Οἱ βαθμίδες τῆς πνευματικῆς πάλης. Ἐξομολόγησις καί ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως. Ἡ ζωή τοῦ Ὁσίου Γέροντος Ἀρσενίου Μπόκα. Μέρος Ζ'

Οἱ βαθμίδες τῆς πνευματικῆς πάλης

Οἱ βαθμίδες τῆς μοναχικῆς πολιτείας

Ἱερομονάχου Γέροντα Ἀρσενίου Μπόκα (+1910-1989)

 Μέρος Ζ'

Ἡ πνευματική ζωή εἶναι μία, διότι ἕνας καί μοναδικός εἶναι ὁ Θεός. Ἡ ἐξοικείωσίς της ὅμως εἶναι σταδιακή, κατά τό μέτρο καθάρσεως τῶν παθῶν, τό ὁποῖον πρόβλημα ὑπάρχει στά πρῶτα χρόνια τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Ἡ πρώτη αὐτή περίοδος χαρακτηρίζεται μέ τήν μάχη κατά τῶν παθῶν, πού λέγεται ἄσκησις, ἐνῶ ὁ μοναχός λέγεται ἀσκητής καί ἀγωνιστής καί τό πλῆρες πρόγραμμα τῆς πνευματικῆς ἐκπαιδεύσεως λέγεται ἀσκητική.
 Ἡ λέξις ἄσκησις εἶναι ἑλληνική καί στά ρουμανικά σημαίνει φυσική ἄσκησις. Μετά ἀπέκτησε τήν ἔννοια τῆς ἠθικῆς ἀσκήσεως, τήν ὁποία ἔλαβαν τά μοναστήρια μέ τήν ἔννοια τῶν πνευματικῶν ἀσκήσεων, διά τῶν ὁποίων λυτρώνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τά φυσικά του πάθη.
Ἑπομένως, αὐτή εἶναι ἡ περίοδος ἀναβάσεως, στήν ὁποία ἡ πρωταρχική ἀπασχόλησις τοῦ μοναχοῦ εἶναι ἡ κάθαρσις ἀπό τά πάθη. Κυρίως ὁ ὅρος «κάθαρσις» ἔχει κι αὐτός δύο ἡλικίες καί καθιερώθηκε μέ τό ὄνομα ἠθικότης. Ἡ ἀσκητική περίοδος παριλαμβάνει τήν ἐνεργό ἠθικότητα στήν ὁποία ὑπάγονται ὅλες οἱ ἀσκήσεις τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ παθητική ἠθικότης, δηλαδή ἡ κάθαρσις τῆς φύσεως ἀπό τά πάθη, τά ἔξωθεν προερχόμενα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἐφ᾿ ὅσον τόν ἔκανε ὁ Ἴδιος ὁ Θεός  «καλόν λίαν».

 Ἑτοιμάζει καθαρό τόπο σ᾿ αὐτούς πού τόν ἀναζητοῦν μέ ἀγάπη, ἀλλά οἱ δυνάμεις τους δέν τούς ἐπαρκοῦν καί τότε πρέπει νά καθαρισθοῦν κάνοντας μία ὑπέρ φύσι ζωή γιά νά ἠμπορέση νά κατοικήση μέσα τους ὁ ὑπερφυσικός Θεός.
Ἡ φάσις τῆς κορυφῆς καί τοῦ βάθους τῆς πνευματικῆς βιώσεως ὀνομάζεται φωτισμός.
 Στήν φάσι αὐτή, οἱ δωρεές τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πού παρελήφθησαν ἀπό τό Βάπτισμα ἀναπτύσσονται σ᾿ ὅλη τήν πληρότητά τους καί ἐνισχύουν τήν ψυχή ν᾿ἀντιμετωπίση καί δυσκολώτερες δοκιμασίες. Στήν φάσι αὐτή ἠμποροῦμε νά ἀναφέρουμε καί ἀπάτες καί ἐξαίσια χαρίσματα καί αὐτός πού τά ἔχη θά πρέπει νά μή αἰχμαλωτίζεται ἡ ψυχή του σ᾿ αὐτά, διότι ὄχι μόνο δέν τόν ὠθοῦν πρός τό καλλίτερο, ἀλλά εἶναι δυνατόν νά χάση ὅ,τι μέχρι τότε μέ πολλούς κόπους κατώρθωσε. Στήν πορεία αὐτή ἡ ψυχή λεπτύνεται ὅλο καί περισσότερο καί ἐγκαταλείπει τόν ἑαυτό της στόν Θεό, περιφρονώντας τελείως τά ἐπίγεια.
Αὐτή ἡ ἄσκησις ἔχει καί ἕνα χριστολογικό χαρακτῆρα. Στήν ἄσκησι δέν εἶναι μόνο ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά εἶναι καί ὁ Χριστός παρών. Συμπάσχει μαζί μας ὡς φιλόστοργος Πατήρ, καθ᾿ ὅσον καί Ἐκεῖνος ὄχι μόνον ὡς Θεός, ἀλλά καί ὡς ἄνθρωπος ἐγνώρισε ἀναμαρτήτως τίς περιπέτειες τῆς φύσεως τοῦ ἀνθρώπου, λόγῳ τῆς δυναστείας τοῦ διαβόλου.
Τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του πού λαμβάνουμε στήν Θεία Κοινωνία μάχεται μέ τό σῶμα καί τό αἷμα μας ἐναντίον τῶν παθῶν, ἁγιάζοντας τό σῶμα μας καί καίγοντας τά πάθη.
Στήν ἀσκητική περίοδο πεθαίνουμε κατά κόσμο καί ἐμεῖς μαζί μέ τόν Χριστό σέ μιά ζωή μυστική. Ἄς μή ξεχνᾶμε ἀκόμη ὅτι πρίν ἀπό τήν Ἀνάστασι προηγεῖται ἡ ἑβδομάδα τῶν Παθῶν, ἡ σταύρωσις, ἡ ἐγκατάλειψις, ἡ ἐξουδένωσις, ὁ θάνατος, ἡ ταφή, ἡ κάθοδος στόν ἅδη, ἡ  ἀγάπη τοῦ μαθητοῦ, πού πέρασε μέσα ἀπό τίς πιό δύσκολες ψυχικές δοκιμασίες, πνευματικές ξηρασίες, ἐγκαταλείψεις, ἀπό τό σκοτάδι τῆς ἐξουδενώσεως τοῦ θανάτου. Αὐτά συνιστοῦν τήν παθητική ἄσκησι καί καθαρίζουν καί τίς τελευταῖες ρίζες τῶν παθῶν, πραγματοποιώντας ἔτσι τήν ἀπάθεια.
Σάν ἀπόδειξι, ἀπό τόν βαθύ τάφο καί τήν ἐγκατάλειψι ἁρπαζόμεθα ἔξω, κατά τρόπο ἀνερμήνευτο διά τοῦ θείου φωτός. Ἀπό τόν πιό βαθύ ζόφο ἀστράπτει τό φῶς τῆς θείας θεωρίας γεμᾶτο ἀπό Χάρι καί ἀλήθεια. Ἀπ᾿ αὐτή τήν στιγμή τοῦ θείου φωτός ἀρχίζει ἡ μυστική ζωή, δηλαδή ἡ ἕνωσις τοῦ κτίσματος μέ τόν Κτίστη. Αὐτό εἶναι τό καθ᾿ ὁμοίωσιν, ὄχι μέσῳ τῆς φύσεως, ἀλλά μέσῳ τῆς θείας Χάριτος.

Ἐξομολόγησις καί ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως

Μία φορά εἰσέρχεσθε στήν ὁδό ἐκπληρώσεως τῶν εὐαγγελικῶν συμβουλῶν, οἱ ὁποῖες περιορίζουν πολύ τήν ἀνθρώπινη φύσι. Καί καταλαβαίνετε ὅτι μέχρι νά ἐξοικειωθοῦμε μ᾿ αὐτή τήν ζωή τῶν θείων ἐντολῶν, σφάλλουμε συχνά. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς διαπιστώσεως πρέπει νά ἐπαυξήσουμε καί τά μέσα γιά νά διατηρηθοῦμε σ᾿ αὐτή τήν μοναχική μας κλῆσι. Ἕνα ἀπ᾿ αὐτά τά ἀξιοτίμητα βοηθητικά μέσα εἶναι ἡ συχνή ἐξομολόγησις.
Ἡ ἐξομολόγησις εἶναι τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας, διά τοῦ ὁποίου δίδεται ἡ Θεία Χάρις, ἡ ὁποία ἐνισχύει τίς ἀδύνατες ψυχικές μας δυνάμεις γιά τήν ἐκπλήρωσι τῶν ὑποσχέσεων, τίς ὁποῖες ἐκάναμε ἤ ἑτοιμαζόμεθα νά κάνουμε. Ἡ συχνή ἐξομολόγησις πρέπει νά μένει στήν ἀξία καί τό ὕψος της.
 Ὁ πνευματικός στόχος τοῦ μοναχοῦ μπροστά στό Μυστήριο αὐτό πρέπει νά κατευθύνεται, ἔτσι ὥστε νά ἀποδεικνύεται ἡ ἐλαφρότης τῆς συνειδήσεώς του, μετά τήν ἐξαγόρευσι.
Ὅμως μία πολύ συχνή ἐξομολόγησις ἐκχυδαΐζει τίς ψυχές πού δέν διαθέτουν πνευματικό βάθος. Γι᾿ αὐτό, ἄς ἐξετάζουμε τήν συνείδησί μας ἐξαγορευόμενοι τούς λογισμούς μας, οἱ ὁποῖοι ἠμπορεῖ νά λέγωνται πολύ συχνά, ἀλλά χωρίς τό ἀναμενόμενο ἀποτέλεσμα.
Ὑπάρχουν μοναστήρια, κατά τέτοιο τρόπο ὠργανωμένα, ὥστε κανείς δέν πηγαίνει νά κοιμηθῆ, ἐάν δέν ἐξομολογηθῆ πρῶτα τούς κακούς λογισμούς του, μέχρις ὅτου εἰρηνεύσει μέ τόν ἀδελφό του, μέ τόν ὁποῖον προκλήθηκε ἔχθρα. Ἔτσι κάνουν ὅλοι οἱ μοναχοί γιά νά συγχωρηθοῦν μεταξύ τους. Ἡ συχνή ἐξομολόγησις καί ὁ ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως ἔχουν σάν σκοπό νά ἐξασθενίσουν τίς συνήθειες τῶν παθῶν καί στήν θέσι τους νά ἐγκαταστήσουν τίς καλές συνήθειες καί τίς ἀντίθετες μέ τά πάθη ἀρετές.
Ἡ πρακτική αὐτή ἀποτελεῖ καί τήν γνῶσι τῶν ἰδίων λογισμῶν. Οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί πού δέν ἐξομολογοῦνται ἤ λέγονται ἁπλᾶ ἔχουν τήν ἰδιότητα νά δυναμώνουν καί νά γίνωνται σχοινιά, ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες, πού τραβοῦν τόν νοῦ στήν συγκατάθεσι καί στήν πρᾶξι, πού εἶναι πλέον ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία αὐτή εἶναι: ἡ ἠθική συντριβή τῆς ψυχῆς, πού προέρχεται μόνο ἀπό ἕνα κακό λογισμό.
 Γι᾿ αὐτό ὅλοι οἱ λογισμοί χρειάζεται νά ἐξαγορεύωνται πρίν νά δυναμώσουν καί νικήσουν τόν νοῦ, διότι, ἐάν λέγωνται ἀμέσως, χάνεται ἡ δύναμις τῆς κυριαρχίας καί ἐπιβολῆς ἐπάνω στόν νοῦ.
 Ἔτσι, οἱ καλοί λογισμοί πρέπει νά ἐλέγχωνται μέ μία ἄλλη διαυγέστερη συνείδησι. Ὁ ἔλεγχος ὅλων τῶν λογισμῶν εἶναι νόμος γιά τόν μοναχό. Μή ἐρωτᾶς τί εἶναι καλό καί τί δέν εἶναι καλό, διότι  σίγουρα δέν θά ξεφύγης ἀπό τίς σαΐτες τῆς κενοδοξίας.
Ἕνα ἄλλο μέσο βοηθείας στήν νίκη ἐπάνω στήν φύσι μας εἶναι ἡ ἀνάγνωσις τῶν Θείων Γραφῶν. Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ κατοικεῖ μέσα στά ἅγια Βιβλία, ὁπότε ἡ ἀνάγνωσίς τους, μᾶς οἰκοδομεῖ πνευματικά. Ἀλλά καί γι᾿ αὐτό τό ἔργο ἡ ἀπασχόλησις πρέπει νά εἶναι σχετική. Πρῶτα πρέπει νά διδάσκωνται αὐτά τά βιβλία τοῦ Θεοῦ καί στούς ἀνθρώπους, δηλαδή νά κατανοοῦν τό βαθύτερο νόημα τῆς ἀποκαλύψεως, μέσα στό ἱστορικό τους πλαίσιο καί στήν προσπάθεια τους νά κρατήσουν τήν συνείδησι τοῦ λαοῦ στήν ἀναμονή τῆς τελείας ἀποκαλύψεως ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.
Ἡ πνευματική ἀξία τῶν Γραφῶν δέν χάνεται μέσα στήν ἱστορία, τήν ὁποία περιέχουν. Γι᾿ αὐτό ἡ Βίβλος εἶναι τό μοναδικό βιβλίο, τοῦ ὁποίου οἱ ἱστορικές χρονολογίες ἔχουν καί μία ἄγνωστη ἱστορία πού περιέχεται μυστικά μέσα σ᾿ αὐτήν. Ἀκόμη, ἐκτός ἀπό τίς ὑπάρχουσες ἱστορίες, περιέχουν καί μία πνευματική μνήμη.
Ἀπό ἐκεῖνον τόν Συγγραφέα (Ἅγιο Πνεῦμα) προέρχονται καί οἱ ἀσκητικές διδασκαλίες τῶν ἁγίων Πατέρων, καί οἱ εὐαγγελικές διδαχές καί οἱ γραφές τῶν Πατέρων. Συνοπτικά, ἡ ἀνάγνωσις μέ διάκρισι τῶν Θείων Γραφῶν ἀνάπτει καί τρέφει τήν ψυχή μέ τούς λογισμούς τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν καμμία συγγένεια μέ τούς λογισμούς τοῦ ἀνθρώπου.

Μετάφρασις ἐπιμέλεια

ὑπό ἀδελφῶν Ἱερᾶς Μονῆς

Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους 

2003

 Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Γιά νά διαβάσετε τα ὑπόλοιπα μέρη πατήστε Γέροντας Ἀρσένιος Μπόκα - βαθμίδες μοναχικῆς πολιτείας