Ἱεραποστολή. Μητροπολίτου Κυροβογκράντ καί Νικολάεφ Νέστορος. Μέρος Ι'

Ἱεραποστολή. Μητροπολίτου Κυροβογκράντ καί Νικολάεφ Νέστορος. Μέρος Ι'

Τότε ὅμως, στήν ἀρχή τῆς διακονίας μου, μή μπορώντας τίποτα περισσότερο νά κάνω, περιορίστηκα στά ἐλάχιστα μέσα πού διέθετα.  Καί πνίγονας τήν ὀδύνη, τούς στεναγμούς καί τά δάκρυά μου, μοχθοῦσα νά θεραπεύσω ὄχι τόσο τά σωματικά πάθη τῶν ἀνθρώπων πού ἦταν γύρω μου, δηλαδή τίς ἀσθένειές τους- οἱ δυνατότητές μου γι’ αὐτό ἦταν πενιχρές-, ὅσο τά ψυχικά, σπέρνοντας στίς καρδιές τους «τόν λόγον τῆς βασιλείας». 
Καί, δόξα τῷ Θεῷ, ὁ λόγος δέν ἔπεφτε «παρά τήν ὁδόν», οὔτε «ἐπί τά πετρώδη» οὔτε «ἐπί τάς ἀκάνθας».  Ἔπεφτε σχεδόν πάντοτε «ἐπί τήν γῆν τήν καλήν καί ἐδίδου καρπόν ὅ μέν ἑκατόν, ὅ δέ ἑξήκοντα, ὅ δέ τριάκοντα» (Ματθ. 13:4-8).
Ἡ ὑπανάπτυκτη ἀπό τήν ἀγραμματοσύνη διάνοιά τους... Τά  ταλαιπωρημένα ἀπό τίς λοιμικές ἀσθένειες σώματά τους...
Ἡ ἐπισφαλής ἀπό τά θηρία τῆς τούντρας, τίς ἄγριες χειμωνιάτικες θύελλες καί τίς θανατηφόρες ἐπιδημίες ζωή τους... Καί τό χειρότερο, ἡ ρημαγμένη ἀπό τή δαιμονική λατρεία τῶν εἰδώλων ψυχή τους... Ὅλ’ αὐτά, μ’ ὅλο πού ἀποτελοῦσαν μιά σύνθετη, ζοφερή πραγματικότητα, δέν ἐμπόδισαν τό παντοδύναμο Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ νά πνεύσει καί ν’ ἀλλοιώσει τήν καλοπροαίρετη καρδιά τους.
Ὅταν πῆγα ἐκεῖ βρῆκα ἀνθρώπους ὑποδουλωμένους στά πονηρά πνεύματα καί παραδομένους στή λατρεία τῶν εἰδώλων.

Λάτρευαν τά πνεύματα Ἀπαπελ. Τό σκοτεινό πνεῦμα Ἀπαπέλ ἦταν ὑπεύθυνο γιά ὅλες τίς συμφορές τῶν ἀνθρώπων, συμφορές συχνές καί μεγάλες σ’ ἐκεῖνες τίς περιοχές: λιμούς, ἀσθένειες, πλημμύρες, σεισμούς, ἡφαιστειακές ἐκρήξεις. Τό φωτεινό Ἀπαπέλ ἔδινε, πολύ σπάνια καί φειδωλά ὅμως, τά καλά καί τίς εὐεργεσίες.
Ἀπαπέλ ὀνόμαζαν ἐπίσης  ἕνα χαμηλό βουνό, ὅπου πίστευαν πώς κατοικοῦσε τό ὁμώνυμο σκοτεινό πνεῦμα.  Στήν κορυφή του ὑπῆρχε ὑπαίθριος βωμός, ὅπου τελοῦσαν ἱλαστήριες θυσίες ταράνδων καί σκυλιῶν, προσπαθώντας νά ἐξευμενίσουν τό πνεῦμα καί νά λιγοστέψουν τά δεινά τους. Ἔτσι ὅμως στεροῦνταν ἀπό τά πιό χρήσιμα στήν καθημερινή ζωή τους ζῶα. Γιατί οἱ τάρανδοι καί τά σκυλιά τούς ἦταν ἀπαραίτητα γιά τή διατροφή, τήν ἔνδυση καί τά διακίνηση τους.
Οἱ μάγοι-ἱερεῖς, πού ὀνομάζονταν σαμάν, ἔπεφταν μέ διάφορα τεχνητά μέσα σέ κατάσταση ἐκστάσεως καί προσπαθοῦσαν ν’ ἀπομακρύνουν ἀπό τούς ἀνθρώπους τό κακό ἤ νά ἐπιβληθοῦν στά πνεύματα καί νά χρησιμοποιήσουν τή δύναμή τους γιά τό καλό- τή θεραπεία τῶν ἀσθεινῶν, τήν ἀνεύρεση θηραμάτων, τήν εὐνοϊκή μεταβολή τοῦ καιροῦ, τήν πρόρρηση τοῦ μέλλοντος κ.λ.π.  Αὐτοί οἱ μάγοι ἦταν οἱ ἀνελέητοι πνευματικοί δυνάστες τῶν ἁπλοϊκῶν κατοίκων τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς, τῶν ὁποίων ἐκμεταλλεύονταν τήν εὐπιστία, τήν ἀνάγκη καί τόν ἐναγώνιο μεταφυσικό φόβο12α.
Τά πνευματικά μου παιδιά, ἐξουθενωμένα ψυχικά καί σωματικά ἀπό τίς οἰκτρές συνθῆκες τῆς ζωῆς τους, ζώντας καθημερινά μέσα στό φόβο, τή μιζέρια καί τόν πόνο, εἶχαν μιά φορά τό χρόνο τήν εὐκαιρία νά γιορτάσουν καί νά χαροῦν. Αὐτό γινόταν στίς ἀρχές Μαΐου. Εἶναι ἡ ἐποχή πού ἀπαλλάσσονται ἀπό τήν τυραννία τοῦ βασανιστικοῦ χειμώνα τῆς πείνας καί τῆς παγωνιᾶς, καί προϋπαντοῦν μέ ἀνακούφιση τό λυτρωτικό καλοκαίρι.  Τό Μάιο τόν ὑποδέχονται πανηγυρικά, σάν προάγγελο τοῦ ἀγαπημένου τους καλοκαιριοῦ, πού ὡστόσο εἶναι πολύ μακριά ἀκόμα.
Τήν πρώτη Μαΐου κάθε νοικοκυρά στολίζεται, ὅπως ἐπιβάλλει ἡ τοπική συνήθεια.  Συγυρίζει ἀπό νωρίς τό σπίτι της μέ ἐπιμέλεια καί ἑτοιμάζει ἕνα καλό, γιορτινό γεῦμα. Ὕστερα βγαίνουν ἔξω ὅλοι -ἄντρες, γυναῖκες, γέροι, παιδιά-, ἀνεβαίνουν στά ἕλκηθρα, πού τά σέρνουν σκυλιά, καί πηγαίνουν σ’ ἕνα πλαυτύ ξέφωτο σκεπασμένο μέ παχύ στρῶμα χιονιοῦ. Εἶναι ἐντυπωσιακό τό θέαμα τῆς μακριᾶς φάλαγγας ἀπό ἕλκηθρα, καθώς προχωράει ἀργά πάνω στήν κατάλευκη τούντρα, σάν τεράστιο φίδι πού σέρνεται στή γυμνή γῆ.
Ὅλοι ἔχουν μαζί τους μεγάλα ἀνθισμένα κλαδιά.  Τά κόβουν μπουμπουκιασμένα μιά βδομάδα πρίν καί τά βάζουν σέ ζεστό νερό, μέσα στίς καλύβες. Μέχρι τήν πρωτομαγιά ἔχουν ἀνθίσει ὅλα. Τότε τά μεταφέρουν στό ὕπαιθρο καί τά μπήγουν μέσα στό χιόνι, σύμβολο ἁγνότητος καί καθαρότητος.  Φτιάχνουν ἕναν ἀπέραντο ἀνθόκηπο μέ ὑπέροχα παρτέρια, πού δημιουργεῖ μιά σαγηνευτική ἀντίθεση πάνω στό κάτασπρο χιόνι.  Μετά ἀνάβουν φωτιές καί βράζουν τσάι, πού τό πίνουν ἀπολαυστικά καθισμένα μέσα σ’ ἐκεῖνο τόν παραμυθένιο κῆπο.  Γελοῦν, τραγουδοῦν, ἀστειεύονται καί παίζουν σά μικρά παιδιά πάνω στό χιόνι. Ἔπειτα ἐπιστρέφουν στίς καλύβες τους μέ χαρούμενη διάθεση, φέρνοντας πίσω κι ἕνα μέρος ἀπό τ’ ἀνθισμένα κλαδιά.

*  *  *

Προσεκτική καί συνετή ἦταν ἡ πορεία μου... πρός τίς καρδιές τῶν κατοίκων τῆς Καμτσάτκας. Ὅπως εἶπα πιό πάνω, θυσίαζαν τά πολυτιμότατα ζῶα, τούς σκύλους καί τούς ταράνδους, γιά νά ἐξευμενίσουν τάχα τά πονηρά πνεύματα. Ἀνέλαβα ἐπίμοχθο ἀγώνα γιά νά ξεριζώσω αὐτή τή συνήθεια, πού ἦταν πληγή γιά τούς φτωχούς ἀνθρώπους.
Καμιά φορά τύχαινε νά παραβρεθῶ σέ εἰδωλολατρικές τελετές, πρωτόγονες, ἄγριες καί ἀποκρουστικές.
Ὁ μάγος σαμάν, πρίν ἀρχίσει τά μαγικά του καμώματα, καταβρόχθιζε μιά ποσότητα ἀπό ξερά δηλητηριώδη μανιτάρια. Τό δηλητήριό τους ἐπιδροῦσε στόν ἐγκέφαλο καί στό νευρικό σύστημα, καί τόν ἔφερνε σέ μιά κατάσταση ἀποχαυνώσεως καί παραισθήσεων, πού θύμιζε ἄγρια μέθη.
Ὄντας ἐκτός ἑαυτοῦ ὁ σαμάν, ἔσειε ἕνα ντέφι, πηδοῦσε, χτυπιόταν, οὔρλιαζε, ἔβγαζε ἀφρούς ἀπό τό στόμα καί προφήτευε ἤ ἀποκάλυπτε τά θελήματα τῶν πνευμάτων. Κάθε ἀνοησία πού ἔλεγε, γινόταν δεκτή σάν «φωνή θεοῦ» ἀπό τούς εὔπιστους καί ἁπλοϊκούς σαμανιστές. Ὅταν περνοῦσε ἡ ἐπήρεια  τοῦ δηλητηρίου, ὁ μάγος ξανάβρισκε τόν ἑαυτό του καί τελοῦσε τή ζωοθυσία μέ χαρακτηριστικές τελετουργικές κινήσεις.
Ἔπειτα ἄλειφε τά εἴδωλα μέ τό αἷμα τοῦ εἰδωλόθυτου ζώου (ταράνδου συνήθως). Διέταζε, τέλος, τόν ἀρχηγό τῆς οἰκογενείας, πού πρόσφερε τήν ἱλαστήρια θυσία, νά σφάξει ὅλα τά σκυλιά του καί νά τά κρεμάσει σέ πασσάλους γύρω ἀπό τήν τρώγλη του. Ἔτσι θά κρατοῦσε δῆθεν μακριά τά κακοποιά πνεύματα.
Ἡ ὑλική ζημιά τους ἀπ’ αὐτό ἦταν, ὅπως εἶπα, ἀνυπολόγιστη, γιατί τά σκυλιά τούς ἦταν τόσο πολύτιμα, ὅσο τά ἄλογα γιά τούς ρώσους χωρικούς.  Δέν μποροῦσαν ὅμως νά κάνουν κι ἀλλιῶς.  Γιατί τροφή τῆς μαγεία εἶναι ὁ φόβος καί στήριγμά της ἡ ἀμάθεια.  Κι ἐκεῖνοι οἱ ἄνθρωποι ἦταν ἐντελῶς ἀμαθεῖς.  Δέν διέθεταν τήν παραμικρή γνώση γιά τίς αἰτίες τῶν φυσικῶν φαινομένων. 
Πίστευαν πώς τά πονηρά πνεύματα ἐξουσίαζαν τίς μυστικές δυνάμεις τῆς φύσεως, τίς δυνάμεις πού προκαλοῦσαν τούς σεισμούς, τίς ἐκρήξεις τῶν ἡφαιστείων, τίς θαλάσσιες τρικυμίες, τίς χιονοθύελλες, τίς ἀρρώστιες, τούς λιμούς καί ὅλες τίς ἄλλες συμφορές. Προσπαθοῦσαν λοιπόν μέ τίς θυσίες καί τή μεσιτεία τῶν μάγων-ἐξορκιστῶν ν’ ἀπαλλαγοῦν ἀπό τήν ἐπηρεία τους.
Οἱ μάγοι ἐκεῖνοι οὔτε ἰδιαίτερους ναούς εἶχαν οὔτε ὀργανωμένοι σέ κάποια μορφή ἱερατείου ἦταν. Ἐνεργοῦσαν ἀνεξάρτητα ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλο. Πρόσφεραν στούς κατοίκους καί κάποιες πρωτόγονες ἰατρικές ὑπηρεσίες, ἀναμιγνύοντας τήν πρακτική θεραπευτική μέ τή μαγεία.

 ______________________________________________________________________

12α , Ὁ σαμανισμός ἦταν τό θρησκευτικό σύστημα πού ἐπικρατοῦσε στήν Καμτσάτκα, ὅπως καί σέ διάφορες πρωτόγονους λαούς τῆς Κεντρικῆς Ἀσίας, τῆς Σιβηρίας, τῆς προκολομβιανῆς Ἀμερικῆς, τῆς Ἀφρικῆς, τῆς Αὐστραλίας καί τῶν νησιῶν τοῦ Εἰρηνικοῦ. Ὁ ὅρος προέρχεται ἀπό τή λέξη saman, πού σημαίνει «αὐτός πού γνωρίζει» (sa=γνωρίζω, man=αὐτός), καί χρησιμοποιήθηκε πρῶτα ἀπό τούς τουγγούσους.
Ὁ σομανισμός ἀσκεῖται σέ διάφορες φυλές ἀπό τά πανάρχαια χρόνια.  Στά τέλη τοῦ 19ου αἰ. οἱ ἐρευνητές πού μελέτησαν αὐτό τό θρησκευτικό σύστημα, ἐπεσήμαναν μερικά βασικά χαρακτηριστικά του:
α) Ἡ κοινότητα πιστεύει, ὅτι ἡ ἱκανότητα ἑνός μέλους της νά θεραπεύει καί νά μαντεύει, πηγάζει ἀπό τή δυνατότητα ἄμεσης ἐπικοινωνίας μέ τόν ὑπερβατικό κόσμο.
β) Αὐτό τό ἄτομο ἔχει συνήθως εἰδικά πνευματικά χαρακτηριστικά, π.χ. ἐκστασιάζεται εὔκολα, παθαίνει ἐπιληπτικές κρίσεις, διαθέτει ὑπερφυσικές ἱκανότητες μαντείας, θεραπείας κ.ἄ.
γ) Κυριαρχεῖ ἡ πίστη ὅτι ὁ σαμάν προστατεύεται καί καθοδηγεῖται ἀπό ἕνα πνεῦμα ἤ καί ὁμάδα πνευμάτων, τά ὁποῖα τόν ἔχουν εἰδικά ἐπιλέξει γι’ αὐτό τό ρόλο.
δ) Ἡ δύναμη τοῦ σαμάν ἀποδεικνύεται βασικά μέ τή δυνατότητά του νά ἐκστασιάζεται. Τή στιγμή ἀκριβῶς τῆς ἐκστάσεως ὁ σαμάν ἐπικοινωνεῖ μέ τά πνεύματα. Ἡ ἔκσταση πραγματοποιεῖται μέ αὐθυποβολή, μέ τή χρήση ὁρισμένων ὑποβλητικῶν μέσων (τυμπάνων, μεταλλικῶν κροτάλων, ντεφιῶν, εἰδικῆς στολῆς καί βακητρίας, κ. ἄ), μέ παραισθησιογόνες φυτικές οὐσίες, μέ ξέφρενη μουσική καί τραγούδια.
Ὁ σαμάν κατέχει κυρίαρχη θέση μέσα στήν κοινωνική ὁμάδα, παρόλο πού δέν συμμετέχει σέ καμιά ἀπό τίς δραστηριότητές της. Εἶναι ἱερό πρόσωπο, θεραπευτής καί διάγγελος τῶν πνευμάτων. Αὐτός καθοδηγεῖ τήν ὁμάδα στό κυνήγι· αὐτός βρίσκει τά χαμένα ζῶα· αὐτός κάνει μιά ἄτεκνη γυναίκα ν’ ἀποκτήση παιδί· αὐτός διώχνει μ’ ἐξορκισμούς τά κακά πνεύματα, πού προκαλοῦν ἀρρώστιες, καί φέρνει κοντά στόν ἄνθρωπο  τά εὐεργετικά πνεύματα· αὐτός, ὡς ψυχοπομπός, ὁδηγεῖ τήν ψυχή στόν κάτω κόσμο, ὥστε νά βρεῖ τή λύτρωση· κ.ο.κ.
Ὁ σαμανισμός, ἐκτός ἀπό τίς χαρακτηριστικές του τελετουργίες, ἔχει καί θεωρία γιά τό σύμπαν, τίς θεότητες, τά πνεύματα καί τίς ψυχές, μέ παραλλαγές ὅμως ἀπό φυλή σέ φυλή.
(Βλ. σεχτικά καί ἀναλυτικότερα: Γ. Λιβιεράτου, Σαμανισμός, Ἐκπαιδευτική Ἑλληνική Ἐγκυκλοπαίδεια, τ. 21 –Οἱ θρησκεῖες, «Ἐκδοτική Ἀθηνῶν», Ἀθήνα 1992, σελ. 363-365).

Μητροπολίτου Κυροβογκράντ καί Νικολάεφ Νέστορος

Ἀναμνήσεις ἀπό τήν Καμτσάτκα

Ἀπόδοση ἀπό τά ρωσικά

Ἔκδοση Τρίτη

Ἱερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπός Ἀττικῆς 2001

σελ.97-110

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

 Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατώντας  Ἀναμνήσεις ἀπό τήν Καμτσάτκα