Ἡ ὑπακοή καί ἡ προσωπικότης τοῦ μοναχοῦ. Ἡ ζωή τοῦ Ὁσίου Γέροντος Ἀρσενίου Μπόκα. Μέρος Ι'

  Ἡ ὑπακοή καί ἡ προσωπικότης τοῦ μοναχοῦ

Οἱ βαθμίδες τῆς μοναχικῆς πολιτείας

Ἱερομονάχου Γέροντα Ἀρσενίου Μπόκα (+1910-1989)

 Μέρος Ι'

Ἀνάμεσα στίς τρεῖς μοναχικές ὑποσχέσεις, ἡ ἄνευ ὅρων ὑπακοή ἀποδεικνύεται ἡ πιό δύσκολη γιά δύο λόγους, τελείως διαφορετικούς μεταξύ τους: ὁ ἕνας ἡ ἀναπηρία τῆς φύσεως καί ὁ ἄλλος ἡ προσωπικότης του.
Κατ᾿ ἀρχήν τί εἶναι ἡ προσωπικότης; Σάν ἐπεξήγησι συνοπτικά ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι προσωπικότης εἶναι μία ἰδιάζουσα στόν κάθε ἄνθρωπο ψυχική κατάστασι. Σέ μία προσωπικότητα ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ εἶναι πιό δυνατή καί πιό καθαρή. Ὅλοι οἱ Χριστιανοί σίγουρα ἔχουν ἔστω καί ἕνα τάλαντο, ἀλλά μερικοί ἔχουν καί δύο, ἐνῶ ἄλλοι ἀκόμη καί πέντε. Τά τάλαντα εἶναι χαρίσματα, ἐνέργειες γιά πραγματοποίησι κάποιου ἔργου, ὅπως γιά παράδειγμα ὁ νοῦς σκέπτεται γρήγορα καί καθαρά, ἡ καρδιά ἀνοίγεται περισσότερο σέ ἀγάπη ἀπό ἄλλους ἀνθρώπους, μία εἰδική ἱκανότητα ἀγάπης πού ὑπάρχει σέ κάποιον, μία δύναμι τῆς θελήσεως ἐκπληκτική, μία μνήμη ἰσχυρή, μία εὐφυΐα ἐκ γενετῆς.
Αὐτές οἱ ἐνέργειες πού λειτουργοῦν πιό γρήγορα καί καλλίτερα, ἔχουν μερικές καλλίτερες κεραίες, τίς ἐνέργειες τῆς Θ. Χάριτος, ἡ ὁποία καί τίς ἁγιάζει. Ἡ προσωπικότης ἔχει τήν δυνατότητα νά συμβάλη πρός τήν καθ᾿ ὁμοίωσιν πορεία τοῦ ἀνθρώπου. Ἐξ αἰτίας τῶν δυνατῶν πνευματικῶν χαρισμάτων, ἡ προσωπικότης ἑνός ἀνθρώπου ἠμπορεῖ νά διασχίση τήν ὁδό σέ συντομώτερο χρόνο ἀπό ὅτι θά ἠμποροῦσε νά τό πραγματοποιήση μία ἄλλη ἀλλοιώτικη ποροσωπικότης. Εἶναι ἀρκετό νά σκεφθοῦμε τήν Ἁγία Φιλοθέη ἀπό τό  μοναστήρι Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ἄρτζες, μία μικρή κορούλα τῶν 12 ἐτῶν, ἡ ὁποία μέ τό χάρισμα τῆς ἀγάπης  της πρός τούς πτωχούς δοξάσθηκε μαζί μέ τούς ἁγίους.
Ἡ πειθαρχία τῆς ὑπακοῆς ὅμως εἶναι γενική, διότι αὐτή ἐξυψώνει τήν φύσι ἀπό τήν ἀναπηρία της, καθώς ἐξέρχεται ἡ ὑπερηφάνεια ἀπό τήν προσωπικότητα. Ἡ ὑπακοή κάνει καί τούς ὀκνηρούς καί τούς πονηρούς νά ξεθάπτουν τό τάλαντό τους καί ταυτόχρονα νά τούς σκεπάζη ἀπό τήν λεηλασία τῆς κενοδοξίας.
Εἶναι γνωστό, ὅτι, ὅπου ὑπάρχει μεγαλύτερος πλοῦτος, οἱ ληστές ἀγωνίζονται περισσότερο νά τόν ἁρπάξουν. Ὅμως ἡ τάξις τῆς ὑπακοῆς εἶναι μία ἱερά ὁδός. Ἀκόμη καί ὅταν ἐπιτυγχάνεται ὁ ἁγιασμός, οὔτε τότε  δέν ἐπιτρέπεται νά καταστρέφεται ἡ στέγη τῆς ὑπακοῆς. Διότι μία «ἁγιωσύνη» συνειδητοποιεῖ ὅτι ἠμπορῆ νά πέση σάν κεραυνός στόν πειρασμό τῆς ἁγιωσύνης, πού εἶναι μία ἐπί πλέον ραφιναρισμένη μορφή ὑπερηφανείας. Γι᾿ αὐτό ὁ Ἀββᾶς Μακάριος μεταφέρθηκε μέ ἀγγέλους ἀπό τόν κόσμο αὐτόν, ἀλλά στόν δρόμο τόν συνήντησαν δαίμονες καί τοῦ εἶπαν: «Λυτρώθηκες ἀπό ἐμᾶς, Μακάριε, ἐνῶ ἡ ψυχή του ἀπαντοῦσε: «Ἀκόμη δέν λυτρώθηκα».
Ἔτσι ἐξηγεῖται γιατί οὔτε ἕνας ἀπό τούς Ἁγίους δέν λυτρώθηκε τελείως ἀπό τίς διάφορες ἀδυναμίες του, γιά νά μή χάση στό μέλλον τά πάντα. Γι᾿ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες δέν ἀνεγνώριζαν καμμία τελειότητα, ἐκτός μόνο τά σημεῖα τῆς τελείας ταπεινώσεως.
Στήν καλογερική ζωή, λοιπόν, δέν ἔχει καμμία σπουδαιότητα τό ὄνομα καί ἡ ἀξία τῆς προσωπικότητος. Ἀντιθέτως, εἶναι ἕνα ὄνομα ἀπό τό ὁποῖο πρέπει νά ἀπαλλαγῆς, γιά νά γλυτώσης ἀπό τήν «ἐπιστήμη του». Ὁ πνευματικός ἐξοπλισμός εἶναι ἀπαραίτητος μέ ἕνα ἄλλο εἶδος, τήν ἐλπίδα τῆς ταπεινώσεως, τό βάθος τῆς ἀγάπης, τήν ἱκανότητα νά χαίρεσαι στίς δοκιμασίες σου. Αὐτά ἀποδεικνύουν μία μεγάλη ψυχή.
Ἡ καλογερική ζωή δέν καταρτίζει ὀνειροπόλους γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀνθρώπους ἀποφασισμένους πού κρατοῦν τό χριστιανικό τους βίωμα μέχρι τίς τελευταῖες συνέπειές του διά τῆς πειθαρχίας καί τῆς ἀγάπης. Ἔτσι ὁ Χριστός δέν θά μᾶς εἰπῆ ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ-κυρίως ἐδῶ ἡ ἐσωτερική βίωσι τῆς Θείας Χάριτος-κατακτᾶται μέ ἔφοδο καί ἀπό κατακτητές, πού βάζουν τό χέρι σ᾿ αὐτή καί λέγουν: «Τολμᾶτε, ἐγώ ἐνίκησα τόν κόσμο». Δέν εἶναι δυνατόν μόνος του ὁ ἄνθρωπος νά τολμήση κάποια πνευματική κατάκτησι, χωρίς τήν πλήρη ἀναφορά του στόν Θεό διά τῆς πίστεως σ᾿ Αὐτόν καί τῆς ἁγίας ταπεινώσεως.
Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, λοιπόν, δέν κατακτᾶται ἀπ᾿ αὐτούς πού τολμοῦν ἐγωκεντρικά καί καλοῦν καί ἄλλους μέ ὑπερηφάνεια σ᾿ αὐτό τό ἐγχείρημα, ἀλλά σ᾿ αὐτούς πού ζοῦν θεοκεντρικά καί ὑποτάσσονται πλήρως στό θείο θέλημα διά τοῦ Πνευματικοῦ τους Πατρός.
Τό θεμέλιο τῆς τόλμης αὐτῆς κατά Θεόν εἶναι ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν, πού εἶναι πολύ δυνατή ἀπόδειξις τῆς θεότητός Του. Τόν λόγο Του, πού ἀποδείχθηκε ἀπό τόν Θεό ἔχουμε καί ἐμεῖς τήν τόλμη καί τό κουράγιο νά τόν δεχώμεθα ἔναντι τοῦ κόσμου καί τῶν νεκρῶν μας.
Αὐτό εἶναι τό βαθύ θεμέλιο τῆς μαθητείας μας, τῆς ὁποίας μέγα κεφάλαιο εἶναι ἡ ἀνάστασις τῆς ψυχῆς μας, ἀκόμη ἀπ᾿ αὐτόν τόν αἰῶνα, μέσα στό φῶς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Γι᾿ αὐτό τό μεγάλο νόημα τῆς ζωῆς ὑπάρχει κρυμμένο στήν μοναχική πολιτεία καί αὐτή ζητεῖ ταπείνωσι καί θάρρος. Ταπείνωσις καί θάρρος εἶναι δύο ἀντιπαρατασσόμενοι ὅροι. Παρ᾿ ὅλα αὐτά στήν πνευματική ζωή ἐναρμονίζονται καί ἀλληλοσυμπληρώνονται.
Ἡ ἀπουσία ἤ ἡ ἐλάττωσις τῆς μιᾶς, ἀδυνατίζει τήν ἄλλη, ἐνῶ καί οἱ δύο κρατοῦν μία ἰσορροπία. Διότι ἡ χριστιανική ζωή πού προσανατολίζεται μόνο πρός τήν ταπείνωσι, παρουσιάζεται σάν μία πνευματική σκλαβιά, σάν ἕνας μαρασμός καί χάνει τήν ἐλπίδα. Ὁμοίως, καί ὁ προσανατολιμσός μόνο πρός τήν προσωπική τόλμη καί πρός τόν προφητισμό καταστρέφει τήν ἐκκλησιαστικότητα καί ἀποστολικότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ, προκαλώντας εἴτε τήν αἵρεσι, εἴτε τό σχῖσμα μέ ἀποτέλεσμα νά χάνεται ἡ ταπείνωσις. Γι᾿ αὐτό ἡ προσπάθεια στήν ἔνταξι τῆς πειθαρχίας μιᾶς ψυχῆς εἶναι ἀπόδειξις ἁρμονίας καί τῆς ἀξίας της. Ὁ μοναχισμός ἀδυνατίζει στίς ἀδύνατες ψυχές καί δυναμώνει στίς γενναῖες ψυχές.
Παράδειγμα γιά τά ἑπόμενα παίρνουμε τό θάρρος τῶν εἰσερχομένων στόν μοναχισμό. Οἱ μοναχικές ὑποσχέσεις εἶναι ἀπό τήν συνείδησι τοῦ μοναχοῦ ὑποχρεωτικές. Στόν Θεό ὑπακούομεν χωρίς ὅρους καί χωρίς λοξοδρομήσεις σ᾿ ὁλόκληρη τήν ζωή μας. Ἐάν ὅμως οἱ κατά Θεόν πνευματικοί ὁδηγοί μας,
Ἡγούμενοι καί Πνευματικοί, γίνονται αἱρετικοί καί συνεπῶς ἡ Ἐκκλησία ἀποφασίζει νά τούς τιμωρήση μέ παιδεύσεις, ἀφορισμούς καί καθαιρέσεις, τότε ἐμεῖς εἴμεθα ἀπαλλαγμένοι τῆς ὑπακοῆς τους, διότι αὐτοί κατεπάτησαν τήν ἀληθινή πίστι καί δέν ἐκφράζουν πλέον μέ τήν συνείδησί τους τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλ᾿ ὅμως ἡ ὑπακοή μας πρός τήν Ἐκκλησία δέν διακόπτεται.
Ἡ ὑποχρέωσις ἐφαρμογῆς τῶν μοναχικῶν ὑποσχέσεων ἠμπορεῖ νά διακοπῆ μόνον στήν ἐξαιρετική καί σπάνια περίπτωσι, ὅταν συμβαίνουν οἱ ἀνωτέρω περιπτώσεις, ἐξ αἰτίας ἀσθενείας τῶν ἀνθρωπίνης προσωπικότητος, συνεπῶς καί τῆς συνειδήσεως στήν περίπτωσι πλήρους ἐξασθενήσεως τῆς συνειδήσεως. Ὅμως οἱ ὑποσχέσεις παραμένουν ὑποχρεωτικές καί ἡ περιφρόνησίς τους εἶναι ἁμαρτία.
Ἡ διακοπή καί ἡ ἄρνησις ἐφαρμογῆς τῶν μοναχικῶν ὑποσχέσεων εἶναι διακοπή τῆς μοναχικῆς πορείας. Στά ἰδιόρρυθμα μοναστήρια ἐξησθένησαν οἱ μοναχικές ὑποσχέσεις, κυρίως τῆς ὑπακοῆς καί τῆς ἀκτημοσύνης καί ἐξ αἰτίας τους ἐπῆλθε κατάπτωσις τοῦ μοναχικοῦ ἰδεώδους.

Μετάφρασις ἐπιμέλεια

ὑπό ἀδελφῶν Ἱερᾶς Μονῆς

Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους 

2003

 Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Γιά νά διαβάσετε τα ὑπόλοιπα μέρη πατήστε Γέροντας Ἀρσένιος Μπόκα - βαθμίδες μοναχικῆς πολιτείας