνο εκείνο πού είναι γνωστό στον Θεό θα φανερωθεί στους ανθρώπους (Ρωμ. 1,19).
       Ό Θεός είναι άπειρος. Τα έργα Του είναι άπειρα. «Τον ποιούντα μεγάλα καί ανεξιχνίαστα ένδοξα τε καί εξαίσια, ων ουκ εστίν αριθμός» (Ιώβ 5,9, 9,10 Έκκλησ. 3,11 11,8). Οί κρίσεις του Θεού είναι ανεξιχνίαστες στον ανθρώπινο νου (Ψαλμ. 35,6 Λουκ. 8,4). Ό άνθρωπος, κατά το μέτρο της καθαρότητας του νου καί της καρδίας του, μπορεί να καταλάβει τα μυστήρια των δημιουργημάτων του Θεού, διότι κατά την μαρτυρία του Μεγάλου Βασιλείου «ό κόσμος αυτός είναι σχολή των πνευματικών εννοιών καί τόπος διδασκαλίας της γνώσεως του Θεού, ό όποιος με τα ορατά καί αισθητά διδάσκει τον νου του ανθρώπου για τα αόρατα. (Εξαήμερος Λογ. Α' ).

Με την θέα της πνευματικής σοφίας του κόσμου ο άνθρωπος γνωρίζει από τα δημιουργήματα τον Δημιουργό (Ρωμ. 1,20 Ήσαΐου 40,22). Ό ουρανός καί ή γη διηγούνται για την δόξα Του (Ψαλμ. 18,1-4 καί 144,10).
Ή αγαθότητα καί ή πρόνοια του Θεού φαίνεται σ' όλα τα δημιουργήματα Του. Ή δύναμίς Του πάλι φαίνεται στην Δημιουργία Του (Ψαλμ. 18,1 110, Ρωμ. 1,20). Ή σοφία καί ή δόξα Του γνωρίζεται στα θαυμαστά Του έργα (Ιώβ 37,16,38,4 Ψαλμ. 8,1). Ή δικαιο¬σύνη Του το ίδιο. Ή αγιότητα Του γνωρίζεται από τον Νόμο Του (Δευτ. 4,8 καί Ρωμ. 7,12). Στους έσχατους χρόνους μας λέγει ή Αγία Γραφή, ότι «ένεπλήσθη σύμπασα (ή γη) του γνώναι τον Κύριον ως ύδωρ πολύ κατακάλυψε θάλασσας» (Ήσαΐου 11,9 Έκκλησιασ. 8,17).

30.    Τι εννοούμε όταν λέμε Πρόνοια του Θεού με την οποία κυβερνά τα δημιουργήματα Του;
Πρόνοια του Θεού είναι ή αδιάκοπη φροντίδα, πού έχει για τα έργα Του(Ψαλμ. 32,13 14,15 Λουκ. 7,22). Ό άγιος Μάξιμος ό Ομολογητής λέγει ότι από την πρόνοια καί προνόησι του Θεού έχουν ανάγκη για να συντηρούνται όλα τα πράγματα του κόσμου. Ενώ ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων λέγει ότι είδε ό Θεός τα πάντα προ της δημιουργίας των γνωρίζοντας το καθένα προ πάντων των αιώ¬νων με την άπειρη καί εκτός των χρονικών ορίων σοφία Του.

31.    Λέγουν μερικοί από τους Αγίους Πατέρας ότι ό Θεός κυβερνά τον κόσμο με δύο χέρια, δηλ. με το χέρι της δικαιοσύνης καί με το χέρι του ελέους. Πώς κατανοούνται αυτά τα λόγια;
     
Τα δύο χέρια του Πατρός με τα όποια έκτισε τον ορατό και αόρατο κόσμο καί με τα όποια κατευθύνει τα πάντα δεν είναι ή δικαιοσύνη καί το έλεος Του. Τα δύο χέρια του Ουρανίου Πατρός είναι ό Υιός καί το Άγιο Πνεύμα, όπως λέγει ή Αγία Γραφή: «Τω λόγω του Κυρίου οί ουρανοί έστερεώθησαν καί τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα ή δύναμίς αυτών» (Ψαλμ. 32,6).
Καί εάν μερικοί Άγιοι Πατέρες αναφέρουν κάπου ως «χείρας του Θεού» την δικαιοσύνη καί το έλεος Του με αυτό φανέρωναν ότι ό Θεός εργάζεται με ακρίβεια καί με οικονομία την σωτηρία καί δικαιοσύνη των ανθρωπίνων ψυχών καί κυβερνά ολόκληρο τον κόσμο για την δόξα Του καί κατά το Άγιο καί δίκαιο Θέλημα Του.
Ή Αγία Γραφή έχοντας ύπ' όψιν αυτές τίς δύο ιδιότητες του Θεού μας διδάσκει ότι περισσότερο πρέπει να φοβούμεθα το έλεος Του παρά την δικαιοσύνη Του. Διότι, εάν λυπήσουμε την δικαιοσύ¬νη του Θεού, θα τρέξουμε στο έλεος Του, ενώ, εάν σφάλλουμε στο μέγα έλεος Του, πού έχουμε περισσότερη εμπιστοσύνη, κατόπιν πώς θα συμφιλιωθούμε με την δικαιοσύνη Του;
 Γι' αυτό ή Αγία Γρα¬φή μας εφιστά την προσοχή, όταν λέγει: «Καί μη ειπείς ο οικτιρμός αυτού πολύς, το πλήθος των αμαρτιών μου έξιλάσεται έλεος γαρ καί οργή παρ' αυτού, καί επί αμαρτωλούς καταπαύσει ο θυμός αυτού» (Σοφία Σειράχ 5, 6-7).

32.   Εάν ό Θεός κυβερνά με την Πρόνοια Τον, τον κόσμο, τότε τι ενοχή έχει ό άνθρωπος, όταν σφάλει χωρίς την θέληση του ή εξ αγνοίας του;

Ό Θεός έπλασε τον άνθρωπο «καί άφήκεν αυτόν εν χειρί διαβουλίου αυτού» (τον άφησε στο θέλημα του) (Σοφία Σειράχ 15,14). Ό Θεός δεν είναι «ό διαρρήκτης της θύρας». Αυτός δεν εκβιάζει την θύρα της ψυχής μας. Άκουσε τι λέγει: «Ιδού έστηκα επί την θύραν καί κρούω. Εάν τίς ακούσει της φωνής μου καί άνοιξη την θύραν, καί εισελεύσομαι προς αυτόν καί δειπνήσω μετ' αυτού καί αυτός μετ' εμού». ('Αποκ. 3,20).
Άλλου δείχνοντας το αυτεξού¬σιο του ανθρώπου, λέγει: «Κύριε, όπλω ευδοκίας έστεφάνωσας ημάς». Επομένως ό άνθρωπος είναι ελεύθερος καί δεν τον αναγκάζει κανείς να κάνη το αγαθό, αλλά είναι καθήκον του να εκτελεί το καλό καί να εφαρμόζει όλες τίς εντολές του Χρίστου (Ματθ. 28,20).
Καί, εάν κάποιος σφάλει σε κάτι εξ αγνοίας του θα τιμωρηθεί λιγότερο, όπως λέγει το χωρίο του Ευαγγελιστού Λουκά (12,48) «ό δε μη γνούς, ποιήσας δε άξια πληγών, δαρήσεται ολίγας». Καί εάν αμάρ¬τησε χωρίς την θέληση του να μετανοεί με αληθινή μετάνοια για να θεραπευθεί (Λουκ. 17,3-4 καί Β' Κορ. 7,10).

33. Τι είναι ή σωτηρία καί ποιες είναι οί προϋποθέσεις της  κατά τους Αγίους Πατέρας;

    Ή σωτηρία είναι ή ελευθερία από τα πάθη (Ψαλμ. 129,8). Ή σωτηρία πηγάζει από τον Θεό (Ματθ. 1,21 Ψαλμ. 38,36 κλπ.). Ή σωτηρία ήλθε στο ανθρώπινο γένος δια του Αίματος του Ιησού Χρίστου (Ματθ. 20,28, Μάρκ. 10,45). Τελειώθηκε δια του Ιησού Χριστού (Ήσαΐου 63,9 Λουκ. 1,69).
 Ό Χριστός μπορεί να σώζει πάντοτε καί μόνο Αυτός έχει αυτή την δύναμη (Πράξ. 4,12). Ενώ οι προϋ¬ποθέσεις της σωτηρίας είναι: Ή Χάρις του Αγίου Πνεύματος, ή α¬ληθινή στον Θεό πίστης, ενωμένη μ' όλα τα καλά έργα καί ή ομολογία του Ονόματος του Ιησού Χρίστου (Ρωμ. 10,9-10). Διότι «ό ύπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 10,22-24 καί Μάρκ. 13,13).

34. Τι είναι ή Χάρις καί πώς λαμβάνει ό άνθρωπος αυτήν;

      Ή Χάρις του Αγίου Πνεύματος είναι ή σφραγίς της εξαγοράς καί απολυτρώσεως. «Καί μη λυπήτε το Πνεύμα το Αγιον , του Θεού εν ω έσφραγίσθητε εις ήμέραν απολυτρώσεως» (Έφεσ. 4,30).
Ό άνθρωπος λαμβάνει την Χάρι αυτή πρώτα - πρώτα με το ορθόδοξο Βάπτισμα δια της χρίσεως με το Άγιο Μύρο (Β' Κορ. Α' 21-22 Α' Ίωάν. 2,27).
Κατόπιν λαμβάνει την Θεία Χάρι με τα Μυστήρια της Εκκλησίας του Χριστού, τα όποια είναι επτά καθώς καί με άλλες θρησκευτικές ευχές και αγιασμούς. Ή Χάρις προσφέρεται σ' αυτόν πού πιστεύει στον Χριστό καί ζει με μετάνοια. (Πράξ. 2,38 10,43-44 κλπ.).

35.  Όλοι οί άνθρωποι έχουν την Χάρι του Αγίου Πνεύματος; Ειδωλολάτρες, κακοί χριστιανοί, αιρετικοί, σχισματικοί, χριστιανοί με θανάσιμα αμαρτήματα;

Στη Καινή Διαθήκη, ή Χάρις του Αγίου Πνεύματος υποσχέθηκε από τον Θεό να δοθεί σ' όλους αυτούς πού θα πιστεύσουν στον Ιησού Χριστό (Ήσαΐου 44,3 Πράξ. 11,17). Ιδιαίτερα δόθηκε στους Αγίους Αποστόλους (Ίωάν. 20,22 Πράξ. 1,8).
Οί ειδωλολάτρες, άπιστοι καί αποστάται δεν έχουν την Χάρι του Άγιου Πνεύματος «Ούτοι είσίν οι αποδιορίζοντες, ψυχικοί, Πνεύμα μη έχοντες» (Ιούδα 19-20).
Στους έσχατους καιρούς «πολλοί ψευδοπροφήτες καί ψευδόχριστοι» θα δείξουν με πονηρία ότι έ¬χουν την Χάρι του Αγίου Πνεύματος καί θα κάνουν μεγάλα σημεία καί φαινομενικά θαύματα με την δύναμη του σατανά για να πλανήσουν πολλούς, όπως λέγει ό Χριστός (Ματθ. 24, 24 καί Μάρκ. 13, 22), να πλανήσουν τους εκλεκτούς καί να τους απομακρύνουν από την αληθινή πίστη ('Αποκ. 19,20). Μάγοι, ψευδοπροφήτες, απατεώνες, θαυματοποιοί είναι μισητοί ενώπιον του Θεού (Λευίτ. 20,27 καί Δευτ. 18,10-12). Ό Θεός δεν ακούει τους θαυματοποιούς πού κά¬νουν σημεία με την δύναμη του Σατανά (Λευϊτ. 11,31 20,6 Δευτ.13,3).

Οί Χριστιανοί πού πέφτουν στα μεγάλα αμαρτήματα λυπούν το Άγιο Πνεύμα (Έφεσ. 4,30). Δεν χάνουν όμως την Χάρι της σωτηρίας των. Εάν θα επιστρέψουν με όλη των την καρδιά δια της μετανοίας, της εξομολογήσεως καί της επιτελέσεως αγαθών έργων, πάλι αποκτούν πλούσια την Χάρι του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. 2,38).
Οί αιρετικοί καί σχισματικοί δεν έχουν την Θεία Χάρι διότι αμάρτησαν ενώπιον του Αγίου Πνεύματος καί έχει αποδειχθεί ή κακία της απι¬στίας των, πού είναι ενάντια προς την αληθινή πίστη του Χριστού.


Τέλος ΣΤ΄ Μέρους

 Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη 1980

________________________________________________

Το κείμενο προέρχεται από τα αρχεία του πατρός Δαμασκηνού Γρηγοριάτου, από την ιεραποστολή του Κογκό, τον οποίον και ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση των αρχείων, όπως επίσης ευχαριστούμε και τον γέροντα της Μονής Οσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη για την ευλογία και την άδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τα υπόλοιπα πατώντας  Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα

Επιμέλεια κειμένου Αναβάσεις