῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία. Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ. Κεφάλαιο Α'. Μέρος Α'. Πέτρος Μοναχός Γρηγοριάτης

«῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία»

Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ

Μοναχός Πέτρος Γρηγοριάτης

῾Η κατά τάς τελευταίας ἑκατ/ρίδας π.χ. ἀνάμιξις τῶν ἀρχαίων πολιτισμῶν, μοιραίως ἐπέφερε καί τήν ἀνάμιξιν τῶν ἀρχαίων θρησκειῶν (ἑλληνικοί θεοί, ἀνατολικοί, αἰγυπτιακοί) ἀλληλοανεμίχθησαν καί ἐν πολλοῖς ἐπῆλθεν ἀφομοίωσις τῶν ξένων θεῶν μετά τῶν ἐγχωρίων. ῾Η ἀνάμιξις αὐτή ὠνομάσθη «Συγκρητισμός».
Κατά τάς ἐθνικάς ταύτας λατρείας, ἀξιοζήλευτος ἦτο ὁ ἐπί τῆς γῆς βίος. Μετά θάνατον αἱ ψυχαί ἐν τῷ ἄδῃ ἦσαν κατά τόν ῎Ομηρον «σκιαί ἀῒουσαι», ζῶσαι θλιβερῶς καί νοσταλγοῦσαι τήν ἐπίγειον ζωήν. Βραδύτερον ἐθεσπίσθησαν διάφορα μυστήρια, τά ὁποῖα ὑπέσχοντο μέλλουσαν εὐδαίμονα ἀθανασίαν. Οὕτως ὁ μετά θάνατον βίος κατέστη ἀξιοζήλευτος, ἐν συγκρίσει πρός τόν παρόντα βίον, ὅστις ἀργά ἤ γρήγορα κατέστη «ἡ κοιλάς τοῦ Κλαυθμῶνος».
Πηγή τῶν μυστηρίων τούτων ὑπῆρξε σπουδαῖο διά τόν ἄνθρωπον φυσικό φαινόμενον, ἤτοι ἡ κατά τόν χειμῶνα νέκρωσις καί κατά τό ἔαρ ἀναζωογόνησις τῆς φύσεως.
Τό φαινόμενο τοῦτο ἐπροσωποιήθη εἰς περιπετείας τῶν θεῶν (παθήματα καί λύτρωσις). Τῶν περιπετειῶν τούτων ἐγένετο ἀναπαράστασις, καί ὁ ἄνθρωπος μετεῖχε τῆς ἀναπα-ραστάσεως καί μεθ' ὡρισμένων μυστηριακῶν πράξεων, ἤρχετο εἰς ἕνωσιν μετά τοῦ θεοῦ ἑκάστου μυστηρίου, ἐθεοῦτο καί ἐξησφάλιζεν εὐδαίμονα μετά θάνατον βίον, ἐν τῷ τόπῳ τῶν μακάρων.

Τά μυστήρια ὑπό τήν ἐπίδρασιν τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, κατέστησαν ἐσωτερικώτερα καί ἠθικώτερα. ῎Ηρχισαν μέ ἠθικοποίησιν τῶν θεῶν καί τῶν ἀνθρώπων, ἐκ τῆς ὁποίας προέκυψεν ἡ σχετική κίνησις τοῦ Πυθαγόρα (500 π.χ), μέ ἀσκητικάς τάσεις, οὐχί ὅμως μέ καθαρόν μυστηριακόν μυστικισμόν, ὡς ἐπηρεασθείς ὑπό τῶν ὀρφικῶν μυστηρίων.
῾Ο Πλάτων (347 π.χ), ἐξεπνευμάτωσεν αὐτά καί παρήγαγε τόν «Μυστικισμόν», ἤτοι τήν ἀπ' εὐθείας ἕνωσιν μετά τοῦ Θεοῦ ἄνευ ἐξωτερικῶν πράξεων καί τελετῶν.
Οὗτος διέκρινε θεῖον συστατικόν τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καί ταπεινάς ὀρμάς αὐτῆς.
Κατά τήν β΄ καί α΄ ἑκατ/ρίδα, ὁ στωϊκός Ποσειδώνιος καί οἱ ὁπαδοί του, μετέτρεψαν ἀντιθέτως τάς πλατωνικάς θεωρίας περί θείου συστατικοῦ τῆς ψυχῆς καί ταπεινῶν ὁρμῶν, καί οὕτω προέκυψαν νεώτεραι ἀσκητικαί τάσεις. Υἱοθέτησε τά μυστικά τῆς πλατωνικῆς φιλοσοφίας, καί οὕτω τήν Στωϊκήν διδασκαλίαν ἐπλήρωσε θεολογικοῦ πνεύματος.
῾Ο Πλατωνίζων μυστικισμός τοῦ Ποσειδωνίου ἐπέδρασεν ἐπί τῆς ἀλεξανδρινῆς, 'Ιουδαϊκῆς καί τῆς Χριστιανικῆς φιλοσοφίας.
῾Ο συγκρητισμός ὁμοῦ μετά τάς νεωτέρας φιλοσοφικάς διδασκαλίας, ἄφησε νά σχηματισθῇ ἡ ἀντίληψις, ὅτι οἱ λαοί ὑπό τάς διαφόρους λατρείας, λατρεύουσι τήν αὐτήν θεότητα. Οὕτως ἐκ τῆς ἀντιλήψεως ταύτης προέκυψε τάσις πρός μονο θεῒαν (συγκρητική μονοθεῒα), ὅπως ἡ ἀποθέωσις ἐξεχόντων ἀνθρώπων ἤ φυσικῶν γεγονότων.
῾Η συγκρητική μονοθεῒα μετά τῆς ἰουδαϊκῆς μονοθεῒας, ἦτο ἀνεπίδεκτος συνδυασμοῦ, σύμφωνα μέ τόν Μωσαϊκόν Νόμον. Παρά ταῦτα ὅμως ἐπῆλθεν ἀλληλοεπίδρασις 'Ιουδαϊσμοῦ καί ἐθνισμοῦ μετά τάς κατακτήσεις τῆς ῾Ιερουσαλήμ ὑπό τῶν ἐθνικῶν αὐτοκρατόρων καί τήν διασποράν τῶν 'Ιουδαίων εἰς ἑλληνικά ἔθνη, οἵτινες ὠνομάσθησαν «ἑλληνισταί 'Ιουδαῖοι». Οὕτως ὁ 'Ιουδαϊσμός, διά τοῦ προσηλλυτισμοῦ τῶν 'Ιουδαίων, ἤρχισε νά διαδίδεται  εἰς τούς ἐθνικούς, οἵτινες ἠσθάνοντο τήν ἀνάγκην τῆς μονοθεῒας (προσήλυτοι).
Τοῦτο ἐνίσχυσε τόν διεθνισμόν τῶν 'Ιουδαίων, ὅτι δηλαδή ἡ ἰουδαϊκή θρησκεία, εἶναι προωρισμένη δι' ὅλα τά ἔθνη. Χάριν τούτου οἱ 'Ιουδαῖοι λόγιοι ἀπό τό (30 π.χ) συνεδύασαν τά κοινά ἀμφοτέρων. Εἰς τοῦτο συνετέλεσεν ὁ λόγιος Φίλων (15 π.χ) ἐν 'Αλεξανδρείᾳ, ὅστις ἐπεχείρησε συστηματικόν συνδυασμόν ἑλληνικῆς καί ἰουδαϊκῆς θεωρίας. ῏Ητο γνώστης τῶν ἑλληνικῶν μυστηρίων τῆς ἐποχῆς καί ὁ πρῶτος μυστικός τῆς μονοθεϊστικῆς θρησκευτικότητος, καί ὡς τοιοῦτος ἐχρησιμοποιήθη εἰς τόν χριστιανικόν μονοθεϊσμόν.
Κατά τήν ἐποχήν ταύτην παρατηρεῖται ἐνίσχυσις τῆς θρησκευτικότητος, τόσον παρά τοῖς ἐθνικοῖς ὅσον καί παρά τοῖς 'Ιουδαίοις, ὡς καταφαίνεται ἐκ τῆς ἐμφανίσεως τῶν Μεσσιανικῶν ἰδεῶν β΄ καί α΄ π.χ ἑκατ/ρίδος (Δαβίδ, Σολωμών, 'Ενώχ κλπ), ὅτε ἀνεμένετο ὁ Μεσσίας, ὅστις κατά τάς ρηθεί-σας ἰδέας διεκρίνετο εἰς δύο τύπους. Κατά τόν α΄ τύπον, ὁ Μεσσίας ἦτο ἀνθρώπινον καί φυσικόν πρόσωπον, ἰσχυρός βασιλεύς, «Υἱός Δαβίδ» ὅστις θά ἐπανίδρυε τόν θρόνον τοῦ Δαβίδ, θά ἐδέσποζεν ὅλου τοῦ κόσμου καί θά ἐκυβέρνα ἐν δικαιοσύνῃ καί ἁγιότητι.
Κατά τόν β΄ τύπον, ὁ Μεσσίας θά ἦτο ὑπεράνθρωπον καί ὑπερφυσικόν ὄν, «Υἱός ἀνθρώπου» «Υἱός Θεοῦ», ὅστις θά ἔλθῃ κατά τό τέλος τοῦ κόσμου ἐν Θείᾳ μεγαλειότητι, ὡς κριτής τοῦ κόσμου, πλησίον τοῦ Θεοῦ ἤ ἀντί τοῦ Θεοῦ.
'Εκ τῶν συνδιασμῶν τῶν δύο τύπων τοῦ Μεσσίου, προέκυ-ψεν ἡ εἰκών μέλλοντος ἐπιγείου, ἀλλά φυσικοῦ συγχρόνως καί ὑπερφυσικοῦ Παραδείσου, πρό τοῦ τελικοῦ καί ὁριστικοῦ Παραδείσου. ῾Η ἀποδοχή τοῦ μεσάζοντος Παραδείσου, ὠνομάσθη «Χιλιασμός», ἐφ' ὅσον ἐν τῇ 'Αποκαλύψει ἡ διάρκεια ὡρίσθη χιλιετής. 'Εκ τούτου συνεδέθησαν βραδύτερον ποικίλαι θρησκευτικαί καταχρήσεις.
῾Η ἐνίσχυσις τῶν Μεσσιανικῶν ἰδεῶν κατά τήν α΄ ἑκατ/ρίδα, ἐγέννησε τήν πεποίθησιν εἰς ὡρισμένους κύκλους τοῦ ἰουδαϊκοῦ λαοῦ, ὅτι ἐπίκειται ἠ ἔλευσις τοῦ Μεσσίου. Εἰς τόν κύκλον τοῦτον ἀνήκων ὁ Ζαχαρίας, ὁ Βαπτιστής, ὁ Συμεών, ὁ 'Ιωσήφ καί ἡ Μαρία, ἐξ ἧς ἐγεννήθη ὁ Μεσσίας ὁ 'Ιησοῦς Χριστός.
Εἰς τάς Μεσσινιακάς ἰδέας τῶν 'Ιουδαίων, καθ' ἄς ὁ Μεσσίας θά μείνῃ εἰς τόν αἰῶνα, ὁ 'Ιησοῦς προσέθεσε δύο χαρακτηριστικά εἰς τό ἀντιφαρισαϊκόν πνεῦμα, ἤτοι α) τήν ἀπο-μάκρυνσιν ἐκ τοῦ γράμματος τοῦ Νόμου, καί β) ὅτι ὁ Μεσσίας ἐν τῇ ἐκπληρώσει τοῦ ἔργου του θά ἐθανατοῦτο.
'Αμφότερα ταῦτα ἀντέφασκον εἰς τάς περί Μεσσίαν ἰουδαϊκάς ἀντιλήψεις, μέ ἀποτέλεσμα, ὁ μέν ἀντιφαρισαϊσμός του νά προκαλέσῃ τήν θανατικήν καταδίκην Αὐτοῦ, ἡ δέ περί τοῦ Μεσσίου διδασκαλία του νά προκαλέσῃ τήν ἀμφιβολία περί τῆς Μεσσιανικότητος Αὐτοῦ.
Μετά τήν ἀνάστασιν τοῦ 'Ιησοῦ, ἕνεκα τῶν ἐμφανίσεών Του, ἀνεζωγονήθησαν αἱ περί 'Ιησοῦ Μεσσιανικαί ἐλπίδες, καί ἔλαβον πνευματικωτέραν ἔννοιαν, καί μετά τήν Πεντηκοστήν ἵδρυσαν τήν πρώτην τοπικήν Χριστιανικήν κοινότητα, τήν πρώτην Χριστιανικήν 'Εκλησίαν, ἥτις ἦτο στενά συνδεδεμένη μετά του 'Ιουδαϊσμοῦ.
῾Η διδασκαλία τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀρχικά περιορίζετο μόνον εἰς τούς 'Ιουδαίους. Βραδύτερον ἐπεξετάθη καί εἰς τούς ἐθνικούς.
Τό γεγονός τοῦτο ἐπροκάλεσε τόν Χριστιανικόν διεθνισμόν, καί οὕτως ἐτέθη ἡ τελευταία βαθμίς τῆς ἀποσπά-σεως τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀπό τοῦ 'Ιουδαϊσμοῦ. ῞Οσοι ἐκ τῶν ἐξ 'Ιουδαίων δέν ἠνώθησαν μετά τῶν ἐξ ἐθνικῶν Χριστιανῶν, διετηρήθησαν πέραν τοῦ 'Ιορδάνου, ὠς αἱρετικαί ὁμάδες (Να-ζωραῖοι, 'Εβιωνῖται 'Ελκεσαῒται».
Εἰς τήν λατρείαν, ἡ προσευχή καί ἡ διδαχή ἦσαν ἐλεύθερα.῞Εκαστος ἐξέφραζε τά θρησκευτικά του συναισθήματα κατ' ἴδιον τρόπον, συνέτασσεν αὐτοσχεδίους προσευχάς. 'Εκ τοῦ γεγονότος τούτου συνεδέθη τό φαινόμενον τῆς γλωσσαλαλίας. Περιέπιπτόν τινες εἰς ἔκστασιν καί ἐλάλουν ἄνευ συνειρμοῦ τάς ἰδέας, ἀνεμίγνυον ἀνάρθρους φωνάς κατά τό παράδειγμα τῆς Πεντηκοστῆς.
'Αλλά τό γενόμενον κατά τήν Πεντηκοστήν ἦτο διάφορον τῆς γλωσσαλαλίας ταύτης, διότι οἱ 'Απόστολοι ὡμίλουν ξένας γλώσσας (ἑτέρας γλώσσας), καί οὐχί ἀκατανοήτους καί ἀνάρθρους φωνάς. ῾Η γλωσσαλαλία τῆς Πεντηκοστῆς, ἦτο ἡ πρώτη ἐκδήλωσις τῆς καθόδου τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. ῾Η διαφορά τῶν δύο τούτων γλωσσαλαλιῶν, ἐδημιούργησαν παραξηγημένην ὁμάδα Χριστιανῶν, οἵτινες ἐφρόνουν ὅτι κατά τήν ὥραν ταύτην τῆς προσευχῆς των, κατήρχετο το Πνεῦμα τό ῞Αγιον καί ἐγλωσσολάλουν, δι' αὐτό καί ὠνομάσθησαν βραδύτερον «Πεντηκοστιανοί».
'Εκ τῆς ἀναπτύξεως τοῦ θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ, διά τῆς ἑνώσεως τεσσάρων στοιχείων (ἑλληνικῶν, ἀνατολικῶν, ἰουδαϊκῶν καί χριστιανικῶν), προέκυψεν ὁ «Γνωστικισμός».
Οἱ γνωστικοί εἶχον ἀσκητισμόν, ἀλλά καί ἔκκλησιν ἠθῶν θεωροῦντες ὡς νόμον τήν ἀκολασίαν. 'Αρχάς β΄ ἑκατ/ρίδος, ὁ γνωστικός Κήρινθος, διέκρινε τόν δημιουργόν ἀπό τοῦ ὑψί-στου Θεοῦ, καί τόν ἄνθρωπον 'Ιησοῦν ἀπό τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο ἄνθρωπος 'Ιησοῦς κατά τό βάπτισμα κατῆλθεν ἐπ' αὐτόν ὁ Χριστός ἐν εἴδῃ περιστερᾶς (Πνεῦμα Θεοῦ), καί τελικά ἐγκατέλειψεν αὐτόν. Μόνον ὁ ἄνθρωπος 'Ιησοῦς ἀπέθανε καί ἀνέστη. 'Εσταυρώθη ὁ Σίμων ὁ Κυρηναῖος λαβών τήν μορφήν τοῦ 'Ιησοῦ, καί ὁ 'Ιησοῦς ἵστατο παρά τόν Σταυρόν.
῾Ο γνωστικισμός ἦτο θρησκεία μέ λατρείας καί μυστήρια, μῖγμα Χριστιανικῶν καί ἐθνικῶν μυστηρίων. Τάς δοξασίας ταύτας παρίστων ὡς θείας ἀποκαλύψεις καί ὅτι διά τῶν μυστηρίων αὐτῶν ἤρχοντο εἰς ἄμεσον θέαν τοῦ Θεοῦ, καί ἐλάμβανον Θεῖον Πνεῦμα κατ' ἐπίδρασιν τῶν ἐθνικῶν μυστηρίων. 'Ηρνοῦντο τήν ἀνάστασιν τῶν σωμάτων καί ἑπομένως τήν β΄ παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ. Μετεχειρίζοντο καί γνήσια Χριστιανικά συγγράμματα ἐκ τῶν ὁποίων ἐλάμβανον μόνον τήν ἀλ-ληγορικήν ἑρμηνεία καί ἔδιδον οὕτως εἰς τάς γνωστικάς των ἰδέας Χριστιανικήν χροιάν.
Οἱ γνωστικοί ἦσαν καί διαλυσταί (Θεός καί Σατάν ὡς κύριος τῆς ὕλης), ἐδέχθησαν μεσάζοντα, ἀλλά ἀναμίξαντες ἐθνικά, ἰουδαϊκά καί Χριστιανικά στοιχεῖα, ἐκυμαίνοντο μεταξύ μεσαζούσης Θεογονίας καί 'Αγγελογονίας.
῾Ο Μαρκίων διέφερε τῶν Γνωστικῶν. Δέν ἐδέχθη μεσάζοντα μεταξύ ἀγαθοῦ Θεοῦ καί ὕλης, καί δέν ἀνέπτυξεν ἐκτενῆ κοσμογονίαν. Κοινά μετά τῶν Γνωστικῶν εἶχε τόν διαλυσμόν, ἀντιουδαϊσμόν, δοκιτησμόν καί ἀσκητισμόν. Παρεδέχετο δύο θεούς, τόν ἀγαθόν (δίκαιον) καί τόν κακό θεόν (πονηρόν).
Οὗτος ἐδημιούγησε τόν κόσμον οὐχί ἐκ τοῦ μή ὄντος, ἀλλ' ἐξ ὕλης (κακῆς) καί ἐδημιούργησεν αὐτόν ἀτελῆ καί ἐλεεινόν, τούς δέ ἀνθρὠπους ταλαιπώρους καί ἁμαρτωλούς. Οὗτος εἶναι ὁ Θεός τῶν 'Ιουδαίων. ῾Ο ἀγαθός Θεός εἶναι δημιουργός τοῦ ἀοράτου κόσμου, καί ἔργον του εἶναι νά σώσῃ τούς ἀνθρώπους ἀπό τοῦ δημιουργοῦ τοῦ κόσμου καί τοῦ νόμου του, ἄγνωστος καί ξένος πρός τόν κόσμον, ἐνεφανίσθη διά πρώτην φοράν ἐν τῷ 'Ιησοῦ Χριστῷ, ὅστις ἦτο Υἱός τοῦ Θεοῦ καί ἀκριβής εἰκών τοῦ Πατρός, χάριν τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου.

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατῶντας  Αἱρέσεις καί σχίσματα - Μον.Πέτρος Γρηγοριάτης