Συγκριτική προσέγγισις τοῦ διαλόγου. Διαθρησκευτικός συγκριτισμός.Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ. Π. Γεώργιος Καψάνης. Μέρος Δ' (Περιέχεται μετάφραση στά Ἀραβικά). (الارثوذكسية والاسلام)

Συγκριτική προσέγγισις τοῦ διαλόγου
Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ 

 Μέρος Δ'

1)Διαθρησκευτικός συγκριτισμός.

Ὁ διάλογος κινεῖται σέ πλαίσια συγκρητικά. Στόν ὁρισμό τοῦ συγκρητισμοῦ κεντρική θέσι κατέχει ἡ ἀποδοχή ὅλων τῶν πίστεων καὶ ἡ ἀναγνώρισις τῆς Ἀληθείας σ’ ὅλες τίς πίστεις. Ἀπορρίπτεται ἡ ἔννοια τοῦ προσηλυτισμοῦ καὶ ἐπιδιώκεται ἕνωσις ἐπί πρακτικοῦ καὶ πραγματιστικοῦ ἐπιπέδου χωρίς ἑνότητα πίστεως. Ἡ πλουραλιστική κοινωνία δέν ἀνέχεται ἀπόλυτα μεγέθη, σχετικοποιεῖ τὰ πάντα, ἄρα καὶ τὴν ὀρθόδοξο πίστι. (πρβλ. Ἄρχιμ. Γεωργίου, Ὀρθόδοξος Μοναχισμός καὶ Ἅγιον Ὄρος, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου, 1997, σελ. 43, 72).
Στὸν διάλογο τονίσθηκε ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους ἀμφοτέρων τῶν πλευρῶν ἡ ἀνοχή τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων τῆς ἄλλης πλευρᾶς15. Ἡ ἀνοχή αὐτή δὲν ἔχει ἁπλῶς τὸν χαρακτῆρα τῆς ἀνεξιθρησκείας. Δέν πρόκειται γιά σεβασμό τῶν προσώπων πού προτιμοῦν νὰ πρεσβεύουν τήν μία ἤ τήν ἄλλη πίστι. Πρόκεται γιά σχετικοποίησι τῆς Πίστεως.
Ὁ Σεβ. Ἑλβετίας εἶναι σαφής: «κατά βάθος, μία ἐκκλησία ἤ ἕνας τέμενος... ἀποβλέπουν στήν ἴδια πνευματική καταξιωσι τοῦ ἀνθρώπου» (βλ. ὑποσημ.15).
Ἀναρρωτιέται ὁ Ὀρθόδοξος πιστός, ἐάν μιά τέτοια δήλωσις μπορεῖ νὰ γίνη ἀπό ἕνα Ὀρθόδοξο Χριστιανό. Ἡ πνευματική καταξίωσις τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι παρά ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ μετοχή τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ πνευματική κατάστασις εἶναι ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος, τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τῆς Ὀρθοδόξου ἀσκήσεως, καί γενικῶς τῆς συσσωματώσεως τοῦ ἀνθρώπου στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία. Πῶς ‟ἕνα τέμενος’’, ἡ ζωή δηλαδή κατά τήν διδασκαλία τοῦ Ἰσλάμ, θὰ ὁδηγήση τὸν ἄνθρωπο στήν πνευματική τελείωσι, στόν ἁγιασμό, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει κάνει οὔτε τό πρωταρχικό βῆμα πρός αὐτήν τήν κατεύθυσνι, πού εἶναι ἡ Ὀρθόδοξος Πίστις καί τό Ἅγιο Βάπτισμα;
Ἡ αἰτία γιό τό θεολογικό αὐτό ὀλίσθημα εὑρίσκεται στήν ἐσφαλμένη παραδοχή ὅτι ὁ Χριστιανισμός καί τό Ἰσλάμ πιστεύουν στόν ἴδιο Θεό τῆς Βίβλου, ἐνῶ στήν πραγματικότητα τό Ἰσλάμ ἀποτελεῖ ἄρνηση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ ἀρνεῖται τὸ τρισυπόστατον τοῦ Θεοῦ καί τήν θεότητα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Γιὰ τὸ Ἰσλάμ δέν ἀποτελεῖ ἴσως πρόβλημα νὰ ἀναγνωρίση στούς Χριστιανούς τήν ἀληθινή πίστι ἐφ’ ὅσον ὁμολογοῦν μονοθεΐα χωρίς διευκρινήσεις περί τῶν προσώπων. Γιά τούς Χριστιανούς ὅμως εἶναι σοβαρωτάτη πλάνη νὰ περιορίσουν ἤ νά γενικεύσουν τήν Ὀρθόδοξο Πίστι ἁπλῶς σέ μονοθεϊσμό.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης χαρακτηρίζει τήν μονοπρόσωπη μονοθεΐα τοῦ Ἰσλάμ κεκρυμμένη ἀσέβεια. Δυστυχῶς οἱ Ὀρθόδοξοι διεπράξαμε τό ὀλίσθημα αὐτό ἀπό τήν πρώτη ἀκόμη ἀκαδημαϊκή συνάντηση. Ἡ πίστις σέ ἕνα Δημιουργό Θεό, τόν Θεό τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, θεωρήθηκε τό σημεῖο ἑνότητος τῶν δύο θρησκειῶν16 καί χρησιμοποιήθηκε ὡς ἀφετηρία γιά τόν παρόντα διάλογο17.
Οἱ μουλουλμάνοι ὡδηγήθηκαν στήν σύγκλιση αὐτή κινούμενοι ἀκριβῶς πάνω στίς ἀρχές τῆς κορανικῆς διδασκαλίας. Εἶχαν ἀπέναντί τους Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἀποδέχθηκαν ὡς κοινή πίστη μαζί τους τόν μονοθεϊσμό, χωρίς σοβαρή ἐμμονή στό δόγμα τῆς Ἁγία Τριάδος. Γι’ αὐτό καί ἀποδέχθηκαν τήν σύγκλισι.
Ἐάν ὑποτεθῆ ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι ἐπέμεναν στήν Ὀρθόδοξο Πίστι, ἡ σύγκλισις θά ἦταν ἀδύνατη. Γιά νά ἐπιτευχθῆ ἡ σύγκλισις, τονίσθηκε ἰδιαίτερα ἡ κοινή πίστις σέ ἕνα Θεό, ἐνῶ ἔμειναν ‟ψιλά γράμματα’’ ἡ Ὀρθόδοξος διδασκαλία περί Ἁγίας Τριάδος, περί τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ κλπ.
Ἐκφράσεις περί διαφορῶν σπανίως συναντῶνται στα κείμενα πού ἀναφέρονται στό διάλογο, ἀλλά καί αὐτές ὑποτονικές. Π.χ. «ὅπως ἐπίσης ἔχουν (ὁ Χριστιανισμός καί τό Ἰσλάμ) καί πολλά σημεῖα διαφοροποιήσεως στό καθαρῶς θεωρητικό θρησκευτικό τους περιεχόμενο»18.
Ἐντελῶς διαφορετιά ὅμως διαλέχθηκαν οἱ Ἅγιοι μέ τό Ἰσλάμ. Ὡμολόγησαν ἀκριβῶς τήν Ὀρθδόδοξο Πίστι, σέ περιόδους μάλιστα πού οἱ Ὀρθόδοξοι θά εἶχαν λόγους νὰ ἀποσπάσουν εὐνοϊκώτερη συμπεριφορά ἐκ μέρους τῶν κυριάρχων Μουσουλμάνων ὑποτονίζοντας τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Δέν ἔκαναν ἐν τούτοις οὔτε τήν παραμικρή ὑποχώρηση στά δόγματα τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, πρᾶγμα πού πολλές φορές τούς ἐστοιχισε καί τήν ἴδια τήν ζωή.
Οἱ ἅγοι Νεομάρτυρες εἶναι λαμπρά παραδείγματα. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συνοψίζει ὡς ἑξῆς τήν στάσι τῶν ἁγίων Νεομαρτύρων: «Ἐκεῖνοι (οἱ παλαιοί μάρτυρες) διά τήν πίστιν τῆς Ἁγίας Τριάδος ἐμαρτύρησαν; και οὖτοι ὁμοίως, ἐκεῖνοι διά τό ὄνομα, καί τήν Θεότητα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔχυσαν τό αἷμα τους; καί οὗτοι ὁμοίως· ἵνα μή λέγω ὅτι οὗτοι ἔχουσί τι περισσότερον ἀπό ἐκείνους καθ’ ὅτι ἐκεῖνοι μέν ἠγωνίσθησαν κατά τῆς πολυθεΐας, καί εἰδωλολατρείας, ἥτις εἶναι μία προφανής ἀσέβεια, ὅπου δύσκολα ἠμπορεῖ νὰ ἀπατήσῃ ἕνα λογικό νοῦν, οἷτοι δέ ἠγωνίσθησαν κατά τῆς τῶν ἀλλοπίστων μονοπροσώπου μονοθεΐας, ἥτις εἶναι μία κεκρυμμένη ἀσέβεια, ὁπού εὐκόλως δύναται νά ἀπατήσῃ τόν νοῦν»19


___________________________________________________________________________________________

15. «Ὁ διάλογος δέν ἔχει τόν σκόπό ἱεραποστολικῆς προσπαθείας καί μεταστροφῆς. Οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ὅπως εἶναι καί ὅπως θέλουν νά εἶναι, σύμφωνα μέ τήν βασική μουσουλμανική ρήση: «Σύ ἔχεις τήν θρησκεία σου κι ἐγώ τή δική μου» (Πρίγκηψ Χασσάν τῆς Ἰορδανίας, βλ. περιοδ. Ἐπίσκεψις 494 (31.7.93), σελ. 23). Καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἑλβετίας Δαμασκηνός μέ ἄλλες λέξεις ἐπαναλαμβάνει τά ἴδια: «Αὐτό δέ εἶναι ἀκριβῶς τό πνεῦμα τῶν συναντήσεων μεταξύ Μουσουλμάνων πού θέλουν νά γνωρίσουν τόν Χριστιανισμό καί Χριστιανῶν πού ἐπιθυμοῦν ἐννοήσουν τό Ἰσλάμ: Σεβασμός τοῦ ἄλλου, σεβασμός τοῦ ἑαυτοῦ μας, σεβασμός τοῦ Θεοῦ. Ἡ προσέγγιση αὐτή μᾶς κάνει ξαφνικά νά ἀποκτήσουμε συνείδηση τοῦ γεγονότος ὅτι, κατά βάθος, μία ἐκκλησία ἤ ἕνα τέμενος –χῶροι ταπεινώσεως, ὅπου ὁ ἄνθρωπος ἀναγνωρίζει τήν μηδαμηνότητά του- ἀποβλέπουν στήν ἴδια πνευματική καταξίωση τοῦ ἀνθρώπου» (ἔνθ’ ἀνωτ.) Ἄν καί διακηρύσσεται στόν διάλογο ἡ ἀνοχή τῶν θρησκευτικῶν πεπειθήσεων, ὅμως δέν καταξιώνεται ἀπό τήν ἱστορία τοῦ Ἰσλάμ καί ἀπό τίς σχέσεις του μέχρι σήμερα μέ τούς ὀρθοδόξους πληθυσμούς τῆς Μέσης Ἀνατολῆς. Ἡ ἄρνησις τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας γιά κάθε Χριστιανό στή Σουηδική Ἀραβία καί σέ ἄλλες ἰσλαμικές χῶρες σήμερα εἶναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.
16. «Γιά τήν πλειοψηφία τῆς παγκοσμίου κοινότητος, ὁ μονοθεϊσμός ὁ ὁποῖος ἐκηρύχθη ἀπό τόν Χριστιανισμό, τόν Μουσουλμανισμό καί τόν Ἰουδαϊσμό προσέφερε ἐνωρίτατα ἕνα κοινό σημεῖο συννενοήσεως... Ἡ πίστη μας σέ ἕνα μοναδικό Θεό, ἡ πολύπλοκη φύση του Σύμπαντος, τοῦ ὁποίου δέν ἀποτελοῦμε παρά ἕνα ἀπειροελάχιστο τμῆμα, τέλος δέ καί τό μυστήριο τῆς μελλούσης ζωῆς ὑπῆρξαν ἀνέκαθεν ἕνας κοινός δεσμός πού μᾶς ἕνωσεν». ( Ἐπίσκεψις 368 (8.12.86) σελ. 16).
17. «Ἐν τούτοις, ὑπάρχουν ὀρισμένα κοινά θεολογικά σημεῖα: Ποῖα εἶναι, ὅμως, τά κοινά σημεῖα τῶν δύο θρησκειῶν, τά ὁποῖα μᾶς ἐπιτρέπουν νά ἀποβλέπωμε σέ μία οὐσιαστική προσέγγιση μεταξύ τους; Εἶναι ἡ πίστη στόν ἕνα ἀληθινό Θεό, Δημιουργό καί Κύριο τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κόσμου καί τῆς ἱστορίας» (Μητρ. Ἑλβετίας, ἔνθ. ἀνωτ. σελ.185).
18.Μητρ. Ἑλβετίας, ἔνθ’ ἀνωτ., σελ.171.
19.Νέον Μαρτυρολόγιον, ἐκδ. ΑΣΤΗΡ, Ἀθῆναι 1961, σελ. 12.

Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ

Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Γρηγορίου

Ἅγιον Ὄρος 1997

 σελ. 16-23

Ἀκολουθεί μετάφραση τοῦ κειμένου στά Ἀραβικά ἀπό τόν π. Ἀθανάσιο Χενείν

لحوارات الأبائية المشار اليها ’ يظهر لنا وبكل وضوح الانحرافات اللاهوتية التى أتى بها هذا الحوار أو الحوارات.
ثالثا:دراسة مقارنة للحوارات المعاصرة

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

يقوم الحوار على مبدأ المقاربة والمقارنة التوفيقية بل التلفيقية .يحتل المكانة الاولى فى الحوار مبدأ ان هناك حقائق مقبولة من الجميع وموجودة فى كل الايمانات ’ يرفض الجميع مبدأ الاقتناص(وهى طريقة خبيثة لضرب التبشير بالانجيل فى مقتل)  ويبحثون عن الوحدة على أساس واقعى وعملى بدون الاتحاد فى الايمان.أن المجتمع المتعدد الثقافات لا يقبل مقامات لاهوتية رفيعة ’ ويهرب من المطلق ’ هو ينسب (بضم الواو وفتح العين كل وكسر السين) العقيدة الخلاصية الارثوذكسية’وبهذا الشكل ينزع عن الايمان الارثوذكسى طابعه الكونى والمسكونى الذى عرفه به العالم فى الالفية الاولى(راجع الارشمندريت غريغوريوس الرهبنة وجبل أثوس .  1997 ص 43 ’72 ).لقد قرر المتحاورون أن يقبل كل طرف عقائد الأخر بلا فحص ولا دراسة نقدية ’ لأن الحوار قد تنازل عن الروح الرسولية والتبشير بالانجيل ’ على أساس القول الاسلامى الشهير (لكم دينكم ولى دينى) ’ بالرغم من هذا الا ان الممارسات الاسلامية فى عدم قبول التعدد الدينى فى السعودية مثلا وسوء معاملة المسيحيين فى الشرق الاوسط.الأمر الخطير هو أن الايمان المطلق يتجول الى شئ نسبى ’ الامر لا يتعلق بالاحترام لاشخاص او عدم الاحترام وفى هذا يقول المطران دمسكينوس (أن المسجد والكنيسة يسعيان نحو نفس الهدف أى الرقى الروحى للانسان !!!).

هنا يحق للمؤمن الارثوذكسى أن يتسأل اذا ما كان ممكن أن يصدر تصريحا مثل هذا ( أن الجامع والكنيسة يسعيان ........) من مسيحى ارثوذكسى !!!أن الرقى الروحى الحقيقى  للانسان هو ثمرة الشركة فى الروح القدس أى الشركة فى نعمة الله الغير المخلوقة بهدف تأله الانسان الأمر الذى يعنبره المسلمون شركا يعتبره المسيحيون عطية الله فى المسيح بالروح القدس .أن هذه الحالة الروحية هى ثمرة المعمودية المقدسة والافخارستيا والنسك الارثوذكسى واندماج الانسان فى جسد المسيح فى الكنيسة الارثوذكسية(الثيؤسيس). كيف يمكن (لمسجد) أى الحياة حسب تعاليم الاسلام ’ أن يقود الانسان الى الكمال الروحانى ’ الى القداسة والى التأله والى حب الله وحب القريب !!!  ’ كيف والانسان لم يقوم بالخطوة الاولى فى هذا الطريق ’ الذى هو طريق الايمان الارثوذكسي والمعمودية المقدسة وقبول الحلول الأقنومى للروح القدس فى الكيان الانسانى الذى يتجدد حسب أيقونة خالقه!

أن بداية هذا السجس والخلل والتشويش هى القبول بان المسيحية والاسلام يؤمنون بنفس الاله- اله الكتاب المقدس ’ بينما فى الواقع يشكل الاسلام انكارا واضحا لله الحقيقى لأنه ينكر الله –الثالوث ’ كما ينكر لاهوت السيد يسوع المسيح.أن مأساة الاسلام هى أنه لم يتعرف على التراث اللاهوتى الارثوذكسى والخرستولوجيا الخلقديونية لأنه التقى بالغير الخليقيدنيين فى الشرق والذين تحالفوا مع المسلمين لاسقاط المراكز الارثوذكسية الكبرى فى دمشق والاسكندرية ويلاحط العلماء أن الانمتقادات التى يوجهها القرأن للمسيحية هى ضد المسيحية الهرطوقية(النصرانية) وليست المسيحية الارثوذكسية التى لم يتعرف عليها..

لا يمثل اشكالية عند الاسلام أن يقبل ويعترف ان المسيحيين  يؤمنون الايمان المستقيم ’ ما داموا يؤمنون بالله الواحد وبدون الدخول فى تفاصيل الاقانيم ’ أما المسيحيون الارثوذكس  فيرون أن حصر الايمان الارثوذكسى فى التوحيد فقط هو انحراف كبير ’القديس نيقوديموس الأثوسى يرى أن التوحيد الاحادى الاقنوم فى الاسلام هو  عدم تقوى (كفر) خفية.لللأسف لقد أنزلقنا نحن  الارثوذكس الى هذه الهاوية من أول جلسة فى  الحوار الاكاديمى.لقد أعتبروا أن الايمان باله العهد القديم ’ الاله الخالق ’هو علامة الوحدة بين الديانتين ’ وصارت هذه الضلالة هى نبراس الحوار وهذه هى بدعة التهود فى أبشع صورها المعاصرة التى حرمتها الكنيسة الاولى(راجع أعمال الرسل 15).

لقد بنى المسلمون هذه البداية للحوار على مبادء تعليم القرأن ’ وكان فى مقابلهم مسيحيون قرروا قبول ايمانهم  بالخالق على انه الايمان المشترك وهؤلاء المسيحيون لا يتمسكون بعقيدة الثالوث التى ناضل من أجلها الاباء.ولهذا قبل الجميع التلفيق ولوكان الارثوذكس قد أصروا على التمسك بايمان الاباء ’ لما أمكن للتلفيق ان يستمر.لكى يحقق المتحاورون التلفيق ’ قررو الاتفاق على مبدأ الله الخالق كعلامة اتفاق بينما قرر المسيحيون التغاضى  عن العقائد الصعبة أى عن معنى التعليم الارثوذكسى عن الثالوث القدوس ’ ولاهوت المسيح ’ والطبيعتين  فى الاقنوم الواحد والنتائج الخلاصية للخرستولوجيا الغريب انه من النادر ان نرى تعبيرات تعبر عن تمايز أو اختلاف ’واذا ما تم ذكرها يكون بشكل سطحى ’مثل تلك العبارة ( يوجد لدى المسيحية والاسلام نقاط تباين وذلك على المستوى النظرى للديانتين!!!)’ هل فى المسيحية فارق بين النظرى والعملى ’ اليس هذا ضرب لعقيدة التجسد الى وحدت بين النظرى اللاهوتى والعملى الانسانى بدون اختلاط ولا امتزاج ولا افتراق ولا تغييركما علمنا أباء خلقيدونية العظام؟.

سار القديسون على نهج أخر مختلف تماما عن المعاصرين فى علاقتهم بالاسلام. كانوا يعترفون بالايمان المستقيم فى وقت عصيب كان من مصلحة الارثوذكس فيه أن يصمتوا أمام سلطة الاحتلال الاسلامى للشرق ولليونان. لم يصمتوا وجاهروا بالثالوث القدوس وبالعقيدة الخرستولوجية ولم يقدموا أية تنازلات فيما يخص عقيدة الايمان المستقيم الارثوذكسى ’ لقد كلفهم هذا الأمر حياتهم.

اذا ما ذكرنا القديسون الشهداء الجدد فسنجد أمثلة رائعة منيرة. القديس نيقوديموس الأثوسى يلخص موقف الشهداء الجدد أبان الاحتلال التركى-الاسلامى لليونان قائلا (لقد استشهد وا من أجل الايمان بالثالوث ’وسفكوا دمائهم من أجل اسم ربنا يسوع المسيح ’ بينما الشهداء الاوائل قد جاهدوا ضد الوثنية وعبادة الاوثان ’ فأن الشهداء الجدد قد ماتوا بسبب وقوفهم ضد التوحيد الغير التقى والذى من السهل أن يخدع البسطاء).لقد تحاور القديس غريغوريوس بالاماس كثيرا مع بعض الذين أسلموا ومع القادة الاتراك ’ الذين طلبوا منه عرض ايمان المسيحيين.قام القديس بشرح الايمان ومن أول الموضوعات التى عرضها الايمان بالثالوث القدوس (ان سر التقوى عندنا هو كالأتى ’الله واحد وهو الذائم الأحد والكائن الى دهر  الداهر ين ....الله الذى لا بداية له وحده لم يكن بلا عقل (اللوغوس)والله الذى لا بداية له لم يكن بلا حكمة (الروح القدس)........) ووصل الى شرح الثالوث القدوس قائلا (ان الله ثالوث ولكن الثالوث هو الله الواحد والخالق  ).قام القديس بالاماس بعرض الايمان الخرستولوجى والاجابة على الكثير من أسئلة الاتراك.يجب أن نلاحظ أن القديس لا يتحاور فى أجواء حرية ومساواة كما اليوم’ ولكن يتحاور فى ظروف سبى وعوز وتعذيب ’ بالرغم من ذلك كله لم يضحوا بايمانهم المستقيم من اجل الراحة الوقتية بل واظبوا ليل نهار على تفتيش الكتب فوجدوا فيها حياة دائمة.
           

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Γιά νά διαβάσετε τά ὑπόλοιπα πατήστε  Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ- π. Γεώργιος Καψάνης