Γέροντος Παΐσιου του Αγιορείτου Λόγοι Α΄ - «Κεφάλαιο 3 Το κοσμικό πνεύμα στην πνευματική ζωή»

Λόγοι Α΄

ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ
"ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ"
ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2001

 

Το κοσμικό πνεύμα στην πνευματική ζωή

- Γέροντα, μερικές φορές λέτε ότι ο τάδε άνθρωπος βλέπει με ευρωπαϊκό φακό και όχι με ανατολίτικο πνεύμα. Τι εννοείτε;

- Εννοώ ότι βλέπει με ευρωπαϊκό μάτι, με ευρωπαϊκή λογική, χωρίς πίστη, ανθρώπινα.

- Και ποιο είναι το ανατολίτικο πνεύμα;

- “Ανατολή ανατολών και οι εν σκότει και σκιά...” (6)!

- Δηλαδή;

- Όταν λέω ότι ένας έπιασε το ανατολίτικο πνεύμα και άφησε το ευρωπαϊκό πνεύμα, θέλω να πω ότι άφησε την λογική, τον ορθολογισμό, και έπιασε την απλότητα και την ευλάβεια, γιατί αυτό είναι το ορθόδοξο πνεύμα στο οποίο αναπαύεται ο Χριστός, απλότης και ευλάβεια. Σήμερα, συχνά λείπει η απλότητα από τους πνευματικούς ανθρώπους, η αγία απλότητα που ξεκουράζει την ψυχή. Αν δεν αρνηθή κανείς το κοσμικό πνεύμα και δεν κινηθή απλά, να μη σκέφτεται δηλαδή πώς θα τον δουν ή τι θα πουν γι' αυτόν, τότε δεν συγγενεύει με τον Θεό, με τους Αγίους. Για να συγγενέψη, πρέπει να κινηθή στον πνευματικό χώρο. Όσο κανείς κινείται με απλότητα, ιδίως μέσα σε ένα Κοινόβιο, τόσο στρογγυλεύει, γιατί φεύγουν τα εξογκώματα των παθών. Αλλιώς κοιτάζει να φτιάξη έναν ψεύτικο άνθρωπο. Γι' αυτό να προσπαθήσουμε να πετάξουμε τον κοσμικό καρνάβαλο, για να αγγελοποιηθούμε.

Ξέρετε τι κάνουν οι κοσμικοί και τι κάνουν οι πνευματικοί άνθρωποι; Οι κοσμικοί κοιτάζουν η αυλή τους να είναι καθαρή. Το σπίτι μέσα δεν τους ενδιαφέρει αν έχη σκουπίδια. Σκουπίζουν την αυλή και πετούν τα σκουπίδια μέσα στο σπίτι! Σου λέει: “Οι άλλοι την αυλή βλέπουν, δεν βλέπουν μέσα το σπίτι”. Μέσα μου δηλαδή ας έχω σκουπίδια, όχι όμως έξω! Τους ενδιαφέρει να τους καμαρώνουν οι άλλοι. Ενώ οι πνευματικοί άνθρωποι κοιτάζουν το σπίτι μέσα να είναι καθαρό. Δεν τους ενδιαφέρει τι θα πη ο κόσμος, γιατί ο Χριστός κατοικεί στο σπίτι, στην καρδιά, δεν κατοικεί στην αυλή.

Μερικές φορές όμως και πνευματικοί άνθρωποι κινούνται επιφανειακά, κοσμικά, και για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, φαρισαϊκά. Αυτοί οι άνθρωποι δεν σκέφτονται πώς θα πάνε στον Παράδεισο, κοντά στον Θεό, αλλά πώς θα φανούν εδώ καλοί. Στερούνται όλες τις πνευματικές χαρές, ενώ μπορούσαν να ζήσουν από 'δω τον Παράδεισο. Έτσι μένουν γήινοι άνθρωποι. Προσπαθούν να ζήσουν μια πνευματική ζωή με κοσμικό τρόπο. Μέσα τους όμως
είναι άδειοι, δεν υπάρχει Θεός.

Δυστυχώς, το κοσμικό πνεύμα έχει επιδράσει πολύ και στους πνευματικούς ανθρώπους. Αν πνευματικοί άνθρωποι ενεργούν και σκέφτωνται κοσμικά, τι να κάνουν οι κοσμικοί; Είπα σε μερικούς να βοηθήσουν ναρκομανή παιδιά και μου είπαν: “Αν κάνουμε ένα ίδρυμα για ναρκομανείς, δεν θα μας δίνουν καμμιά περιουσία. Γι' αυτό θα κάνουμε Γηροκομείο”. Δεν λέω ότι το Γηροκομείο δεν χρειάζεται. Αλλοίμονο! Αλλά, αν ξεκινούμε έτσι, αυτά δεν θα είναι ευαγή αλλά... “ναυαγή” ιδρύματα! Δεν καταλαβαίνουν ότι η κοσμική επιτυχία είναι αποτυχία πνευματική.

(6) Εξαποστειλάριο της εορτή των Χριστουγέννων: “Επεσκέψατο ημάς εξ ύψους ο Σωτήρ ημών ανατολή ανατολών και οι εν σκότει και σκιά, εύρομεν την αλήθειαν, και γαρ εκ της Παρθένου ετέχθη ο Κύριος”.

Το κοσμικό πνεύμα στον Μοναχισμό

 - Γέροντα, πολλοί μας λένε: “Ζήτε στον Παράδεισο”.

- Να κάνετε ευχή να μην χάσετε τον άλλο Παράδεισο. Εγώ θα αναπαυόμουν να εντυπωσιάζονταν οι κοσμικοί από την πνευματική σας εξέλιξη, χωρίς να το καταλαβαίνατε εσείς -εξ αιτίας της πνευματικής σας εξελίξεως- και χωρίς να το επιδιώκατε εσείς, αλλά να γινότανε μόνο του αυτό, εσωτερικά και φυσιολογικά. Προσπαθήστε να μη χάνεσθε με χαμένα πράγματα, για να μη χάσετε τον Χριστό. Όσο μπορείτε, προσπαθήστε να αποκτάτε συνείδηση μοναχική. Ζήστε πνευματικά σαν μοναχές, μην ξεχνάτε τον Χριστό, για να σας θυμάται και Εκείνος. Σκοπό δεν έχω να σας στενοχωρώ, αλλά να σας βοηθώ, να σας στηρίζω. Προσπαθήστε να διακρίνετε το κοσμικό πνεύμα που, όταν μπαίνη στο Μοναχισμό, στενοχωρεί τον ίδιο τον Χριστό, και να το αποβάλλετε σαν ξένο πνεύμα.

Δυστυχώς το κοσμικό πνεύμα από τον κόσμο έχει μπη και σε πολλά Μοναστήρια, γιατί μερικοί Πατέρες της εποχής μας διοχετεύουν τον Μοναχισμό από το κοσμικό κανάλι και δεν οδηγούνται οι ψυχές στο πατερικό πνεύμα της Χάριτος. Βλέπω ένα πνεύμα που επικρατεί σήμερα στα Μοναστήρια αντί-πατερικό, να μη δέχωνται το καλό, το πατερικό, να μη ζουν δηλαδή πατερικά και να ισοπεδώνουν τα πνευματικά υψώματα εν ονόματι της υπακοής, της κοπής του θελήματος, και να κάνουν τα κοσμικά τους ανάλογα θελήματα. Έτσι δεν κάνουν προκοπή, γιατί έχουν κοινοβιασμένο και τον πειρασμό, το κοσμικό πνεύμα. Τις εντολές του Θεού δεν έχουμε δικαίωμα να τις ερμηνεύουμε  όπως μας συμφέφει, ούτε και τον Μοναχισμό έχουμε δικαίωμα να τον παρουσιάζουμε όπως θέλουμε. Άλλο είναι το να αναγωνρίζουμε τις αδυναμίες μας και να ζητούμε ταπεινά το έλεος του Θεού. Το μεγαλύτερο κακό για μένα είναι το ότι μερικοί θεωρούν πρόοδο το κοσμικό αυτό πνεύμα. Ενώ θα έπρεπε να το αισθανθούν ως πτώση και να το εμέσουν, για να καθαρισθούν πνευματικά και να έρθη αμέσως το Άγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα είναι που αγιάζει, πληροφορεί και στηρίζει τις ψυχές.

Είναι και μερικοί που λένε: “Πρέπει να παρουσιάσουμε τον πολιτισμό μας”. Ποιόν πολιτισμό να παρουσιάσουμε; Τον κοσμικό πολιτισμό; Εμείς κανονικά, σαν μοναχοί, πρέπει να παρουσιάσουμε τον πνευματικό πολιτισμό μας, την πνευματική εξέλιξη. Που είναι η πνευματική εξέλιξη; Να μην πάμε να ξεπεράσουμε τους κοσμικούς στην κοσμική εξέλιξη. Τους κοσμικούς τους βασανίζει αυτή η εξέλιξη η κοσμική, πόσο μάλλον τον μοναχό! Εμείς έπρεπε να τρέχουμε τόσο πολύ πνευματικά, για να κάνουν κάτι και οι κοσμικοί. Αν κάνουμε εμείς ό,τι κάνει ένας πολύ πνευματικός λαϊκός, και αυτό πάλι δεν τους βοηθάει, γιατί αυτοί έχουν παράδειγμα έναν λαϊκό πολύ πνευματικό. Πρέπει να τους ξεπεράσουμε εμείς. Ο μοναχός δεν πρέπει να έχη σαν σκοπό να παρουσιάση μια εξέλιξη κοσμική. Αυτό είναι βρισιά για τον Μοναχισμό. Ο μοναχός που σκέφτεται κοσμικά, φαίνεται ότι λάθεψε τον δρόμο του, ενώ ξεκίνησε για τον Χριστό, η ψυχή του πάει στον κόσμο. Με την κοσμική εξέλιξη, η οποία θεωρείται πρόοδος, οδηγείται σε αποσύνθεση πνευματική ο Μοναχισμός.

Πόσα πράγματα χάνονται-χάνονται και στον Μοναχισμό, όπως στον κόσμο χάνονται η τιμή, ο σεβασμός, και τα λένε κατεστημένα! Γι' αυτό πονάω και πάω να σκάσω. Μου έρχεται να πάρω τα βουνά. Ένας που δεν έχει ζήσει κάτι το ανώτερο, δεν στενοχωριέται και τόσο πολύ για την πνευματική ζωή που ζη με τον δικό του τρόπο. Για τον άλλον όμως που αναγκάζεται να ζη με αυτόν τον τρόπο, ξέρετε τι βάσανο είναι; Αν με αξίωνε ο Χριστός να ζούσα όπως ήθελα μοναχικά και να πέθαινα παλληκαρίσια, θα το θεωρούσα σαν να πέθαινα στην πρώτη γραμμή. Αξίζει τώρα να πεθάνη κανείς, να δώση μια ομολογία, να κάνη μια θυσία, μόνο για να μη βρίζωνται οι Άγιοι Πατέρες.

Δεν σκεφτόμαστε λίγο τους Οσίους Πατέρες, τους οποίους διαβάζουμε συνέχεια, που ζούσαν και πώς ζούσαν; Ο Κύριος είπε: “Αι αλώπεκες φωλεούς έχουσιν, ο δε Υιός του ανθρώπου ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη” (7). Φοβερό! Και βλέπεις πως προσπαθούσαν να μιμηθούν τον Χριστό μέσα στις σπηλιές! Ένιωθαν την χαρά του Χριστού, γιατί μιμούνταν τον Χριστό σε όλα. Όλο το ενδιαφέρον τους ήταν εκεί. Οι Άγιοι Πατέρες έκαναν την έρημο πνευματική πολιτεία και σήμερα την κάνουμε κοσμική πολιτεία. Η εκκλησία του Χριστού φεύγει στην έρημο να σωθή, και εμείς την έρημο την κάνουμε κοσμική πολιτεία, για να σκανδαλισθούν οι άνθρωποι και να μη βοηθηθούν, και μετά να μην έχουν από που να πιασθούν. Αυτόν τον μεγάλο κίνδυνο βλέπω αυτά τα δύσκολα χρόνια που περνούμε. Ενώ πρέπει για έναν λόγο παραπάνω σήμερα να ζούμε πιο μοναχικά, για να έχουμε θεϊκές δυνάμεις, δυστυχώς αλλοιωνόμαστε από το κοσμικό πνεύμα και αποδυναμωνόμαστε. Δηλαδή διώχνουμε το πνεύμα μας, και μένει το πτώμα μας.

Σήμερα υπάρχουν μοναχοί που ζουν εξωτερικά τον Μοναχισμό. Δεν καπνίζουν, ζουν αγνά, διαβάζουν Φιλοκαλία, μιλούν όλο από τους Πατέρες. Όπως δηλαδή στον κόσμο, όσοι δεν έλεγαν ψέματα, έκαναν τον σταυρό τους, πήγαιναν στην Εκκλησία και, όταν μεγάλωσαν, πρόσεχαν λίγο το θέμα της ηθικής, νόμιζαν ότι αυτό ήταν όλο, έτσι γίνεται και σε μερικά Μοναστήρια και οι λαϊκοί έλκονται. Αλλά, όταν τους γνωρίσουν, βλέπουν ότι δεν διαφέρουν από τους κοσμικούς, γιατί διατηρούν όλο το κοσμικό πνεύμα. Αν κάπνιζαν, διάβαζαν εφημερίδες, μιλούσαν για πολιτικά, θα τους απέφευγαν σαν κοσμικούς και δεν θα βλαπτόταν ο Μοναχισμός.

Όταν ο μοναχός αποδυναμώνεται πνευματικά, με τι θα συγκινήση τον κοσμικό; Το οινόπνευμα, αν το αφήσουμε ανοιχτό το μπουκάλι, χάνει όλη την σπιρτάδα. Ούτε τα μικρόβια σκοτώνει ούτε φλόγα μπορεί να βγάλη, αν το ανάψης. Και αν το βάλης στο καμινέτο, θα χαλάση και το φιτίλι. Έτσι και ο μοναχός, αν δεν προσέξη, διώχνει την θεία Χάρη και μετά έχει μόνο το σχήμα. Είναι σαν το οινόπνευμα που έχασε την σπιρτάδα του. δεν μπορεί να καυτηριάση τον διάβολο. “Φως μοναχοίς Άγγελοι, φως κοσμικοίς μοναχοί” (8)! Ούτε φως είναι μετά. Το κοσμικό φρόνημα ξέρετε πόσο καταστρέφει; 

Αν φύγη αυτό το πνευματικό από τον Μοναχισμό, δεν μένει τίποτε. Γιατί “αν το άλας μωρανθή” (9), δεν κάνει ούτε για κοπριά. Ενώ τα σκουπίδια γίνονται κοπριά, το αλάτι δεν γίνεται κοπριά. Αν το βάλης στο φυτό, θα το κάψη. Σήμερα είναι μια εποχή που πρέπει να λάμπη ο Μοναχισμός. Σ' αυτήν την σαπίλα είναι που χρειάζεται το “αλάτι”. Αν τα Μοναστήρια δεν έχουν κοσμικό φρόνημα και έχουν πνευματική κατάσταση, αυτό θα είναι η μεγαλύτερη προσφορά τους στην κοινωνία. Δεν θα χρειάζεται ούτε να μιλούν ούτε να κάνουν τίποτε άλλο, γιατί θα μιλούν με την ζωή τους. Από αυτό έχει ανάγκη σήμερα ο κόσμος.

Είδατε και οι Καθολικοί πού έφθασαν; Θυμάμαι πριν από χρόνια, όταν ήμουν στην Μονή Στομίου, στην Κόνιτσα, μου έφερε κάποιος ένα απόκομμα από μια εφημερίδα που έγραφε: “Τριακόσιες καλογριές διαμαρτυρήθηκαν, γιατί να μην παρακολουθήσουν ένα κινηματογραφικό έργο, γιατί τα φορέματά τους να είναι μέχρι κάτω και όχι μέχρι το γόνατο”. Τόσο αγανάκτησα, όταν το διάβασα, που είπα: “Μα, γιατί να γίνετε καλόγριες τέλος πάντων;” Και τελικά έγραφε ότι τα πέταξαν τα ράσα. Αν και έτσι που σκέφτονταν, πεταμένα τα είχαν και από πριν. Μια φορά πάλι είδα μια καθολική καλόγρια που δεν διέφερε καθόλου από μια κοσμικιά. Έκανε δήθεν έργο ιεραποστολικό και ήταν τελείως..., όπως μερικές πολύ κοσμικές κοπέλες. Να μην επιτρέψουμε να μπη και σ' εμάς αυτό το πνεύμα το ευρωπαϊκό, να μη φθάσουμε και εμείς εκεί.

- Γέροντα, μου φαίνεται δύσκολο να πετάξω το κοσμικό φρόνημα.

- Δεν είναι δύσκολο, εγρήγορση χρειάζεται. Να σκέφτεσαι συνέχεια αυτό που έλεγε ο Μέγας Αρσένιος: “Δι' ο εξήλθες;...” (10) Εμείς ξεχνούμε γιατί ήρθαμε στο Μοναστήρι. Λίγο-πολύ όλοι καλά ξεκινάνε, αλλά καλά δεν καταλήγουν, επειδή ξεχνούν γιατί πήγαν στο Μοναστήρι.

- Είπατε, Γέροντα, ότι το κοσμικό πνεύμα μπαίνει στον Μοναχισμό και χάνεται η πνευματική αντιμετώπιση. Θα διασωθή το σωστό πνεύμα του Μοναχισμού;

- Μια μπόρα είναι, δεν θα αφήση ο Θεός.

- Γέροντα, μου πέρασε ο λογισμός: “Υπάρχουν ακόμη συνοδίες που πορεύοναι πνευματικά;”

- Αυτό έλειπε ακόμα, να μην υπάρχουν. Τότε θα μας πήγαινε η Παναγία συνδεία στην φυλακή... Υπάρχουν μοναχοί που ζουν πολύ πνευματικά, αθόρυβα. Υπάρχουν ψυχές σε κάθε Μοναστήρι, σε κάθε Μητρόπολη κ.λπ. Οι μεμονωμένες ψυχές, αυτές είναι που συγκινούν τον Θεό και μας ανέχεται.

7) Ματθ. 8, 20 και Λουκ. 9, 58

8) Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ, Λόγος ΚΣΤ', παρ. κγ', έκδ. “Αστήρ”, Αθήνα 1970, σ. 128.

9) Βλ. Ματθ. 5, 13

10) Το Γεροντικόν, Αββάς Αρσένιος μ', σ. 10-11

Το κοσμικό πνεύμα είναι αρρώστια

Το σπουδαιότερο σήμερα είναι να μην προσαρμοσθή κανείς με αυτό το κοσμικό πνεύμα. Είναι μια μαρτυρία. Όσο μπορούμε, να μην παρασυρθούμε από αυτό το ρεύμα και μας πάρη σβάρνα αυτό το κανάλι. Τα έξυπνα ψάρια δεν πιάνονται στο αγκίστρι. Βλέπουν το δόλωμα, καταλαβαίνουν ότι είναι δόλωμα και φεύγουν από 'κει και γλυτώνουν. Ενώ τα άλλα βλέπουν το δόλωμα, τρέχουν εκεί να φάνε και, τακ, πιάνονται! Έτσι δηλαδή και ο κόσμος έχει το δόλωμα και πιάνει τους ανθρώπους. Έλκονται οι άνθρωποι από το κοσμικό πνεύμα και πιάνονται μετά από αυτό.

Το κοσμικό φρόνημα είναι αρρώστια. Όπως μια αρρώστια την αποφεύγει κανείς, έτσι και το κοσμικό φρόνημα πρέπει να το αποφεύγη, όπου και αν είναι. Να αποξενωθή από το πνεύμα της κοσμικής εξελίξεως, για να εξελίσσεται πνευματικά, να υγιαίνη πνευματικά και να χαίρεται αγγελικά.

συνεχίζεται.....