῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία. Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ. Κεφάλαιο Β'. Μέρος Α'. Πέτρος Μοναχός Γρηγοριάτης

 «῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία»

Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ

Μοναχός Πέτρος Γρηγοριάτης

'Από τῆς γ΄ ἑκατ/ρίδος, προέκυψε τό «Μητροπολιτικόν ἀξίωμα», τό ὁποῖον τήν δ΄ ἑκατ/ρίδα ἀπέκτησε τό ὄνομα «῎Εξαρχοι». Τό ἀξίωμα τῶν Ἐξάρχων προέκυψεν ἐκ τριῶν αἰτίων,
α) ἐκ τῆς φυσικῆς διαιρέσεως τοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους εἰς μεγάλα διαμερίσματα,
β) ἐκ τῶν μεγάλων πόλεων ἑκάστου διαμερίσματος καί
γ) αἱ 'Εκκλησίαι τῶν πόλεων τούτων κατέστησαν κέντρα διαδόσεως τοῦ Χρστιανισμοῦ. Αἱ περισσότεραι τῶν πόλεων τούτων, εἶχον ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν, ἤ εἶχον ἔλθει εἰς ἐξαρτικήν σχέσιν μετά τινος αὐτῶν  ('Αποστόλων). ῾Η Ἀνατολή ἔδιδε μεγαλυτέραν σημασίαν εἰς τήν β΄ αἰτίαν καί ἡ Δύσις εἰς τήν γ΄. Συνεπείᾳ τῶν τριῶν αἰτιῶν, οἱ ἐπίσκοποι ἑκάστης πόλεως, ἀπέκτησαν ἐκκλησιαστικήν ὑπεροχήν.
Τέλη τῆς γ΄ ἑκοτ/ρίδος τό Ρωμαϊκόν κράτος διηρέθη πολιτικῶς εἰς διοικήσεις, αἱ ὁποῖαι συνέπεσαν μέ τάς ἐκκλησιαστικάς Ἐξαρχίας. ῾Η πολιτική σημασία τῆς πόλεως, καθώριζε τά πρεσ-βεῖα τιμῆς τοῦ ἐπισκόπου. Οὕτως ὁ Ρώμης, ὡς μεγαλυτέρα εἶχε τά πρεσβεῖα τιμῆς.Τό ἔτος 330, ὅτε ὑπό τοῦ Μ. Κων/ντίνου ἱδρύθη τό Βυζάντιον (Κων/πολις Νέα Ρώμη), καί κατέστη ἡ μεγαλυτέρα πόλις τῆς 'Ανατολῆς, ἡ Β Οἰκ. Σύνοδος τό 381, ἀνεγνώρισεν εἰς τόν Κων/πόλεως δεύτερα πρεσβεῖα τιμῆς μετά τόν Ρώμης.
Τά πρεσβεῖα δέν περιωρίζοντο μόνον εἰς τιμάς, ἀλλά ἐπέτρεπον καί ἐκτάκτους ποιμαντορικάς ἐνεργείας, ὅμως μή ὑποχρεούμεναι αἱ ἄλλαι 'Εκκλησίαι νά δεχθῶσιν αὐτάς.῾Υπό τοιαύτας περιστάσεις εἰς τήν Δύσιν ἐσχηματίσθη ἡ ἀντίληψις, ἐπειδή ἡ Ρώμη πρωτεύουσα τοῦ Ρωμαϊκοῦ κρά-τους, ἦτο ἀπό πάσης ἀπόψεως σπουδαία πόλις, καί εἶχε συνδεθεῖ μετά δύο μεγάλων 'Αποστόλων, Πέτρου καί Παύλου, ὅτι ἐν αὐτῇ κεῖται ἡ πηγή τοῦ παπικοῦ «Πρωτείου», τό ὁποῖ-ον ἀνεπτύχθη κατά τρεῖς βαθμίδας.
α) ῾Η ἀρχαιοτέρα καί ἀπλουστέρα εἶναι, ὅτι ὅλαι αἱ χριστιανικαί 'Εκκλησίαι, πρέπει νά συμφωνῶσι μέ τήν 'Εκκλησίαν τῆς Ρώμης. Δέν γίνεται ἀκόμη λόγος περί τοῦ ἐπισκόπου αὐτῆς. 'Αντιθέτως εἰς τήν 'Ανατολήν ὅπου ὑπῆρχον πολλαί ἀποστολικαί Ἐκκλησίαι, ἐπεκράτησε διάφορος ἀντίληψις, ὅτι ὅλαι αἱ ἀποστολικαί Ἐκκλησίαι, διετήρησαν τήν ἀποστολικήν παράδοσιν, ἑπομένως συμφωνοῦσι πρός ἀλλήλας.῾Η Δυτική αὕτη ἀντίληψις, εὗρεν ἀντιδράσεις.
 β) Κατά τήν δευτέρα βαθμίδα ἀναπτύξεως τοῦ παπικοῦ πρωτείου, διατυποῦται ἡ ἀξίωσις, ὅτι ὁ Ρώμης δικαιοῦται νά δικάσῃ τούς ἐπισκόπους τῶν ἀποστολικῶν θρόνων τῆς 'Ανατολῆς.
γ) Κατά τήν τρίτην βαθμίδα, ἐδημιουργήθη ἡ θεωρία, ὅτι τό παπικόν πρωτεῖον, στηρίζεται ἐπί τοῦ χωρίου  τοῦ κατά Ματθαίου «σύ ἧ Πέτρος καί ἐπί ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τήν 'Εκκλησίαν», ὅτι ἑπομένως ἱδρύθη ὑπό τοῦ 'Ιησοῦ Χριστοῦ καί εἶναι «Θεῖον δίκαιον».
῾Ο Ρώμης Στέφανος, ἰσχυρίσθη, ὅτι κέκτηται τήν διαδοχήν τοῦ Πέτρου, ἐπί τοῦ ὁποίου ἐθεμελιώθησαν καί ἱδρύθησαν τά θεμέλια τῆς 'Εκκλησίας.
Οὕτως εἰς τάς Β΄, Γ΄ Δ΄ Οἰκ. Συνόδους καί δι' ἐπιστολῶν, ἀπένειμεν ἴσα πρεσβεῖα τιμῆς εἰς τόν Κων/πόλεως πρός τόν Ρώμης. ῾Ο Ρώμης Λέων Α΄, ἀπέρριψε τόν ῎Ορον τοῦτον.
῾Η διαίρεσις τοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους τό 395 εἰς δύο ἐπισήμους αὐτοκρατορίας Ἀνατολῆς καί Δύσεως, εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθοῦν δύο ἐκκλησιαστικά κέντρα, Ρώμης καί Κων/πόλεως (Νέα Ρώμη). Μετά τήν ἀπονομήν ἴσων πρεσβείων εἰς τόν Κων/πόλεως, ὠνομάζετο καί οὖτος, ὡς καί ὁ Ρώμης «Οἰκουμενικός».
῞Ομως  βάσει της Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, ὅτι ὁ μεταξύ ἴσων πρεσβείων τιμῆς, τά χρονολογικῶς ἀρχαιότερα ἔρχονται πρῶτα, οὐχί αὐτά καθ' ἑαυτά, ἀλλ' ὡς ἀρχαιότερα. ῾Η Ἀνατολή ἀνεγνώριζε τά ἀρχαιότερα αὐτά πρεσβεῖα τιμῆς τοῦ Ρώμης, καί δι' αὐτό ὠνόμαζεν αὐτόν «Πρωτόθρονον».
Σύμφωνα μέ τήν ἀντίληψιν  τοῦ παπικοῦ πρωτείου, ὁ Ρώμης Νικόλαος Α΄, ἐζήτει νά ὑποτάξῃ ὁλόκληρον τήν 'Εκκλησίαν. Τό πρωτεῖον διά τῶν ψευδοϊσιδωρείων διατάξεων, ἔλαβε τήν τελειοτέραν αὐτῆς ἀνάπτυξιν, μέσα τῆς Θ΄ ἑκατ/ρίδος, ὅτε ἤρχισε τό σχίσμα τό 858-867.
῾Ο Νικόλαος, ἐπενέβη εἰς τά τῆς ἀνατολικῆς 'Εκκλησίας, καί ἐτόνιζε τά ὑπό τοῦ Θεοῦ δοθέντα  αὐτῷ προνόμια καί ὑπεστήριζεν, ὁτι ὁ Πάπας κυρίως δικαιοῦται νά ἐπέμβῃ εἰς ὅλας τάς 'Εκκλησίας. Διά τῆς ἐπεμβάσεως τοῦ Νικολάου, τό παπικόν πρωτεῖον ἐξῆλθε τῆς θεωρητικῆς καί ἀορίστου μορφῆς καί ἔλαβε πρακτικήν καί ὡρισμένην μορφήν. Πρῶτος ὁ Κων/πόλεως Φώτιος κατεπολέμησε τοῦτο, καί ἡ Σύνοδος τῆς Κων/πόλεως  τό 867 καθήρεσε τόν Νικόλαον.
῾Ο διάδοχός του, 'Ανδριανός Β΄, κατά τήν Σύνοδον τοῦ 869 ἐν Κων/πόλει, διά τῶν ἀντιπροσώπων του, προσεκόμισε παπικόν λίβελλον, ἐν τῷ ὁποίῳ ἐτονίζετο τό πρωτεῖον τοῦ Πάπα, ἡ ἀποδοχή του, καταδίκη τοῦ Φωτίου καί ἡ ἄρσις τῆς καταδίκης τοῦ 'Ιγνατίου καί Νικολάου Ρώμης, τό ὁποῖον ὤφειλε νά δεχθῇ ὁλόκληρος ἡ ἀνατολική Ἐκκλησία. ῾Ο λίβελλος οὗτος εἰσήχθη ὑπό τοῦ Αὐτοκράτορος Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος εἰς τήν Σύνοδον, καί ὑπεγράφη ὑπό τοῦ 'Ιγνατίου καί τῶν ὁπαδῶν αὐτῶν.
῾Η Σύνοδος ἐδέχθη τάς παπικάς ἀποφάσεις, καί ἀνεθεμάτισε τόν Φώτιον. Αὕτη ὠνόμασε ἑαυτήν Η΄ Οἰκ. Σύνοδον. Τέλος τό ἔτος 879, νέα Σύνοδος ἐν Κων/πόλει, ἀπεκατέστησε τόν Φώτιον καί τούς ὁπαδούς αὐτοῦ.
Δι' ἐπιστολῶν τοῦ Ρώμης 'Ιωάννου Α΄ συμφώνως πρός τάς παπικάς ἀξιώσεις (πρωτεῖον), ἐλύετο τό ζήτημα τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ Φωτίου, δυνάμει τοῦ ὑπό τοῦ Χριστοῦ, διά τοῦ 'Αποστόλου Πέτρου δοθέντος αὐτῷ δικαιώματος. Εἰς τάς ἀξιώσεις ταύτας, ἀντέδρασαν οἱ ἀνατολικοί ἐπίσκοποι, θεωροῦντες τόν πάπαν ἀρχηγόν τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας καί τόν Κων/πόλεως ἀρχηγόν τῆς 'Ανατολικῆς (ἴσα πρεσβεῖα τιμῆς, Δ΄ Οἰκ. Σύνοδος).῾Η Σύνοδος αὕτη ὠνομάσθη Ζ΄ Οἰκουμενική πρῶτοι ὑπέγραψαν οἱ ἀντιπρώποι τοῦ Πάπα ὁ ὁποῖος ἐδέχθη τάς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου.               
'Από τῆς ε΄ ἑκατ/ρίδος ὑπό τοῦ 'Αντιοχείας Πέτρου τοῦ Γναφέως, εἰσήχθη εἰς τήν καθ' ἑκάστην λειτουργίαν ἀνάγνωσις τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως τῆς Κων/πόλεως, ἐνῶ πρώτερον ἀνεγινώσκετο μόνον κάθε Μ. Παρασκευή.
Τήν στ΄ ἑκατ/ρίδα εἰσήχθη εἰς Κων/πολιν καί 'Ισπανίαν, ἡ δυτική Θεολογία, διέφερε τῆς ἀνατολικῆς καί μάλιστα εἰς τό δόγμα τῆς ῾Αγίας Τριάδος.
῾Η ἀνατολική 'Εκκλησία, ὡς βάσιν ἔθεττε τά τρία πρόσωπα καί ἐζήτει νά κατανοήσῃ τήν ἑνότητα αὐτῶν, ἐνῶ ἡ δυτική Ἐκκλησία, ὡς βάσιν ἔθεττε τήν ἑνότητα τοῦ Θεοῦ καί ἐζήτει νά κατανοήσῃ τό τρισυπόστατον αὐτοῦ.
Ἐκ τούτου προέκυψεν ἡ διδασκαλία τῆς Δύσεως περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ (Φιλιόκβε). Παρουσιάζεται εἰς Λατίνους Θεολόγους τήν δ΄ καί ε΄ ἑκατ/ρίδα, καί μάλιστα εἰς τόν Αὐγουστῖνον. ῾Η προσθήκη τοῦ Φιλιόκβε εἰς τό Σύμβολο τῆς πίστεως, ἔγινε ἐν Τολέδῳ ἐν δύο Συνόδοις, τό 547 εἰς τό Σύμβολο τῆς Πίστεως αὐτῆς, καί τό 589 εἰς τό Σύμβολο τῆς Κων/πόλεως.
 Ἐξ Ἰσπανίας εὗρεν εἴ-σοδον εἰς τό Σύμβολο τοῦ Φραγκικοῦ κράτους πλήν τῆς Ρώμης, ἡ ὁποία ἀπέκρουσε τήν προσθήκη ταύτην διά διαβήματος τοῦ Λέοντος Γ΄ τό 816, ἄν καί εἶχε δεχθῇ τήν διδασκαλία  ταύτην, ὡς θεολογικόν ζήτημα.
Κατά τήν Ζ΄ Οἰκ. Σύνοδον ἀνεγνώσθη το Σύμβολο τῆς Πίστεως τῆς Κων/πόλεως, παρουσίᾳ καί τῶν ἀντιπροσώπων τοῦ Πάπα, ἄνευ τῆς προσθήκης τοῦ Φιλιόκβε, καί ἀνεγνώσθη δήλωσις, ὅτι ὁ διά προσθήκης ἤ ἀφαιρέσεως ἀλλοιῶν τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, κληρικός μέν καθαιρεῖται, λαϊκός δέ ἀναθεματίζεται.
Οἱ Παπικοί ἀντιπρόσωποι δέν διεμαρτυρήθησαν, διότι ἡ Ρώμη δέν εἶχεν ἀκόμη τήν προσθήκην τοῦ Φιλιόκβε ἐν τῷ Συμβόλῳ, ἀλλ' εἰσήγαγεν αὐτήν τό 1014 ὁ Βενέδεικτος Η$ καί ἀπετέλεσε τό πρῶτον αἴτιον τῆς ὁριστικῆς διαστάσεως τῶν δύο 'Εκκλησιῶν.
Πρῶτος ὁ Κων/πόλεως Φώτιος καταπολέμησε τήν διδασκαλίαν ταύτην ὡς αἱρετικήν. Τό δεύτερον αἴτιον, ἦτο ἡ εἰσαγωγή Ρωμαϊκῶν ἐθίμων εἰς τάς 'Εκκλησίας τῆς 'Ανατολῆς, ὅπως νηστεία τοῦ Σαββάτου, ὑποχρεωτική ἀγαμία τοῦ κλήρου, ἡ ἐφορμογή τοῦ χρίσματος μόνον ὑπό τοῦ ἐπισκόπου. 'Αρχάς θ΄ ἑκατ/ρίδος ἡ Ρωμαϊκή 'Εκκλησια, εἰσήγαγε νέον ἐκκλησιαστικόν ἔθιμον, τά «῎Αζυμα» ἤτοι ἡ ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ χρησιμοποίησις ἀζύμου ἄρτου, διότι πᾶν τό ἔνζυμον ἐθεώρουν ἔμψυχον.
Τό ἔθιμον τοῦτο τό πρῶτον κατεπολεμήθη τό 1046. ῾Ο Ρώμης Λέων Θ΄ ἀντέδρασε καί οὕτως ἐγεννήθη νέον ζήτημα μεταξύ τῶν δύο 'Εκκλησιῶν. ῾Ο Πάπας ἐπανῆλθε καί ἐτόνιζε τήν ὑποροχήν τῆς Ρωμαϊκῆς 'Εκκλησίας ἀπέναντι τῶν ἄλλων 'Εκκλησιῶν.
'Από τῆς δ΄ ἑκατ/ρίδος τήν 'Εκκλησίαν ἀπησχόλησε τό βάπτισμα «μιᾶς καταδύσεως», τό ὁποῖον ἐτέλουν τό πρῶτον οἱ ἄκροι Ἀρειανοί «Εὐνομιανοί, 'Ανόμοιοι», μέ τό ὁποῖον ἠσχολήθη ἡ Β΄ Οἰκ. Σύνοδος, καί κατεδίκασε τοῦτο, διότι οἱ 'Αρειανοί διέστρεφον τό δόγμα τῆς ῾Αγίας Τριάδος, καί ἐτέλουν τό βάπτισμα, ὄχι εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, ἀλλά εἰς τόν θάνατον τοῦ Χριστοῦ, καί δεύτερον οἱ Ὀρθόδοξοι τῆς 'Ισπανίας, οἱ ὁποῖοι διά τῆς μιᾶς καταδύσεως παρίστων τήν ἑνότητα τῆς ῾Αγίας Τριάδος καί τήν ἰσότητα τῶν προσώπων αὐτῆς, ἐν ἀντιθέσει πρός τούς 'Αρειανούς τῆς χώρας ταύτης «ὁμοίους», οἱ ὁποῖοι διά τριῶν καταδύσεων παρίστων τήν διαίρεσιν τῆς ῾Αγίας Τριάδος καί ἀνισότητα τῶν προσώπων αὐτῆς.
Τό βάπτισμα τοῦτο, ὡς ἐπι-τόπιον ἔθιμο περιέλαβεν εἰς τόν ῎Ορον αὐτῆς ἡ ἐν Τολέδῳ Σύνοδος τό 633.
῾Η δ καί ε΄ ἑκατ/ρίς, ἦτο ἡ ἐποχή τῆς ἀκμῆς τῶν Θεολογικῶν γραμμάτων, τόσον εἰς την Ἀνατολήν, ὅσον καί εἰς τήν Δύσιν. ῾Εκατέρωθεν διεκρίθησαν σπουδαῖοι καί διακεκριμένοι Θεολόγοι, οἱ ὁποῖοι ἠσχολήθησαν μέ τόν Μυστικισμόν καί Χριστολογικά θέματα, ἕκαστος δίδων προσωπικάς ἑρμηνείας περί τῶν ὁποίων αἱ Οἰκ. Σύνοδοι ἀπεφάνθησαν. Συνεπείᾳ τούτου προέκυψαν θεολογικαί ἐκκλησιαστικαί διαφοραί.
Σπουδαῖος Θεολόγος τῆς Δύσεως, ἧτο ὁ Αὐγουστῖνος ἀρχάς ε΄ ἑκατ/ρίδος, ὁ ὁποῖος εἰσήγαγεν εἰς τήν Δύσιν τόν Μυστικισμόν. Ἠσχολήθη μέ τό δογματικόν κλάδον τῆς Θεολογίας καί περί τοῦ ἀπολύτου προορισμοῦ, ἐπιδράσας μεγάλως ἐπί τῆς Δύσεως.
 ῾Η διδασκαλία του μετεβιβάσθη βραδύτερον εἰς τάς Προτεσταντικάς 'Εκκλησίας, καί κυρίως εἰς τόν Καλβινισμόν. ῾Ο ἀπόλυτος προορισμός καί ὁ Μυστικισμός, συνεπάγονται ἄμεσον μετά τοῦ Θεοῦ ἐπικοινωνίαν (προσωπική θρησκευτικότης) καί παρεμποδίζουσι μεσάζοντα κλῆρον καί μυστήρια. Συμφώνως πρός τόν ἀπόλυτον προορισμόν, ὁ Αὐγουστῖνος ἐδέχετο τήν 'Εκκλησίαν ὡς σύνολον τῶν προωρισμένων εἰς σωτηρίαν, καί ὅτι ἡ 'Εκκλησία εἶναι ὁρατόν ἱερουργικόν ἐγκαθίδρυμα, διοχετεύουσα τήν Θείαν Χάριν.

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατῶντας  Αἱρέσεις καί σχίσματα - Μον.Πέτρος Γρηγοριάτης