Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Ρουμανίας. Ἁγιασμένες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμάνικης Ἐκκλησίας. Μέρος Β'

 Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος τῆς Μολδαβίας Ρουμανίας

Ἁγιασμένες μορφές τῆς Ὀρθοδόξου Ρουμάνικης Ἐκκλησίας

 (†) Μητροπολίτου Κράγιοβας Νέστορος

Ἀναρίθμητα ἔγγραφα προερχόμενα ἀπό τήν περίοδο τῆς γραμματείας τῆς ἡγεμονίας του, μαρτυροῦν γιά ὅλους τούς αἰῶνες  "Στέφανος ὁ ἡγεμών μέ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἡγεμών τῆς Χώρας τῆς Μολδαβίας, ὁ ὁποῖος φλεγόμενος ἀπό τήν ἁγία πίστι καί ὄντας ἐραστής τῶν λόγων τοῦ Κυρίου…" εἶναι μία ὑπόμνησις, ἡ ὁποία ἐπιβεβαιώνει τά κτητορικά ἔγγραφα ἑνός τόμου τοῦ ἔτους 1475, ἔγγραφα τά ὁποῖα περιέχονται στούς λόγους τοῦ ἐρημίτου Ἀββᾶ Δωροθέου.
 Τό ἔτος 1479, κατασκευάζοντας δυνατά τείχη γιά τήν προστασία τοῦ φρουρίου Ἄλμπα, ἡ σκέψις τοῦ Κτίτορος εἶναι νά ἀφιερωθῆ τό ἔργο αὐτό στόν Θεό  "Στίς ἡμέρες τοῦ ἀξιοτίμητου καί ἐραστοῦ τοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ, τοῦ προσφέροντος κάθε δόξα στόν ἄξιο ἡγεμόνα Στέφανο…,ἄρχισε καί ἐτελείωσε τό κτίσιμο αὐτοῦ τοῦ φρουρίου".
Στήν ἐπιγραφή τῆς μεγάλης ἐκκλησίας τῆς Μονῆς Νεάμτς, πού εἶναι ἀπό τό 1497 διαβάζουμε  "Κύριε Χριστέ, δέχου αὐτή τήν ἐκκλησία, τήν ὁποία ἔκτισα μέ τήν βοήθειά Σου πρός δόξαν καί τιμήν τῆς ἁγίας καί ἐνδόξου Ἀναλήψεώς Σου ἀπό τήν γῆ στόν οὐρανό. Καί Σύ, Δέσποτα, σκέπασόν μας μέ τό ἔλεός Σου ἀπό τώρα καί στούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Στέφανος ἡγεμών…"
Ἡ σημείωσις ἀπό τό διάσημο Τετραυάγγελο τοῦ 1502, κράζει διαπρύσια "Στέφανος ὁ ἡγεμών…καί ἐραστής τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Ὁποίου γράφθηκε αὐτό τό Τετραυάγγελο καί ἐπικαλύφθηκε μέ μέταλλο καί προσφέρθηκε γιά αἰώνια προσευχή…στό Ἅγιον Ὄρος…".

Σέ μιά σελίδα ἀνθολογίας πανηγυρικῶν λόγων, ἑνός ὀρθοδόξου ρουμανικοῦ βιβλίου διαβάζουμε " Ἀλλά γι' αὐτό τόν ζῆλο τόν ὁποῖον εἶχε ὁ ἡγεμών Στέφανος γιά τήν ἐνίσχυσι τῆς Πίστεως, τί ἔχουμε νά εἰποῦμε; διότι δέν ἔδωσε ὕπνο στούς ὀφθαλμούς του. Αὐτός σκεπτόταν, αὐτός ἐδίκαζε, πρός αὐτόν ἤρχοντο γιά κάθε βοήθεια, διότι ἤθελε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ νά μεγαλυνθῆ καί νά ἐξαπλωθῆ παντοῦ...
Τί μᾶς χρειάζονται ὅμως αὐτά τά λόγια, ὅταν δέν ὑπάρχη καμμία ἀμφιβολία γιά τήν πίστι του, μέ τήν ὁποία ποτίσθηκε ἀπό τίς καθαρές καί ἀνόθευτές πηγές τῆς ἐνδόξου Ἐκκλησίας ἀπό τήν παιδική του ἡλικία;
 Καί οὔτε οἱ ἀπατηλές αἱρέσεις, οὔτε ἡ φλόγα τῆς νεανικῆς ἡλικίας, δέν ἠμπόρεσαν νά τόν κλονίσουν, ἀλλά στερεωμένος ἐπάνω στήν Πέτρα, πού εἶναι ὁ Χριστός, τοῦ Ὁποίου τόν Σταυρό πάντοτε ἀγκάλιαζε στά νεανικά του στήθη, ἀσπαζόμενος τήν ζωή Του καί ἔχοντας ἀκατάπαυστη τήν ἐλπίδα του στόν αἰώνιο Πατέρα, διά τοῦ Ὁποίου κατέβαλε, ἐνίκησε καί κατέστρεψε ὅλους τούς ἐχθρούς του.
Ὁ Στέφανος ὁ Μέγας ἐγνώριζε καί ζοῦσε εἰς βάθος τήν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Ἀπέδειξε ὅτι κατανοοῦσε τό βαθύ περιεχόμενό της μέ τήν δημιουργία τόσων χριστιανικῶν ἔργων, μοναστηριῶν καί ἐκκλησιῶν.
Ἡ πίστις χωρίς τά ἔργα εἶναι, ὅπως τό σῶμα δίχως τήν ψυχή, ἐνῶ αὐτός, γνωρίζοντας τήν σημασία τῶν ἔργων, ἐπεδόθηκε μέ πόθο στά  χριστιανικά ἔργα καί μέ σκληρούς κόπους γιά νά  τά ἀποτελειώση. 
Καί, ὅσος ἦτο ὁ πόθος γιά τήν σωτηρία του, τόση ἦτο καί ἡ φλογερή προσπάθειά του νά ἀναζητῆ πάντοτε κατάλληλους τόπους, χωρίς νά ἀφήνη νά περάση μάταια ὁ χρόνος τῆς ζωῆς του, γιά νά ἐγκαταστήση παντοῦ τά ἱερά καθιδρύματα τοῦ Θεοῦ. Αὐτός ἐγνώριζε μέ σύνεσι ὅτι τά χριστιανικά ἔργα, εἶναι μεγαλύτερα ἀπό τά κοσμικά. Ἀλλά, ἐάν ὁ ἡγεμών Στέφανος ἤθελε κριθῆ καί ἐκτιμηθῆ ἀπό τήν ἱστορία μόνο γιά τά κοσμικά ἔργα του, λίγη θά εἶναι ἡ δόξα του, ἡ ὁποία περνῶντας ταχέως μέσα στό σκοτάδι τῆς λησμονιᾶς, χάνεται γιά πάντα.
Ἀλλά ἡ δόξα του πού εἶναι αἰώνια καί ὁλόφωτη, ἄγνωστη μέσα στήν ζωή τοῦ κόσμου, γίνεται μεγαλύτερη μέ τήν ἐκπλήρωσι τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, λοιπόν, ὅλα τά ἔργα τοῦ Στεφάνου τοῦ Μεγάλου εἶναι θαυμαστά καί καταπληκτικές οἱ δωρεές του πρός τίς ἐκκλησίες καί τά μοναστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας. Στήν πύλη τοῦ παλατίου του ἡ δικαιοσύνη καθόταν σάν βασίλισσα στόν θρόνο καί δέν ἦτο χάρισμα δικό του, ἀλλά τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ κυβερνοῦσε τό παλάτι του καί ὅλοι οἱ ἄλλοι μέ πρῶτο τόν Ἡγεμόνα ὑποτάσσοντο σ᾿αὐτήν.
Τόν ἴδιο ζῆλο ἐπεδείκνυε ὁ Ἡγεμών νά κυβερνᾶται καί ὁλόκληρη ἡ χώρα του. Ἐγνώριζε πόσο δύσκολο εἶναι ἕνας κυβερνήτης νά εἶναι δίκαιος, ἀλλ᾿ ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι τόσο δύσκολο, εἶναι καί τόσο ἔνδοξο, ὅταν ὁ ἡγεμών ἤ ὁ κυβερνήτης προσπαθεῖ νά ζῆ καί νά ἀπονέμη παντοῦ τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Στέφανος ὁ Μέγας ἀπέδειξε ὅτι ἐγνώριζε νά νικᾶ τήν ὑπερηφάνεια, ἀλλά ἔχοντας καί τό φυσικό σθένος, συνέτριβε τούς ἐχθρούς του. Ἀπό τό ἄλλο μέρος ἐγνώριζε ὅτι ὄχι μέ τό σπαθί, ἀλλά μέ τήν προσευχή, ὄχι μέ τά στρατόπεδα, ἀλλά μέ τήν Ἐκκλησία πρέπει νά νικᾶται ὁ κακός λογισμός. Ποιός θά ἠμποροῦσε νά πιστεύση, ἐάν δέν συνέβαινε ἔτσι, ὅτι μία μικρή χώρα, ὅπως ἡ  Μολδαβία, θά ἠμποροῦσε νά νικήση ἐκείνη τήν αὐτοκρατορία (τῶν τούρκων), ἡ ὁποία πολλούς θρόνους κατέβαλε; Δέν φαίνεται καθαρά, σάν τό φῶς τῆς ἡμέρας, ὅτι αὐτή ἡ νίκη προέρχεται ἀπό τήν καλωσύνη τοῦ Οὐρανίου Βασιλέως Χριστοῦ;
Γεμάτη ἀπό πνευματικά νοήματα εἶναι ἡ παράκλησις τοῦ ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου, ὁ ὁποῖος στήν σημαία μέ τήν ὁποία νικοῦσε τούς Τούρκους, εἶχε ζωγραφίσει τήν μορφή τοῦ ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου νά σκοτώνη μέ τό δόρυ του ἕνα πολυκέφαλο δράκοντα.
Ἰδού τί ἔχει γραφτῆ κάτω ἀπό τήν μορφή τοῦ Ἁγίου Γεωργίου "Ὤ, τροπαιοφόρε καί γενναιόψυχε Μεγαλομάρτυς Γεώργιε, ὁ ὁποῖος στίς ἀνάγκες  καί δυστυχίες εἶσαι ταχύς προστάτης καί βοηθός καί χαρά ἀνεκλάλητη στούς ἐν θλίψεσι εὑρισκομένους, δέξου καί ἀπό μένα αὐτή τήν προσευχή τοῦ ταπεινοῦ δούλου Σου, κυρίου Στεφάνου  Ἡγεμόνος, πού εἶναι μέ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἡγεμών τῆς χώρας τῆς Μολδαβίας...".
Ἐκτός ἀπό τά γενναῖα μπράτσα του καί τήν σοφία τῶν σκέψεών του, πάντοτε ἐστολίζετο μέ τίς ἀρχές τῆς δικαιοσύνης, τῆς καλωσύνης καί τῆς ταπεινώσεως. Οὐδέποτε λυπήθηκε ἤ φοβήθηκε τήν ζωή του. Μέ τό σπαθί στό χέι στεκόταν ἀτρόμητος μπροστά στόν θάνατο γιά νά ὑπερασπίση τή πατρίδα καί τήν θρησκεία τῶν προγόνων του. Καί μέ τά πόδια του στεκόταν ἐπάνω στήν Πέτρα, πού εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός. 
Μετά ἀπό κάθε μάχη, ἔτρεχε μέ τά χέρια ὑψωμένα σέ κάποιο Ἱερό Βῆμα τοῦ Θεοῦ, γονάτιζε καί ἔκραζε ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς του  "Σύ ἐνίκησες, Κύριε. Σέ Σένα ἀνήκει ἡ νίκη...Ὁ γενναῖος Στέφανος γινόταν γενναιότερος ἔχοντας καί τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ στά χείλη του. Ἀκόμη καί σέ περίπτωσι ἧττας, στόν Θεό ἔτρεχε, στόν ἀπάτητο τόπο ἀπό τά ἀνθρώπινα ἴχνη...στόν Γέροντά του, τόν ἡσυχαστή Δανιήλ λαχταροῦσε νά φθάση.
 Καί ξεκινῶντας μέ τόν γενναῖο στρατό του μέσα ἀπό βουνά καί ρουμάνια, μέ δάκρυα στά μάτια, ἐρχόταν στόν Γέροντά του, πού κατοικοῦσε τότε στήν πέτρινη σπηλιά του, ἔξω ἀπό τό χωριό Πούτνα  "Πάτερ, προσευχήσου νά νικήσουμε". Καί φεύγοντας εἶχε τήν πληροφορία μέσα του ὅτι ἡ νίκη δέν θά εἶναι τῶν ἐχθρῶν, ἀλλά δική του, τοῦ Γέροντά του, τοῦ Χριστοῦ...
Ὁ Ὅσιος, κάθε φορά πού ἐπήγαινε ὁ ἡγεμών ἀνήσυχος γιά τό μέλλον τῆς χώρας του, λόγῳ τοῦ τουρκικοῦ ἐπεκτατισμοῦ, τόν ἐνεθάρρυνε καί τόν συμβούλευε νά προστατεύη τήν χώρα καί τόν Χριστιανισμό ἀπό τά χέρια τῶν ἀπίστων. Μάλιστα, μετά ἀπό προσευχή, τόν ἐπεβεβαίωσε ὅτι, ἐάν θά κτίζη, μετά ἀπό κάθε μάχη καί μία ἐκκλησία ἤ μοναστήρι, πάντοτε σ'ὅλους τούς πολέμους θά νικᾶ.
Ἔκανε ὑπακοή ὁ Μέγας Στέφανος στόν Γέροντά του. Ἔτσι, στήν μακροχρόνια περίοδο τῆς ἡγεμονίας του διεξήγαγε 47 νικηφόρους πολέμους καί ἔκτισε 48 ἐκκλησίες καί μοναστήρια στήν Μολδαβία, τά ὁποῖα διατηροῦνται μέχρι σήμερα σάν ἰσχυρά προπύργια καί ἀδιάψευστοι μάρτυρες, ἀνέπαφα ἀπό τήν φθορά τοῦ χρόνου. Μερικοί ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας ὑπεγράμμισαν τό γεγονός ὅτι οἱ ἀνυψούμενες πρός οὐρανό προσευχές τῶν λειτουργῶν τόσων ἱερῶν Θυσιαστηρίων διά μέσου τόσων αἰώνων, ἀσφαλῶς θά ἐχάρισαν καί τήν ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ ἀξιομακαρίστου κτήτορός των, τοῦ ἁγίου Στεφάνου τοῦ Μεγάλου.
Ὁ Στέφανος ὁ Μέγας καί ἅγιος μέ τήν πίστι καί τήν προσευχή του στόν Χριστό καί τήν γενναιότητά του προστάτευσε τήν χώρα του ἀπό τούς Τούρκους, πού δέν ἔπαυσαν σ᾿ ὅλη τήν μακρά περίοδο τῆς ἡγεμονίας του νά κάνουν πολέμους καί ἀκάθεκτες ἐφορμήσεις γιά νά καταλάβουν τήν πλούσια χώρα του.
Κυβέρνησε τό κρατίδιό του μέ σοφία καί σύνεσι καί, ὅσο ζοῦσε, ἡ εὐτυχία τοῦ λαοῦ του ἦτο ἐμφανής καί ὅλα τά ἔργα του τά ἐπεσφράγιζε μέ τήν πίστι του στόν Χριστό.
Στό μοναστήρι Πούτνα διατηροῦνται μέ περισσή εὐλάβεια μερικά ἱερά ἀντικείμενα τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος τοῦ ἡγεμόνος Στεφάνου. Ἕνας σταυρός μέ χειρολαβή, τό τρίπτυχο Δέησις, τρεῖς ἅγιες Εἰκόνες, ἱερά λειτουργικά ἀντικείμενα, τά ὁποῖα μετέφερε ὁπωσδήποτε στά ταξίδια του ὁ ἅγιος Ἡγεμών, ἐντός καί ἐκτός τῆς χώρας του, στίς πεδιάδες τῶν μαχῶν, χωρίς ποτέ ν᾿ ἀποχωρίζεται  ἀπ᾿αὐτά. 
Τά χρονικά καί οἱ τοπικές παραδόσεις δείχνουν ὅτι ὁ ἡγεμών Στέφανος ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν μετέβαινε ἀπό τήν πρωτεύουσα τῆς χώρας του, Σουτσεάβα, στήν μονή Πούτνα, πού ἦτο δικό του κτητορικό ἔργο, συνοδευόμενος ἀπό μερικούς αὐλικούς του. Ἐκεῖ ἔμενε λίγο καιρό ἤ περνοῦσε σάν προσκυνητής. Προσευχόταν μυστικά ἤ συμμετεῖχε στήν θεία Λειτουργία μέ τήν ἀδελφότητα τῆς Μονῆς.
Ἐνήστευε στόν καιρό τῶν ἐκστρατειῶν καί μαχῶν του, ζητῶντας ἀπό τούς αὐλικούς, τούς συμβούλους καί στρατιῶτες του νά κάνουν τό ἴδιο...Μέ βαθειά εὐλάβεια  καί θεῖο φόβο ἐλάμβανε τά Πανάχραντα καί Ζωοποιά ἅγια Μυστήρια. Ἦτο ἐλεήμων καί ἀκούραστος σύμβουλος τῶν ὑπηκόων του, βοηθώντας τους στίς δυστυχίες τους καί ἀνορθώνοντάς τους στίς ἀδυναμίες τους.
Τά ἔργα του τόν ἀνέδειξαν μέγα, διότι ἐγνώριζε πλήρως τόν ρόλο του "ὡς προστάτου τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Μολδαβία καί ἀκόμη ἔξω ἀπό τά σύνορά της. Αὐτά διαβάζουμε μέ μεγάλη σαφήνεια στήν ἐπιστολή πού ἀπηύθυνε στίς 25 Ἰανουαρίου 1475 σέ μερικούς χριστιανούς πρίγκηπες τῆς Εὐρώπης, μετά ἀπό κάποια νίκη του  ἐναντίον τῶν Τούρκων, δίπλα στήν πόλι Βάσλουϊ.
Στήν μάχη αὐτή ἡ Μούρα, μητέρα τοῦ σουλτάνου ἔλεγε. "Οἱ τοῦρκοι στρατιῶτες, δέν ἔπαθαν πουθενά ἀλλοῦ μιά τέτοια καταστροφή, ὅπως στήν μάχη αὐτή. Ὁ τοῦρκος χρονικογράφος Σέδ-Ἐντίν ἔγραφε. "Ἦτο μία φοβερή πολεμική σύρραξι καί λίγο ἔλειψε νά κοποῦν οἱ στρατιῶτες μας κομμάτια-κομμάτια. Μόνο ὁ  Σουλεϊμάν πασᾶς κατώρθωσε μέ μεγάλη δυσκολία καί γλύτωσε διά τῆς φυγῆς". Σ᾿αὐτή τήν ἐπιστολή ὁμολογεῖ τήν πίστι καί τά ἔργα, τήν  βαθειά του ἀγάπη γιά τόν Χριστό καί ζητεῖ τήν βοήθειά τους γιά μελλοντικές ἀντιστάσεις κατά τῶν Τούρκων πρός διάσωσι καί διαφύλαξι γενικά τοῦ Χριστιανισμοῦ.
 "Ἐμεῖς, ὁ ἡγεμών Στέφανος, σᾶς λέγομεν ὅτι ὁ ἀνάξιος βασιλεύς τῶν Τούρκων ἦτο πολύ καιρό καί εἶναι ἀκόμη ὁ καταστροφεύς ὁλοκλήρου τοῦ Χριστιανισμοῦ καί κάθε ἡμέρα σκέπτεται πῶς θά ἠμπορέση νά μᾶς ὑποτάξη καί νά ἐκμηδενίση τελείως τόν Χριστιανισμό...
Ὁ πασᾶς ἔστειλε στήν χώρα μας καί ἐναντίον μας μία μεγάλη στρατιά...Ἀκούοντας καί βλέποντας ἐμεῖς ὅλα αὐτά, ἐπήραμε τό σπαθί στό χέρι καί μέ τήν βοήθεια τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ μας Παντοκράτορος, ἐβαδίσαμε ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ. Τούς νικήσαμε καί τούς καταπατήσαμε μέ τά πόδια μας. Γι᾿αὐτή τήν νίκη, ἄς εἶναι δοξασμένος ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός.
Ἡ χώρα μας εἶναι ἡ πόρτα τοῦ Χριστιανισμοῦ, τήν ὁποία ὁ Θεός ἐφύλαξε μέχρι τώρα. Ἀλλά, ἐάν αὐτή ἡ πόρτα, πού εἶναι ἡ πατρίδα μας, θά καταστραφῆ-ὁ Θεός νά μᾶς φυλάξη ἀπό κάτι τέτοιο-τότε ὅλος ὁ Χριστιανισμός τῆς Εὐρώπης θά εἶναι σέ μεγάλο κίνδυνο...Ἐμεῖς, ἀπό τήν πλευρά μας, ὑποσχόμεθα μπροστά στήν χριστιανική μας πίστι καί στόν ὅρκο τῆς ἡγεμονίας μας ὅτι θά σταθοῦμε ἀνδρεῖοι καί θά πολεμήσουμε μέχρι θανάτου γιά τήν Χριστιανική μας Πίστι, δίδοντες καί τήν ζωή μας..."

 ***

Μετάφρασις – Ἐπιμέλεια
Ὑπό Ἀδελφῶν Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἁγίου Ὅρους Ἄθω
2002

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις