Τό ποιμαντικόν ἔργον τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Μέρος Α'. Π. Γεώργιος Καψάνης

Τό ποιμαντικόν ἔργον τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

 Μέρος Α'

                                                               

Ὁμιλία εἰς τὸ διεθνές Ἐπιστημονικόν συνέδριον «Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στήν ἱστορία καί τό παρόν» ὀργανώθηκεν ὑπὸ τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπεδίου καί τοῦ Πανελληνίου Συλλόγου «Οἱ φίλοι τοῦ Ἁγίου Ὄρους» εἰς τό Πολεμικόν Μουσεῖον τῆς Ἑλλάδος ἀπό 13 ἕως 15 Νοεμβρίου τοῦ 1998
                                                                                 
Μία μικρά εἰσήγησις δέν ἐπαρκεῖ οὔτε γιά τήν στοιχειώδη παρουσίασι κάποιων πτυχῶν τοῦ μεγάλου εἰς βάθος καί πλάτος ποιμαντικοῦ ἔργου, τό ὁποῖον ἐπετέλεσε ὁ ἐν Ἁγίοις Πατήρ ἡμῶν Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ παμφαής αὐτός φωστήρ τῆς Ἐκκλησίας.
Πολύτιμες μαρτυρίες γιά τό θέμα μας μᾶς παρέχει ὁ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Φιλοθέου τοῦ Ἁγιορείτου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, φίλου, μαθητοῦ καί συναγωνιστοῦ τοῦ Ἁγίου μας, συγγραφείς θαυμάσιος βίος.  Τόν βίον αὐτόν ἀπέδωσε στήν δημώδη γλῶσσα τῆς Τουρκοκρατίας ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος.  Θαυμάσιος ὄντως συνδυασμός. Ἅγιος βιογραφεῖ ἅγιο καὶ ἅγιος μεταφράζει1.
Πολύτιμα ἐπίσης στοιχεῖα ἀντλοῦμε ἀπό τά σωζόμενα συγγράμματα καί ὁμιλίες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου (φαίνεται ὅτι ὑπάρχουν καί ἀπολεσθέντα), στά ὁποῖα ἀντανακλᾶται ἡ θεολογία καί διδασκαλία του, οἱ ἀγῶνες του, οἱ κόποι καί οἱ πόνοι του.
Σπεύδω ἐξ ἀρχῆς νά τονίσω ὅτι τό ὅλο ἔργο τοῦ ἁγίου Παλαμᾶ ὑπῆρξε ποιμαντικό.
Καί ὅταν συνέγραφε ἀντιαιρετικά ἔργα ἤ ἠγωνίζετο κατὰ τῶν αἱρετικῶν καί ὅταν ἐκήρυτε ἤ ἐλειτουργοῦσε, πάντοτε εἶχε πρό ὀφθαλμῶν τήν ὠφέλεια καί σωτηρία τῶν χριστιανῶν.
Στήν πατερική παράδοσι δέν ὑπῆρχε, ὡς γνωστόν, διάκρισις μεταξύ ποιμαντικῆς καί θεολογίας. Ἡ θεολογία εἶχε πάντα ποιμαντικό σκοπό καί ἡ ποιμαντική ἦταν θεολογικά θεμελιωμένη.
Στόχοι τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου μας εἶναι ἡ προφύλαξις τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τίς αἱρέσις, ἡ οἰκοδομή καί ἡ ἐν Θεῷ παράκλησις καί παρηγορία του.

α. Ἡ ἀντιμετώπισις τῶν αἱρέσεων

Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Ἅγιος διατελοῦσε πάντοτε εὐαίσθητος νά μή ἀλλοιωθῇ ἡ Ὀρθόδοξος πίστις.  Χωρίς Ὀρθόδοξο πίστι δέν ἠμπορεῖ νά ὑπάρχῃ γνησία χριστιανική ζωή. Στή Η΄ ὁμιλία του λέγει:
«Οὕτω πιστεύομεν εἰς ἕνα Θεόν ἐν μιᾷ τρισυποστάτῳ καὶ παντοδύναμῳ θεότητι καί τούς ἐν τοιαύτῃ πίστει τῷ Θεῷ εὐαρεστήσαντας ἀνακηρύττομεν, τούς δέ μή οὕτω πιστεύοντας, ἀλλ’ ἰδίας αἱρέσεως ἤ ἄρξαντος ἤ τοῖς ἄρξασιν εἰς τέλος ἐπακολουθήσαντας, ἀποβαλλόμεθα.
Τοῦτο δέ ἐστε γινώσκοντες, ἀδελφοί, ὅτι τά πονηρά πάθη καί τά δυσεβῆ δόγματα δι’ ἀλλήλων εἰσάγεται, λαβόντα χώραν ὑπό τῆς τοῦ Θεοῦ δικαίας ἐγκαταλείψεως»2.
Στήν ἴδια ὁμιλία, πού ἐκφωνεῖ τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐπιλέγει ὅτι, ἐπειδή πίστις καί ἔργα ἀλληλοεπηρεάζονται, ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνεδύασε «ἐν τῷ σεπτῷ τῆς νηστείας καιρῷ καί τῆς κατ’ ἀρετήν ἀσκήσεως τήν ἀνακήρυξιν τῶν ὀρθοτομούντων τόν λόγον τῆς εὐσεβείας καί τήν ἀποκήρυξιν τῶν μή ὀρθοτομεῖν ἑλομένων»3.

______________________________________________________________

1.Τό 1981 ἐξεδόθη, μερίμνῃ ἡμῶν, ὑπό τοῦ ἐκδότου κ. Στυλ. Κεμεντζετζίδου ὁ Βίος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ μετά τοῦ Ἀντίπαπα (ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ), ἐκ τῆς πρώτης ἐκδόσεως γενομένης εἰς Βίέννην τό 1784 δαπάναις τοῦ φιλοκάλου ἀνδρός Ἰωάννου Γούτα τοῦ Θεσσαλονικέως. Τοῦ λοιποῦ θά σημειώνεται στίς παραπομπές ὡς Βίος.
2.Γρηγορίου Παλαμᾶ Ἔργα, Ε.Π.Ε., Θεσ/νίκη 1985, τόμ. 9, σελ. 224, § 10.
3. Ἔνθ’ ἀνωτ. σελ. 226, §12.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 65-71

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς - Ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης