῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία. Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ. Κεφάλαιο Β'. Μέρος B'. Πέτρος Μοναχός Γρηγοριάτης

  «῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία»

Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ

Μοναχός Πέτρος Γρηγοριάτης

῾Η ἀντίληψις αὕτη ἐπεκράτησε κυρίως εἰς τόν Προτεσταντισμόν. 'Αντιθέτως ἀρχάς γ΄ ἑκατ/ρίδος, ὁ «Τερτυλλιανός», ἑδέχετο ἀρχικῶς τήν 'Εκκλησιαν, ὡς ὁρατόν νομικόν καθίδρυμα, ἀλλά τό 207 γενόμενος Μοντανιστής, ἐδέχθη τήν 'Εκκλησίαν, ὡς ἀόρατον καί πνευματικήν, καί ἐδέχθη τήν γενικήν ἱερωσύνην.

Ἐκ τῶν δύο τούτων ἀντιλήψεων, ὁ Αὐγουστῖνος, τάς συνεδύασε καί ἐδέχθη τήν Ἐκκλησίαν ὡς ὁρατόν καί ἀόρατον, εἰς τά μυστήρια τοῦ βαπτίσματος καί τῆς ἱερωσύνης ἐδέχετο ἀποτύπωσιν σφραγίδος ἀνεξαλείπτου, παραμένουσα καί ἐκτός καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἄνευ ἐνεργείας.
 Ἐνεργεῖ δέ σωτηριωδῶς μόνον ἐν αὐτῇ
Αἱ θεολιγικαί ἰδέαι τοῦ Αὐγουστίνου, ἀπομακρυνθεῖσαι τῆς ἑλληνικῆς Θεολογίας, συνετέλεσαν εἰς τήν ἐμφάνισιν τοῦ καθολικισμοῦ καί τοῦ Προτεσταντισμοῦ. ῾Η κατά τό δεύτερον ἥμισυ τῆς η΄ ἑκατ/ρίδος, ἡ ἀναγέννησις τῶν Θεολογικῶν γραμμάτων, ἀνέδειξε Θεολόγους οἱ ὁποῖοι ἐπροκάλεσαν Θεολογικά ζητήματα.
«῾Ο Πασχάσιος Ρορβέρτος» τό 856, ἔγραψε περί τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὑποστηρίξας τήν μετουσίωσιν τοῦ ἄρτου καί οἴνου, εἰς Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. 'Αντέδρασεν ὁ μοναχός «Ράτραμνος» ὑποστηρίξας, ὅτι ἐν τῷ ἄρτῳ καί οἴνῳ τῆς Θείας Εὐχαριστίας, εἶναι ἡ παρουσία τῆς δυνάμεως τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, τῆς ὁποίας μεταλαμβάνουν μόνον οἱ πιστοί.
Τέλη τῆς ια΄ ἑκατ/ρίδος, «οἱ Σελτζοῦκοι» Τοῦρκοι, ἵδρυσαν κράτος καί ἔφθασαν μέχρι τῆς Μ. 'Ασίας. Ἐκ πολιτικῶν λόγων οἱ Βυζαντινοί Αὐτοκράτορες, ἀπετάνθησαν πρός τόν Πάπα ζητοῦντες βοήθειαν, ὡς ἀντάλλαγμα δέ ἑκατέρωθεν ἐννοεῖτο ἡ ἕνωσις.
Τοῦτο ἦτο εὐπρόσδεκτον εἰς τούς Πάπας, οἱ ὁποῖοι κατά καιρούς ἐπροκάλεσαν τάς Σταυροφορίας μή παραιτούμενοι των κοσμοκρατικῶν ἰδεῶν των. Οὕτω κατελήφθη ἡ 'Ανατολή ὑπό τῶν Σταυροφόρων καί οἱ Βυζαντινοί Αὐτοκράτορες ἠναγκάσθησαν νά κάμωσι παραχωρήσεις εἰς τάς ἀπαιτήσεις τοῦ Πάπα, ὅπως τό πρωτεῖον, τό μνημόσυνον καί τό «ἔκκλητον» ἤτοι ἐφέσεις τῶν δικαστικῶν ἀποφάσεων, ὑπό τόν περιορισμόν, ὅτι αἱ ἀποφάσεις τοῦ Πάπα θά ἦσαν ὑποχρεωτικαί, ἐφ' ὅσον δέν ἀντέφασκον εἰς τάς Οἰκ. Συνόδους, καί ὁριστικῶς ἀπεκρούετο τό Φιλιόκβε, καί ὡς διδασκαλία καί ὡς προσθήκη εἰς τό Σύμβολο τῆς Πίστεως.
῾Ο Πάπας διπλωματικῶς ἐδέχθη τούς περιορισμούς καί διά τῆς Συνόδου τοῦ Λατερανοῦ τό 1215, ἐπέτρεψεν ἐπισήμως εἰς τούς 'Ορθοδόξους νά διατηρῶσι τά ἐκλησιαστικά των ἔθιμα ἐν τῇ γλώσσῃ καί ρυθμῷ αὐτῶν. 'Από τότε ἀρχίζει ἡ ἐμφάνισις τῆς «Οὐνίας».
 Αἱ ὑπό τοῦ Πάπα συνεχεῖς συμπληρωματικαί ἀπαιτήσεις περί τῶν ἀξιώσεων αὐτῶν, ηὔξησε τήν κατά τῆς ἑνώσεως ἀντίδρασιν. ῾Η πολιτική κατάστασις εἰς τήν 'Ανατολήν, ἔβαινε πρός τά χείρω, καί οἱ Αὐτοκράτορες, 'Ιωάννης Παλαιολόγος Ζ΄, δέν ἔβλεπεν ἄλλο μέσον σωτηρίας ἀπό τήν ἕνωσιν.
 Ἐζήτησε σύγκλησιν Οἰκ. Συνόδου εἰς Κων/πολιν. Κατ' ἀρχάς ἐγένετο δεκτή ἡ πρότασις τοῦ Αὐτοκράτορος, ἀλλά ἀμέσως ὁ Ρώμης «Εὐγένιος» μετέβαλε γνώμην καί οὕτως ἡ Σύνοδος συνεκλήθη ἐν Φεράρᾳ τό 1438, καί ἐν συνεχείᾳ εἰς Φλωρεντίᾳ.
῾Ως πρῶτον ζήτημα συνεζητήθη ἡ ἐν τῷ λατινικῷ Συμβόλῳ προσθήκη τοῦ Φιλιόκβε, τήν ὁποίαν ὁ 'Εφέσου Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, ἐκ τῶν ὅρων τῶν Οἰκ. Συνόδων ἀπεδείκνυε τό ἀντικανονικόν τῆς προσθήκης, καίτοι εἰς αὐτάς δέν ἀνεφέρετο τό Φιλιόκβε.
Αἱ συζητήσεις ἀπέβησαν ἄκαρποι, δι' αὐτό ἐπροτάθη συμβιβαστική λύσις, νά ταὐτισθῶσι δηλαδή αἱ ἐκφράσεις «ἐκ τοῦ Υἱοῦ» καί «δι' Υἱοῦ». Κατ' αὐτάς οἱ Λατίνοι διά τῆς φράσεως «ἐκ τοῦ Υἱοῦ» δέχονται τόν Υἱόν ὡς ἀρχήν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, ὅπως καί τόν Πατέρα, ἐνῶ οἱ  Ἀνατολικοί μέ τήν φρᾶσιν «δι' Υἱοῦ» δέχονται τόν Υἱόν ὡς αἰτίαν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος.
῞Ετεραι δύο διαφοραί ἐξετάσθησαν
 α) πότε καθαγιάζεται ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ κατά τήν ἐκφώνησιν «τοῦτο ἐστί το Σῶμα μουὅ» ὡς ἐφρόνουν οἱ Λατίνοι, ἤ κατά τήν εὐχήν «καί ποίησον τόν μέν ἄρτον κλπ», ὡς ἐφρόνουν οἱ 'Ανατολικοί, οἱ ὁποῖοι καί ἔμεινον ἀνένδοτοι εἰς τό φρόνημά των.
 β) ῎Αν αἱ ἀμοιβαί τῶν ἀγαθῶν καί αἱ τιμωρίαι τῶν κακῶν ἄρχονται ἀμέσως μετά τον θάνατον (Λατίνοι) ἤ μετά τήν τελικήν κρίσιν (Ὀρθόδοξοι). Τοῦτο εἶχε καταστεῖ δόγμα τῆς Δ. Ἐκκλησίας τό 1336. Οἱ Ὀρθόδοξοι πιεσθέντες ἐδέχθησαν τήν θεωρία ταύτην. Μέ τό ζήτημα τοῦτο ἐσχετίζετο τό ζήτημα τοῦ καθαρτηρίου πυρός, εἰς τό ὁποῖον ὑποβάλλονται οἱ μεταξύ ἀγαθῶν καί κακῶν. Καί πάλιν πιεσθέντες οἱ 'Ορθόδοξοι τό ἐδέχθησαν, ἀλλά τό πρωτεῖον τό ἐδέχθησαν συμφώνως πρός τάς ἀποφάσεις καί κανόνας τῶν Οἰκ. Συνόδων.
Ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ ἡ Δ. Ἐκκλησία διετήρησε τά ἄζυμα ἡ δέ Ἀνατολική τόν ἔνζυμον ἄρτον. Τά Σύμβολα Πίστεως, ἡ Δ. Ἐκκλησία μέ τήν προσθήκην τοῦ Φιλιόκβε, ἡ δέ Ἀνατολική ἄνευ αὐτῆς. Τόν ῎Ορον ὑπέγραψαν ὅλοι, πλήν τοῦ Ἐφέσου Μάρκου, ὁ ὁποῖος ἦτο καί ἀντιπρόσωπος τῆς 'Αντιοχείας. Ἐν συνεχείᾳ τό 1443 τά Πατριαρχεῖα 'Αλεξανδρείας, 'Αντιοχείας καί ῾Ιεροσολύμων, διά τῆς ἐν ῾Ιερουσαλήμ Συνόδου ἀπεκήρυξαν τήν ἕνωσιν.
῾Η Δυτική Ἐκκλησία προσεπάθησε νά προσελκύσῃ ὅλους τούς αἱρετικούς εἰς τήν Ἀνατολήν (Νεστοριανισμόν, Μονοφυσιτισμόν, Μονοθελητισμόν κλπ), ἀλλά κάθε προσπάθεια ἀπέβη ματαία, πλήν μικρᾶς μερίδος Μαρωνιτῶν (Μονοθελητῶν τοῦ Λιβάνου, καί Νεστοριανῶν τῆς Κύπρου  (445).
Οἱ Μαρωνῖται, κληθέντες ἐκ τοῦ ὀνόματος τῆς Μονῆς τοῦ ῾Αγίου Μάρωνος. ἐδέχθησαν τήν Δ΄ Οἰκ. Σύνοδον 1451. Τήν στ΄ ἑκατ/ρίδα ἔγιναν Μονοφυσῖται καί τήν ζ΄ ἑκατ/ρίδα Μονοθελῖται. ῾Ως τοιοῦτοι ἠρνήθησαν τάς Δ΄, Ε΄ Καί ΣΤ΄ Οἰκ. Συνόδους, καί προσέθεσαν εἰς τόν Τρισάγιον ῞Υμνον τό «δι' ἡμᾶς σταυρωθείς». Τό 1181 ὁ Πατριάρχης τῶν Μαρωνιτῶν μετά τι-νων ἐπισκόπων καί 40 χιλιάδων πιστῶν, ἡνώθησαν μετά τῆς Ρωμαϊκῆς 'Εκκλησίας, ἀποκηρύξαντες τόν Μονοθελητισμόν, καί ἀνεγνώρισαν τό πρωτεῖον τοῦ Πάπα. Κατά τήν Σύνοδον τῆς Φλωρεντίας  παρέστη εἰς αὐτήν ὡς ἐκπρόσωπος ὁλοκλήρου τῆς Μαρωνικῆς Ἐκκλησίας.
Οἱ Μαρωνῖται διετήρησαν τά ἐκκλησιαστικά των ἔθιμα, καί τήν ὑπ' ἀμφότερα (ἄρτον καί οἶνον) μετάληψιν, τόν γάμον τῶν ἱερέων καί τήν προσθήκην εἰς τόν Τρισάγιον ῞Υμνον, τήν ὁποίαν δικαιολογοῦσι, ὡς ἀναφερομένου ὁλοκλήρου τοῦ ῞Υμνου εἰς τόν Χριστόν καί οὐχί εἰς τά τρία Πρόσωπα τῆς ῾Αγίας Τριάδος.
'Από τῆς η΄ ἑκατ/ρίδος οἱ Παυλικιανοί καί οἱ Μασσαλιανοί, ἐκ τῆς Συρίας, μετεφέρθησαν εἰς τήν Βουλγαρίαν, ἐκ τῶν ὁποίων προέκυψαν οἱ «Βογόμιλοι» (Θεόφιλοι).Ἐπολεμήθησαν κατά τό β΄ ἥμισυ τῆς ι΄ ἑκατ/ρίδος. ῏Ησαν διαλυσταί, ἀπέρριπτον τάς ἐκκλησιαστικάς ἱεροτελεστίας καί ἐδέχοντο δύο ἀρχάς (Θεούς), ἀγαθόν (῾Αγίαν Τριάδα) καί κακόν Θεόν (σατανᾶν), ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τόν ὁρατόν κόσμον καί ἵδρυσε θρησκείαν τήν ἐν τῇ Π. Διαθήκῃ περιεχομένη (ἀντιουδαϊσμός).
῾Ο ἄνθρωπος εἶναι σαρκωθείς ἐκπεσών ἄγγελος, ὁ δέ Σωτήρ ἄγγελος ἀπεσταλμένος ὑπό τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐσαρκώθη καί ἐσταυρώθη φαινομενικῶς (δοκιτισμός) καί ἔσωσε τόν κόσμον, ὄχι διά τοῦ σταυρικοῦ θανάτου, ἀλλά διά τῆς διδασκαλίας. 'Απέρριπτον τήν Π. Διαθήκη, τήν παράδοσιν, τούς πατέρας τῆς 'Εκκλησίας, τά μυστήρια, τούς ἁγίους, τά λείψανά των, τάς εἰκόνας καί τούς ναούς.
Ἀπέφευγον τόν γάμον καί εἶχον ἀσκητισμόν, αὐστηράς νηστείας, ἐν ἀντιθέσει πρός τούς Παυλικιανιστάς. Διετήρησαν τήν Κυριακήν προσευχή τήν ὁποίαν ἔλεγον ἑπτάκις τῆς ἡμέρας καί πεντάκις τῆς νυκτός. Τό βάπτισμα ἐτέλουν δι' ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν ἤ τῆς κατά 'Ιωάννην Εὐαγγλίου ἐπικλήσεως τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος καί ἀπαγγελίας τῆς Κυριακῆς προσευχῆς. Τοῦτο ἐθεώρουν πνευματικόν βάπτισμα. Ἀντί τῆς Θείας Εὐχαριστίας, μετεχειρίζοντο τήν αἴτησιν τῆς Κυριακῆς προσευχῆς «τόν ἄρτον ἡμῶν»
'Εκ τῆς Βουλγαρίας, ἡ διδασκαλία των μετεδόθη εἰς τό Βυζάντιον, ὅπου ὁ μοναχός «Βασίλειος», ἀνέπτυξε καί ἐτροποποίησε ταύτην, πλησιάσας πρός τούς «Εὐχίτας» τῆς Θράκης, προερχόμενοι ἐκ τῶν ἀρχαίων Μασσαλιανῶν. Κατά τόν Βασίλειον, ὁ διαλυσμὀς ἐλαττοῦται, διότι ὁ Σατανιήλ καί ὁ Σωτήρ τοῦ κόσμου, εἶναι υἱοί τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ, ὁ μέν πρωτότκος ὁ δέ δευτερότοκος.
῾Ο Σατανιήλ στασιάσας κατά τοῦ Πατρός μετεβλήθη εἰς σατανᾶν καί ἐδημιούργησε τόν κόσμον καί τόν ἄνθρωπον, τῇ συνεργασίᾳ ὅμως τοῦ Πατρός, ὁ δέ Σωτήρ, ἐγεννήθη 5500 ἔτη μετά τήν δημιουργίαν τοῦ κόσμου. Μετά τοῦ Πατρός καί τοῦ ἐξ αὐτοῦ ἀπορρέοντος ῾Αγίου Πνεύματος, ἀποτελεῖ τήν Τριάδα, ὄχι μόνιμον ἀλλά πρόσκαιρον, διότι ὁ Υἱός καί τό ῞Αγιον Πνεῦμα, μετά τήν συμπλήρωσιν τοῦ ἔργου των θά ἐπιστρέψουσι εἰς τόν Πατέρα, ὁ ὁποῖος θά γίνῃ πάλιν μονοπρόσωπος.
Οἱ «Βογόμιλοι» ὅπως καί οἱ Παυλιακιανοί, ἤθελον τήν χριστιανικήν Θρησκείαν ἄνευ μεσαζόντων ἀνθρώπων καί πραγμάτων, ἀλλά ἄμεσον μετά τοῦ Θεοῦ ἐπικοινωνίαν, ἤτοι προσωπικόν καί πνευματικόν χριστιανισμόν (μυστικαί τάσεις). ῾Ο Βασίλειος ἐμμένων εἰς τάς ἰδέας του, κατεδικάσθη εἰς τόν διά πυρός θάνατον τό 1119.
'Εκ τῆς ἀναγεννήσεως τῶν γραμμάτων, ἡ ὁποία ἤρχισε τήν θ΄ ἑκατ/ρίδα, προέκυψαν δύο μερίδες ἀντιθετοι, οἱ «ὀρθολογισταί» καί οἱ «Σχολαστικοί». Οἱ πρῶτοι ἐδέχοντο ἐκ τῶν δογματικῶν ἰδεῶν, μόνον ὅ,τι εἶναι σύμφωνον μέ τόν ὀρ-θόν λόγον (λογικήν), ἐνῶ οἱ δεύτεροι, ἐζήτουν νά λύσουν διά τῆς λογικῆς ὅλα τά δογματικά ζητήματα. Αἱ ἔριδες αὗται ἤρχισαν καί μεταξύ τοῦ κλήρου. ῎
Αλλοι ἐτάσσοντο ὑπέρ τῶν ὀρθολογιστῶν, καί ἄλλοι ὑπέρ τῶν σχολαστικῶν. Οὕτως ἀνεμίγνυον τήν ἀρχαίαν φιλοσοφίαν μετά τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, καί ἤρχοντο εἰς σύγκρουσιν μετά τῆς ῾Εκκλησίας.
῾Ο «'Ιωάννης» ὁ 'Ιταλός, ἐδέχετο τήν αἰωνιότητα τῆς ὕλης, τήν αὐθυπαρξία τῶν ἰδεῶν, τήν προΰπαρξιν τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καί τήν μετεμψύχωσιν.
῾Η κόλασις δέν εἶναι αἰώνιος, ἠρνεῖτο τά θαύματα ἤ ἔδιδε εἰς αὐτά ἀτομικήν ἐξήγησιν. 'Εζήτει διά τῆς λογικῆς νά εὕρῃ κατά ποῖον τρόπον ἡνώθησαν αἱ δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ καί μάλιστα κατά ποῖον τρόπον ἐθεώθη ἡ ἀνθρωπίνη φύσις αὐτοῦ μετά τήν 'Ανάστασιν καί 'Ανάληψιν, προκαλῶν οὕτω τό ζήτημα, ἄν ἡ ἐν Χριστῷ σάρξ ἐθεώθη φύσει ἤ θέσει, ἐν ἀντιθέσει πρός τήν 'Εκ-κλησίαν, ἡ ὁποία διδάσκει, ὅτι ἡ τοῦ Κυρίου σάρξ, οὔτε φύσει οὔτε θέσει ἐθεώθη, ἀλλ' ὑπέρ φύσιν καί λόγον. ῾Η διδασκαλία αὕτη τοῦ 'Ιωάννου, κατεδικάσθη τό 1080.
Μαθητής τοῦ 'Ιωάννου, ἦτο ὁ Νικαίας «Εὐστράτιος» ὁ ὁποῖος εἰς τό ὑπόμνημα τοῦ Ἀλεξανδρείας Κυρίλλου, εἰς τό κατά 'Ιωάννην Εὐαγγέλιον, εὗρε τό χωρίον «ὅλον εἶναι προσκυνούμενον τόν Χριστόν, ἀλλ' οὔ καθ ὅ ἄνθρωπον, καί ὅλον εἶναι προσκυνοῦντα, ἀλλ' οὔ καθ ὅ Θεόν», παρανοήσας αὐτό ἔφθασεν εἰς τήν ἀποδοχήν δευτέρου ἐν τῷ Χριστῷ προσώπου, ἐνῶ ὁ Κύριλλος ἐννόει, ὅτι ὁ Χριστός προσηύχετο κατά τόν ἐπίγειον βίον του.
Διά τάς διδασκαλίας του αὐτάς καί δύο διατριβῶν του, ἐπί Νεστοριανιζουσῶν θεωριῶν, πρός καταπολέμησιν τῶν Μονοφυσιτῶν, ἐζήτει διά τῆς λογικῆς (συλλογισμοῦ), ν' ἀποδείξῃ ὅτι ἐν τῷ Χριστῷ ὑπάρχουν δύο φύσεις. 'Ενώπιον τῆς Συνόδου τοῦ 1117 ἐν Κων/πόλει, ἀπεδοκίμασε τήν συλλογικήν μέθοδον καί ἐδήλωσεν ὅτι αἱ διατριβαί του ἐδημοσιεύθησαν ἐν ἀγνοίᾳ του καί ὅτι οὐδέποτε ἐδίδαξε τάς ἐν αὐταῖς δοξασίας, ἀνεκάλεσε καί ἀνεθεμάτισε τάς ἰδέας αὐτῶν.
Ἐκ παραλήλου ἀνεπτύχθη καί ἡ Σχολαστική θεολογία, ἀλλά ἐσταμάτησε διότι ἀπ' ἀρχῆς περιέπεσεν εἰς κακοδοξίας.

Δύο λόγιοι κληρικοί, ὁ «Νκηφόρος Βασιλάκης καί Σωτήριχος Παντεύγενος», λαμβάνοντες ὑπ' ὄψιν, ὅτι ὁ Χριστός ἐπί τοῦ Σταυροῦ προσέφερε, καί ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ προσφέρει ἑαυτόν θυσίαν ἐξιλαστήριον εἰς τόν Θεόν, ἐδίδαξαν, ὅτι ἡ προσφορά τῆς Θυσίας ταύτης ἔγινε καί γίνεται μόνον πρός τόν Πατέρα καί τό ῞Αγιον Πνεῦμα, καί οὐχί εἰς τόν Υἱόν καί Λόγον τοῦ Θεοῦ, ἤτοι εἰς ἑαυτόν, διότι, ἐάν προσέφερε καί εἰς ἑαυτόν τήν θυσίαν, θά ἐχωρίζετο εἰς δύο πρόσωπα.

Εἰς τούς δεχομένους ὅτι ἡ θυσία προσφέρεται καί εἰς τό Υἱόν, λόγῳ τῆς κοινότητος τῆς οὐσίας τῶν τριῶν προσώπων, ἀπήτουν ὅτι ἡ προσφορά τῆς θυσίας δέν ἔγινε εἰς τήν μίαν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μεταξύ τῶν προσώπων (ὐποστάσεων) αὐτῶν. ῾Ο ὑποστατικῶς προσφέρων δέν δύναται νά εἶναι καί ὑποστατικῶς δεχόμενος, διότι ἐν ἐναντίᾳ περιπτώσει δέν ἐνηθρώπησε μόνον ὁ Υἱός, ἀλλά καί τά δύο ἄλλα πρόσωπα. Σύνοδοι τοῦ 1156 καί 1157 ἐν Κων/πόλει, κατεδίκασαν τήν θεωρίαν ταύτην, καί ἀπεφάνθησαν, ὅτι ὁ Χριστός προσέφερε καί προσφέρει θυσίαν εἰς ὁλόκληρον τήν ῾Αγίαν Τριάδα καί ἑπομένως καί εἰς ἑαυτόν.
῾Ο ἐκ Κρήτης «Λάμπης Δημήτριος», θέλων νά πολεμήσῃ τήν προσθήκην  τοῦ Φιλιόκβε εἰς τὀ Σύμβολο τῆς Πίστεως, περιέπεσεν εἰς πλάνην, ἰσχυρισθείς, ὅτι ἡ φρᾶσις τοῦ Χριστοῦ «ὁ Πατήρ μου μείζων μού ἐστιν» ἀναφέρεται εἰς τήν Θείαν αὐτοῦ φύσιν καί ἑπομένως ὁ Υἱός εἶναι κατώτερος τοῦ Πατρός «ὑπόταξις», (θεωρία τῶν χιλιαστῶν).
Σύνοδος ἐν Κων/πόλει τό ἔτος 1166, κατεδίκασε τήν θεωρίαν ταύτην καί τόν Δημήτριον καί ἐδέχθη, ὅτι ἡ φρᾶσις αὐτή τοῦ Χριστοῦ ἀναφέρεται εἰς τήν ἀνθρωπίνην φύσιν αὐτοῦ. Δύναται ὅμως ν' ἀναφερθῇ καί εἰς τό δεύτερον πρόσωπον τῆς ῾Αγίας Τριάδος (Υἱόν καί Λόγον), ὁ ὁποῖος ἐκ τοῦ Πατρός προελθών ἔχει τήν αἰτίαν ἐν αὐτῷ.
῞Ετερος «Συκυδίτης» μοναχός, ἐκ τῆς ἀντιλήψεως τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὡς θυσίας, ἐφρόνει ὅτι ἐπί τοῦ Σταυροῦ ἐθυσιάσθη οὐχί ἡ Θεία φύσις τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἡ ἀνθρωπίνη.῎Οχι ὅμως ὅλη διότι ἡ ψυχή δέν δύναται νά θυσιασθῇ, ἀλλά μόνον τό ὑλικόν καί φθαρτόν ἀνθρώπινον σῶμα.
'Ελάμβανε τήν λέξιν θυσίαν ὑπό τήν ὑλικήν ἔννοιαν (σφαγή-θάνατος), ἐνῶ ἔχει καί ἠθικήν ἔννοιαν.'Εκ τῆς θεωρίας ταύτης ἐξῆγε τό συμπέρασμα, ὅτι ἡ Θεία Εὐχαριστία (ἄρτος καί οἶνος) ἀναπαριστῶσα τήν ἐπί τοῦ Σταυροῦ θυσίαν, μεταβάλλεται εἰς σῶμα νεκροῦ Χριστοῦ τό ἄψυχον καί φθαρτόν, καί αὐτό μεταλαμβάνομεν, διότι ἐάν ἦτο ἄφθαρτον θά ἦτο καί ἀόρατον, ἀσύλληπτον καί δέν θά ἐτεμαχίζετο διά τῶν ὁδόντων, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία δέχεται μετάδοσιν ἰδιωμάτων μεταξύ τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, ἕνεκα τῆς προσωπικῆς ἑνώσεως. Σύνοδος ἐν Κων/πόλει τό 1119, κατεδίκασε τήν διδασκαλίαν ταύτην καί τόν Συκυδίτην καί τούς ὁπαδούς αὐτοῦ.
Θιασώτης τῆς Πλατωνικῆς φιλοσοφίας, ὁ «Γέωργιος Γεμιστός» (Πλήθων), ἐφρόνει ὅτι ὁ κόσμος θά ὁμολογήσῃ ποτε θρησκείαν συγγενῆ πρός τήν ἀρχαίαν ἑλληνικήν. Συνέταξε ἐθνικάς προσευχάς, τήν ῾Αγίαν Τριάδα ἀντικατέστησε διά τῶν τριῶν τάξεων τῶν ἐθνικῶν θεῶν (οὐρανίων, χθονίων καί ταρταρίων). 'Εδέχετο τήν μετεμψύχωσιν, τήν εἰμαρμένη, τήν πολυγαμίαν τῶν ἀνδρῶν.
῾Ο μυστικισμός εἶχε τάσιν πρός τήν ἡσυχίαν καί τόν ἀπράγμονα βίον, δι' αὐτό ὀνομάζεται «῾Ησυχασμός».῾Ο μυστικός καί ἡσυχαστής, ζητεῖ νά ἐνωθῇ μετά τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ κόσμῳ ταύτῳ καί προαπολαύσῃ τήν μέλλουσα μακαριότητα, ἤτοι νά βλέπῃ τις τόν Θεόν  κατά τόν ἕκτον Μακαρισμόν «μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται», τό ὁποῖον θά συμβῇ εἰς τήν ἄλλην ζωήν, ἐνῶ ὁ μυστικός θέλει νά τόν ἰδῇ ἐν τῷ παρόντι κόσμῳ. ῾Η θεωρία αὕτη ἀνεπτύχθη εἰς τρεῖς βαθμίδας.
 α) Τοῦτο ἐπιτυγχάνεται ὄχι διά τῆς καθαρᾶς νοήσεως (ἀφηρημένη σκέψις), ἀλλά κατ' ἀμεσότερον τρόπον διά τῆς ὁράσεως τοῦ νοῦ.
β)῾Ο ὄρος αὐτός ἐθεωρήθη περισσότερον τοῦ πρέποντος νοερά καί πνευματική, διότι οἱ μυστικοί ἐπεδίωκον τήν μετά τοῦ Θεοῦ ἕνωσιν καί προαπόλαυσιν τῆς μελλούσης μακαριότητος, διά τοῦτο ἤρχισαν νά κάμωσι λόγον περί «πέντε πνευματικῶν αἰσθητηρίων καί αἰσθήσεων τοῦ νοῦ» καί συνηθέστε-ρον περί αἰσθήσεως τῆς γεύσεως ἐν τῇ ἐννοίᾳ τῆς ἀπολαύσεως διά τοῦ νοῦ καί συναισθήματος.
γ) Καί ἡ τοιαύτη ἀπόλαυσις τοῦ Θεοῦ, ἐθεωρήθη ἀνεπαρκής.῎Ηθελον νά συμμετάσχῃ τῆς πνευματικῆς αἰσθήσεως καί ἀπολαύσεως τοῦ Θεοῦ, καί τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, ὄχι οἱονδήποτε σῶμα, ἀλλά τό ἐκλεπτυθέν  καί ἐκπνευματισθέν.Τοιαύτην θεωρίαν εἶχον καί οἱ Μασσαλιανοί, ὡς μυστική καί ἐνθουσιαστική ὁμάς, οἱ ὁποῖοι ἐχρησιμοποίουν ἐκβιαστικόν μέσον πρός ἐπιτυχίαν τοῦ ἐπιδιωκομένου σκοποῦ, διά συνεχῶν προσευχῶν καί χορῶν.
 Αἱ θεωρίαι αὗται ἀνενεώθησαν κατά τήν ι΄ ἑκατ/ρίδα καί ἀπαντῶσι παρά τοῖς μοναχοῖς (Σινᾶ, Συρία) καί βραδύτερον εἰς ἡσυχαστάς τοῦ ῾Αγίου῎Ορους, οἱ ὁποῖοι ὅπως καί οἱ Μασσαλιανοί, ἔτσι καί αὐτοί μετεχειρίζοντο ὑλικόν ἐκβιαστικόν μέσον.
Ἐχρησιμοποίουν μέθοδον διά τῆς ὁποίας καθίστατο ἀσφαλής καί βεβαία ἡ ἐμφάνισις τοῦ Θείου Φωτός, λαμβάνοντες διαφόρους στάσεις καί νοερῶς ἐπανελάμβανον συνεχῶς τό «Κύριε 'Ιησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», ἐν ἀντιθέσει πρός τούς Μασσαλιανούς, οἱ ὁποῖοι προσεπάθουν νά τό ἐπιτύχουν διά τῶν συνεχῶν προσευχῶν καί χορῶν. Εἰς τό ζήτημα τοῦ ἡσυχασμοῦ προὐκλήθησαν θεολογικαί ἔριδαι.
Πρωταγωνσταί, ἦσαν ὁ «Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός», ὁ ὁποῖος ἐν ῾Αγίῳ῎Ορει ἐδιδάχθη τήν νέαν ἄσκησιν, ἀλλ' ἔπειτα μετέβαλε γνώμην, διεκομώδη αὐτήν ἀποκαλῶν τούς ἡσυχαστάς «ὀμφαλοψύχους» καί «Μασσαλιανούς». Κατά τόν Βαρλαάμ, ἡ θέα τοῦ ἀΰλου καί ἀκτίστου φωτός διά τῶν σωματικῶν ὀφθαλμῶν δέν ἦτο δυνατόν, διότι κατά τό Εὐαγγέλιον τοῦ 'Ιωάννου, «Θεόν οὐδείς ἑώρακεν πόπωτε». Κατά συνέπειαν ὁ ἰσχυρισμός τῶν ἡσυχαστῶν, ἔφερεν εἰς ἀποδοχήν δύο Θεῶν, τοῦ μέν ὁρατοῦ, τοῦ δέ ἀοράτου, δι' αὐτό κατηγόρει αὐτούς ὡς «Διθεῒτας».

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατῶντας  Αἱρέσεις καί σχίσματα - Μον.Πέτρος Γρηγοριάτης