Ἡ προσφορά τοῦ Γέροντος Ἰωσήφ τοῦ Ἡσυχαστοῦ στόν Ὀρθόδοξο Μοχανισμό. Μέρος Δ'

  Ἀπόσπασμα ὁμιλίας πού ἐκφωνήθηκε στό Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας κατά τούς πανηγυρικούς ἑορτασμούς τῆς ὀκτακοσιαετηρίδος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μαχαιρᾶ, τήν Κυριακή 21 Ὀκτωβρίου 2001.

Ἰδιαίτερη μέν βαρύτητα ἔδινε στή μελέτη τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «Ἀνάγνωθι εὐλαβῶς τήν Παλαιάν Διαθήκην καί θά ἐξαντλῇς θεῖον νέκταρ πίστεως καί ἀγάπης· ὅπου ὁ Θεός ἀπ’ εὐθείας ὡμιλοῦσε εἰς αὐτούς καί οἱ ἄγγελοι τούς καθοδηγοῦσαν»22.
Ὑπεραγαποῦσε δέ τήν Καινή Διαθήκη, τήν ὁποία συνεχῶς εἶχε μαζί του καί τό ἴδιο δίδασκε νά κάνουν καί τά πνευματικά του τέκνα: «Τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον νά ἔχῃς πάντα εἰς τήν τσέπην σου καί ὅταν βρίσκης μικράν εὐκαιρίαν, διάβαζε μίαν περικοπήν.  Σοῦ δίδει φῶς ὁ Χριστός καί σέ ὁδηγεῖ εἰς τάς ἐντολάς Του. Σοῦ ἀναπληροῖ τήν ἀγάπην καί σέ ὁδηγεῖ νά τόν μιμηθῇς»23.
Ὁ μακάριος Γέροντας εἶχε βιώσει ὅλα τά στάδια τῆς πνευματικῆς τελειώσεως· καί ὡς ἔμπειρος «εἰς τά θεῖα» ἔγραφε: «Εἰς τρεῖς τάξεις διαιρεῖται ἡ κατάστασις ἡ πνευματική· καί ἀναλόγως ἐνεργεῖ ἡ Χάρις εἰς τόν ἄνθρωπον. Ἡ μία κατάστασις λέγεται καθαρτική, ἡ ὁποία καθαρίζει τόν ἄνθρωπον. Αὐτή διεγείρει τόν ἄνθρωπο εἰς μετάνοιαν. Ἡ κάθε προθυμία εἰς τά πνευματικά ὅπου ἔχεις, ὅλα τῆς Χάριτος εἶναι.

Εἰδικόν σου δέν εἶναι τίποτε.  Αὐτή μυστικῶς ὅλα ἐνεργεῖ. Αὐτή λοιπόν ἡ Χάρις, ὅταν βιάζεσαι, παραμένει μαζί ὡρισμένα χρόνια.  Καί, ἐάν προκόψῃ ὁ ἄνθρωπος διά τῆς νοερᾶς προσευχῆς, λαμβάνει ἄλλην χάριν πολύ διαφορετικήν.... Ἡ ἄλλη ὀνομάζεται φωτιστική.  Κατ’ αὐτήν λαμβάνει φῶς γνώσεως, ἀνάγεται εἰς θεωρίαν Θεοῦ· ὄχι φῶτα, ὄχι φαντασίες, ὄχι εἰκονισμοί· ἀλλά διαύγεια νοός, καθαρότης λογισμῶν, βάθος ἐννοιῶν. Αὐτό διά νά ἔλθῃ πρέπει ὁ εὐχόμενος νά ἔχῃ πολλήν ἡσυχίαν καί ὁδηγόν ἀπλανῆ.  Καί τρίτη κατάστασις -ἐπισκίασις Χάριτος- εἶναι μετά ἀπό αὐτά ἡ Χάρις ἡ τελειωτική, ὅπου εἶναι δῶρον μεγάλο»24.
Ἡ ὀρθόδοξος ἀσκητική ζωή ἔχει ὡς στόχο τήν ἀπάθεια. Ὁ μοναχός διά τῆς ὑπακοῆς καί τῆς ἐπιμελείας στήν ἐργασία ὅλων τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, στοχεύει νά προσελκύσει τήν θεία Χάρη, ἡ ὁποία θά καθαρίσει τήν καρδία του ἀπό τά πάθη γιά «νά ἐνοικήσῃ καί νά ἐμπεριπατήση»25 σέ αὐτήν ὁ Χριστός. «Ἐργασθῆτε, γράφει σέ ἄλλη ἐπιστολή του, τώρα πού εἶσθε νέοι, ἀλλ’ εἰς εἴκοσιν ἔτη, ἐάν βιασθῆτε, θά ἰδῆτε αὐτά πού σᾶς λέγω... Καί θά ἰδῆτε τοιαύτην ἀκινησίαν παθῶν καί εἰρήνην ψυχῆς ὡς νά εἶσθε μέσα εἰς τόν Παράδεισον»26.
Κατά τόν μακάριο Γέροντα «ὅταν ὁ νοῦς βιώσῃ μέ τήν βοήθεια πάντοτε τῆς θείας Χάριτος, ὅλα τά τῆς πράξεως, τότε γεύεται φωτισμόν καί κινεῖται εἰς θεωρίαν» καί συνεχίζει: «Καί πρώτη θεωρία εἶναι τῶν ὄντων.  Πῶς ὅλα τά πάντα ἐποίησεν διά τόν ἄνθρωπον ὁ Θεός καί αὐτούς τούς ἀγγέλους προσέτι εἰς διακονίαν αὐτοῦ. 
Πόσην ἀξίαν, πόσον μεγαλεῖον, τί μέγα προορισμόν ἔχει ὁ ἄνθρωπος, αὐτή ἡ πνοή τοῦ Θεοῦ! Ὄχι διά νά ζήσῃ ἐδῶ τάς ὁλίγας ἡμέρας τῆς ἐξορίας του, ἀλλά νά ζήσῃ αἰώνια μέ τόν Πλάστην του.  Νά βλέπῃ τούς  θείους ἀγγέλους.  Νά ἀκούῃ τήν ἄρρητον μελωδίαν τους. Τί χαρά! Τί μεγαλεῖον!
 Μόλις λαμβάνει τέρμα αὐτή ἡ ζωή μας καί κλείνουν τοῦτοι οἱ ὀφθαλμοί, εὐθύς ἀνοίγουν οἱ ἄλλοι καί ἀρχίζει ἡ νέα ζωή. Ἡ ὄντως χαρά, ὅπου πλέον τέλος δέν ἔχει.  Τοιαῦτα νοῶν βυθίζεται ὁ νοῦς εἰς μίαν εἰρήνην καί ἄκραν γαλήνην, ὅπου ἁπλοῦται εἰς ὅλον τό σῶμα καί τελείως ξεχνᾶ ὅτι ὑπάρχει εἰς αὐτήν τήν ζωήν.  Τοιαῦται θεωρίαι διαδέχονται ἡ μία τήν ἄλλην. Ὄχι νά πλαθῃ φαντασίες στόν νοῦν του, ἀλλ’ ἡ κατάστασις εἶναι τοιαύτη -ἐνέργεια Χάριτος- ὅπου φέρνει νοήματα καί ἀδολεσχεῖ ὁ νοῦς εἰς τήν θεωρίαν.  Δέν τά πλάθει ὁ ἄνθρωπος μόνα τους ἔρχονται καί ἁρπάζουν τόν νοῦν εἰς τήν θεωρίαν»27.
Ὑπάρχει ὅμως καί πιό προχωρημένο στάδιο· σημειώνει: «Τόν δέ φωτισμον διαδέχονται διακοπή τῆς εὐχῆς καί συχναί θεωρίαι· ἁρπαγή νοός· κατάπαυσις τῶν αἰσθήσεων, ἀκινησία καί ἄκρα σιγή τῶν μελῶν· ἕνωσις Θεοῦ καί ἀνθρώπου εἰς ἕν»28. Καί τότε ὁ ἀσκητής εἶναι ἕτοιμος κατά τόν ὅσιο Γέροντα νά ἔχει ἐμπειρίες τοῦ ἀκτίστου φωτός. «Ὁπόταν λοιπόν (ἑρμηνεύει ὁ Γέροντας) ἡ Χάρις πληθυνθῇ εἰς τόν ἄνθρωπον καί γνωρίσῃ τά γεγραμμένα, ὡς εἴπομεν, ἔρχεται εἰς μεγάλην ἁπλότητα· ὁ νοῦς του ἁπλώνει ἔχων μεγάλην χωρητικότητα.  Καί ὅπως ἐγεύθῃς τήν ρανίδα ἐκείνην τῆς Χάριτος, ὁπόταν σοῦ ἦλθε χαρά πολλή καί ἀγαλλίασις, ἔτσι ἔρχεται πάλιν, ὅταν στέκῃ ὁ νοῦς εἰς τήν προσευχήν. Ἀλλά πολλή, ὡς αὔρα λεπτή, ὡς εὐώδης βιαία πνοή.  Καί πλημμυρίζει εἰς ὅλο τό σῶμα καί τέμνεται ἡ εὐχή.  Παύουν τά μέλη.  Καί μόνον ὁ νοῦς θεωρεῖ μέσα εἰς ἄπλετον φῶς.  Γίνεται ἕνωσις Θεοῦ καί ἀνθρώπου.  Δέν δύναται νά χωρίσῃ αὐτός ἑαυτόν. Ὅπως τό σίδηρον.  Προτοῦ βληθῆ εἰς τό πῦρ λέγεται σίδηρον. Ὅταν ἀνάψῃ καί κοκκινήσῃ, εἶναι ἕνα μέ τήν φωτιά... Ἐνῶ διατελῶν ἐν τῇ θεωρίᾳ εἶναι ἄλλος ἐξ ἄλλου. Ἑνοῦται ὅλως διόλου μέ τόν Θεόν.  Σῶμα δέν νομίζει πώς ἔχει μήτε καλύβη. Ὅλος εἶναι μετέωρος.  Χωρίς σῶμα ἀναβαίνει στόν οὐρανόν!»29.
Ὁ μακάριος Γέροντας πάντοτε πρότασε τήν πίστη ἔναντι τῆς λογικῆς.  Χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη πού εἶχε στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀκόμη καί γιά τά πιό μικρά καί ἀσήμαντα πράγματα.  Συνεχῶς τόνιζε «ποῦ εἶναι ὁ Θεός; Πάντοτε βοηθεῖ ὁ Θεός, πάντα προφθάνει, ἀλλά θέλει ὑπομονήν»30. Τήν ὑπομονή στίς θλίψεις τήν ἀξιολογοῦσε ὡς βασική προϋπόθεση ἐλεύσεως τῆς Χάριτος. 
Ἔλεγε· «στό τέλος τῆς ἐξαντλητικῆς ὑπομονῆς ἐμφανίζεται αἰσθητά ἡ Χάρις».  Δέν ἔδινε σημασία οὔτε στά εὐχάριστα οὔτε στά λυπηρά αὐτῆς τῆς ζωῆς ὡς καθαυτό ἀληθινά γεγονότα· ἔβλεπε τά πάντα ὑπό τό πρίσμα τῆς αἰωνιότητας.  Θά μποροῦσε νά ὁμολογήσει καί αὐτός μαζί μέ τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο «μήτε τό λυποῦν, μήτε τό εὐφραῖνον νομίζειν ἀλήθεια· ζῆν δέ ἀλλαχοῦ, κἀκεῖσε ὁρᾶν, καί μόνον μέ λυπηρόν εἰδέναι κακίαν, μόνον δέ ἡδύ τήν ἀρετήν καί τή πρός Θεόν οἰκείωσιν»31. Αὐτή ἡ θέση του, ἀλλά καί ἡ ὅλη ὑπερφυσική βιοτή του, πρέπει νά παραδειγματίσει ἐμᾶς πού ζοῦμε ἐγκλωβισμένοι στήν λογικοκρατία καί στόν ἀνθρωποκεντρισμό, τά ὁποῖα χαρακτηρίζουν τήν ἐποχή μας.
Ὁ ὅσιος Γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής εἶχε γίνει διά τοῦ βιώματός του ὁ ἀπλανής καί διακριτικός ὁδηγός γιά τούς «θέλοντας σωθῆναι».
Εἶχε γίνει ὁ τέλειος καθηγητής τῆς ἐπιστήμης τῶν ἐπιστημῶν καί τῆς τέχνης τῶν τεχνῶν, δηλ. τῆς μοναχικῆς βιοτῆς καί ἀσκήσεως.  Σέ ἕνα νέο πού τόν ρώτησε περί τῆς εὐχῆς ἔγραφε: «Αἱ πληροφορίες, ὅπου ζητεῖς, δέν ἀπαιτοῦσιν καιρόν καί κόπον διά νά σκεφθῶ νά σέ ἀπαντήσω.  Ἡ νοερά προσευχή εἰς ἐμένα εἶναι ὅπως ἡ τέχνη τοῦ καθενός, καθότι ἐργάζομαι αὐτήν τριανταέξ καί ἐπέκεινα χρόνια»32.
 Γνωρίζοντας τήν πνευματική ἐργασία τοῦ Γέροντος πολλοί μοναχοί Ἁγιορεῖτες καί λαϊκοί τόν ἐπισκέπονταν καί τοῦ ζητοῦσαν συμβουλές γιά τήν νοερά αὐτή ἐργασία, πού ὁ Γέροντας εὐχαρίστως ἔδινε. Ἔγραφε δέ περί αὐτῆς τῆς προσφορᾶς: «Ἔρχονται ἀπό διαφόρους Μονάς καί Σκήτας τοῦ Ὄρους καί Θείᾳ Χάριτι, λέγομεν τά χορηγούμενα παρά τοῦ Κυρίου»33. Ἡ προσφορά τοῦ ἁγίου Γέροντος δέν ἦταν μόνο ἐντός τοῦ Ἁγίου Ὄρους, οὔτε ἐντός μόνο τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά εἶχε μία οἰκουμενική διάσταση, ὅπως ὁ ἴδιος ἀφηγεῖται: «Ἐγώ τόν καιρόν ἐτοῦτον ὅλον γράφω εἰς ὅσους ἐρωτοῦν. Ἐφέτος ἦλθαν ἀπό τήν Γερμανίαν μόνον καί μόνον νά μάθουν διά τήν νοεράν προσευχήν· ἀπό τήν Ἀμερικήν μοῦ γράφουν μέ τόσην προθυμίαν. Ἀπό τό Παρίσι εἶναι τόσοι ὅπου θερμῶς ζητοῦν»34.
Ὁ ὅσιος Γέροντας Ἰωσήφ, μέ τήν εὐλογημένη ἀπό τόν Θεό βιοτή του, μᾶς ἄφησε ἕνα δεῖγμα ὀρθοδόξου ἀσκητικῆς γνησιότητος.  Πολλά προσέφερε στόν ἁγιορείτικο μοναχισμό καί γενικά στόν ὀρθόδοξο μοναχισμό στό παρελθόν καί στό παρόν, ἀλλά φρονοῦμε ὅτι θά συνεχίσει νά προσφέρει καί στό μέλλον, ἄν ἐμεῖς μελετοῦμε τόν βίο του, ἐνστερνιζόμεθα καί ἐφαρμόζουμε τήν διδασκαλία του, καί ζητοῦμε τίς ἅγιές του εὐχές.


22.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 78, σ. 381.
23.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 78, σ. 382.
24.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 2, σ. 41-42.
25.    Βλ. Β΄Κορ.6,16.
26.    Γέροντος Ἰωσήφ ἔνθ. ἀνωτ.,Ἐπιστολή 12, σ.98.
27.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 10, σ. 87-88.
28.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 35, σ. 208.
29.    Ἔνθ.ἀωτ., Ἐπιστολή 35, σ. 208-209.
30.    Ἐπιστολή 165, Τῷ Αὐτῷ (Τιμοθέῳ), PG37,276ΑΒ.
31.    Γέροντος Ἰωσήφ, ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή1, σ. 35.
32.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή 18, σ. 124.
33.    Ἔνθ.ἀνωτ., Ἐπιστολή2, σ. 42.

 Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος

Ἐτήσια ἔκδοσις τῆς ἱερᾶς κοινοβιακῆς
Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους
  Ἔτος 2002 ἀριθμ. 27

 

Ἐπιμέλεια κειμένου 

  Ἀναβάσεις - http://anavaseis.blogspot.com