῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία. Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ. Κεφάλαιο Α'. Μέρος Δ'. Πέτρος Μοναχός Γρηγοριάτης

«῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία»

Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ

Μοναχός Πέτρος Γρηγοριάτης

'Εν τῇ διδασκαλίᾳ διάδοχος τοῦ Παύλου ὑπήρξεν «ὁ Λουκιανός» πρεσβύτερος, ὁ ὁποῖος βραδύτερον ἀπεδέχθη τήν ὕπαρξιν τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου, ὡς ἰδαιτέρου προσώπου.
῾Η νέα διδασκαλία τοῦ Λουκιανοῦ ἦτο τοιαύτη  ὥστε ἐξ αὐτῆς προέκυψεν ὁ 'Αρειανισμός.
῾Ο ῎Αρειος μαθητής τοῦ Λουκιανοῦ ἐκ Λιβύης πρεσβύτερος, ἦτο λίαν πεπαιδευμένος, εὐσεβής καί ἀσκητικός. Διετέλεσε καί Μελιτιανός.
'Εδίδαξεν, ὅτι ὁ Υἱός εἶναι «ἀλλότριος καί ἀνόμοιος κατά πάντα τῆς τοῦ Πατρός οὐσίας, κτῖσμα ἐξ οὐκ ὄντων θελήματι τοῦ Πατρός, πρό χρόνων καί αἰώνων», ἦτο πρό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου.
῾Ως δημιούργημα δέν ὑπῆρχε πρίν δημιουργηθῇ, ἦτο περιωρισμένης γνώσεως. Δέν ἐγίγνωσκε τελείως καί ἀκριβῶς τόν Πατέρα. Δύναται νά ὀνομασθῇ Λόγος καί Θεός (μονογενής), ἀλλά οὐχί κυριολεκτικῶς. Ἐν τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ ΄'Αρείου ὑπερρίπτετο ὁ δυναμικός μοναρχιανισμός, ἄρνησις δηλαδή τῆς Τριαδικότητος τοῦ Θεοῦ καί τῆς Θεότητος τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο ῎Αρειος, ἑνώσας τήν διδασκαλίαν τῶν Μοναρχιανῶν καί τήν τοῦ 'Ωριγένους, ἐδέχθη δύο διαφόρους Λόγους, τόν ἐν τῷ Θεῷ ἀπρόσωπον Λόγον, καί τό κτῖσμα Λόγον.
῾Ο 'Αλεξανδρείας 'Αλέξανδρος, καθήρεσε καί ἀνεθεμάτισε τόν ῎Αρειον καί τούς ὁμόφρονας κληρικούς.Τῇ ἀπαιτήσει συμμαθητῶν τοῦ 'Αρείου ἐπισκόπων (Συλουκιανισταί), Παλαιστύνης, Συρίας καί Μ. 'Ασίας, ἵνα ἀποκαταστήσῃ τούς καθαιρεθέντας, ὁ 'Αλέξανδρος διά Συνόδου ἐπισκόπων Αἰγύπτου καί Λιβύης, περί τῶν 100, ἐπεκύρωσε τάς προηγουμένας ἀποφάσεις του.
῾Ο Μ. Κων/ντῖνος γενόμενος μονοκράτωρ ἐπελήφθη τοῦ ζητήματος τοῦ 'Αρείου. Συνεκάλεσε τήν Α$ Οἰκ. Σύνοδον ἐν Νικαίᾳ τό 325. ῾Η Σύνοδος συνέταξεν ὁμολογίαν πίστεως διά τῆς ὁποίας ἀπεκλείετο ἡ διδασκαλία τοῦ 'Αρείου, περιλαμβάνουσα τάς φράσεις «ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί». ῾
Υπό τόν ὄρον τοῦτον ἐννόουν τήν ἑνότητα τῆς οὐσίας τῶν δύο προσώπων, ἵνα ἀποφευχθῇ ἡ μορφή τῆς διθεῒας. Εἰς τό τέλος τοῦ Συμβόλου ἐτέθησαν ἀναθεματισμοί, διά τῶν ὁποίων ἀνεθεματίζοντο αἱ σπουδαιότεραι αἱρετικαί ἐκφράσεις τοῦ 'Αρείου. ῾Ο ῎Αρειος καί δύο ἐπίσκοποι τῆς Αἰγύπτου ἠρνήθησαν νά δεχθῶσι τό Σύμβολον τῆς Νικαίας καί δέν ὑπέγραψαν, καί οὕτως ὑπέπεσαν εἰς τούς ἀνεθεματισμούς τοῦ Συμβόλου, ὅτε ἐξωρίσθησαν εἰς 'Ιλλιρίαν.
Μετά τήν Α΄ Οἰκ. Σύνοδον, ὁ Μ. Κωνσταντῖνος πεισθείς ἤ μεταπεισθείς, ἠθέλησε ν' ἀποκαταστήσῃ τόν ῎Αρειον, χάριν τῆς εἰρήνης, προτείνων συμβιβαστικήν πολιτικήν, ὅτι ἦτο δυνατόν νά ὑπάρξῃ 'Ορθοδοξία ἄνευ τοῦ ὅρου «ὁμοούσιος» καί «πρό πάντων τῶν αἰώνων γεγεννημένον Θεόν Λόγον».
Ἀνακληθείς ὑπό τοῦ αὐτοκράτορος ὁ ῎Αρειος ἐκ τῆς ἐξορίας, ὑπέβαλεν ὁμολογίαν πίστεως χωρίς νά περιέχῃ οὐδέν χαρατηριστικόν τῆς 'Αρειανικῆς διδασκαλίας (ἐξ ἑτέρας αἰτίας κτῖσμα ἦν ποτέ καί οὐκ ἦν), ἀλλά καί οὐδεμίαν τῶν χαρακτηριστικῶν  ἐκφράσεων τῶν ὀρθοδόξων (ὁμοούσιος ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός, πρό πάντων τῶν αἰώνων γεγεννημένων Θεόν Λόγον).
Τοῦτο ὁ ῎Αρειος ἠδύνατο νά δεχθῇ ἀρειανικῶς, διότι ἐδέχετο ὅτι ὁ Υἱός ἐδημιούργησε τούς αἰώνας, ἀλλά δι' αὐτόν δέν ἐσήμαινε τήν αἰωνίαν Αὐτοῦ προΰπαρξιν, ἀλλά τήν ἀμέσως πρό τῆς δημιουργίας, καί τήν λέξιν γεγεννημένον ἠδύνατο νά ἐκλάβῃ (γίγνεσθαι ἀντί τοῦ γεννᾶσθαι), καί τόν Υἱόν ὠνόμαζε Θεόν Λόγον, οὐχί ὅμως κυριολεκτικῶς, ἀλλά ἐν μεταφορικῇ ἠθικῇ ἐννοίᾳ. Μετακληθέντες καί οἱ ἕτεροι δύο ἐπίσκοποι, ἀπεκαταστάθησαν εἰς τάς πρωτέρας θέσεις των, ὑπό ἐνδημούσης Συνόδου ἐν Νικομηδείᾳ.
Εἰς τήν συμβιβαστικήν πολιτικήν του Μ. Κων/ντίνου, ἀντέστησαν πολλοί ἀντιαρειανοί ἐπίσκοποι, ὅτε ὑπέπεσαν εἰς τήν δυσμένειαν τοῦ αὐτοκράτορος καί οὕτως ἤρχισεν ἡ ἐκτώπισις τῶν σπουδαιοτέρων ἀντιαρειανῶν ἐπισκόπων.
῾Ο Μ. 'Αθανάσιος ἐπίσκοπος 'Αλεξανδρείας ἀντέδρασε γενναίως εἰς τήν ἀποκατάστασιν τοῦ 'Αρείου.Συνεπεία τούτου ὑπό τῆς ἐν Τύρῳ συγκροτηθείσης Συνόδου ὑπό τοῦ αὐτοκράτορος, καθηρέθη ὀ Μ. 'Αθανάσιος, καί ἀπεφάσισε τήν ἀποκατάστασιν τοῦ 'Αρείου εἰς τήν ἐν 'Αλεξανδείᾳ θέσιν του.
Ἐπανελθών εἰς τήν Ἀλεξάνδρειαν καί μή γενόμενος δεκτός, παρέμεινεν ὡς ἁπλός ἰδιώτης.Τελικά διετάχθη ὁ Κων/πόλεως 'Αλέξανδρος νά δεχθῇ τόν ῎Αρειον εἰς ἐκκλησιαστικήν ἐπικοινωνίαν, ἀλλά ὁ ῎Αρειος αἰφνιδίως ἀπέθανε τό 336. Τό ἔτος 355 ἡ τῶν Μεδιολάνων Σύνοδος, κατεδίκασε τόν Μ. Ἀθανάσιον, καί οὕτως οἱ ἀρειανοί ὑπερίσχυσαν, ἀλλά διηρέθησαν καί διησπάσθησαν εἰς «Ὠριγενιστάς ἀρειανούς» καί εἰς «Συλλουκιανιστάς ἀρειανούς», μέ διαφοράς μία τῶν ὁποίων ἦτο, ὅτι οἱ Ὠριγενισταί ἀρειανοί ἐδέχοντο τόν Υἱόν «κατά πάντα ὡς ὅμοιον τοῦ Πατρός», οἵτινες βαθμηδόν διεμορφώθησαν εἰς ἰδιατέραν μερίδα τούς «ὁμοιουσιανούς».
Μετεχειρίζοντο τόν ὄρον «ὁμοιούσιος» καί ἀπέρριπτον τόν ὅρον «ὁμοούσιος», διό καί κατηγορήθησαν ὑπό της ἀντιθέτου μερίδος ἐπί «Σαβελλιανισμῷ» ῾Η Α΄ Οἰκ.Σύνοδος κατεδίκασε τήν θεωρίαν ταύτην, ἡ ὁποία ὑπό τόν ὅρον «ὁμοούσιος» ἐννόει «ἕν ὄν» καί οὐχί «ἕν πρόσωπον», ὡς ὁ Σαβέλλιος.
'Εκ τῆς διπλῆς ἐννοίας τοῦ ἐπιθέτου «ὅμοιος» (ἀπόλυτος καί σχετική), προέκυψεν ἀντίθετος ὁμάς τῶν ὁμοιουσιανῶν, οἱ «'Ανόμοιοι», δεχόμενοι τὀν Υἱόν «κατά πάντα ἀνόμοιον τοῦ Πατρός».
Ἐκ τῆς προσπαθείας συντηριτικωτέρων ἀρειανῶν νά συμβιβάσωσι τάς δύο ἀντιμαχομένας μερίδας, προέκυψεν ἑτέρα ὁμάς «Οἱ ὅμοιοι», οἱ ὁποῖοι ἐδέχοντο τόν Υἱόν ὅμοιον τοῦ Πατρός, ἀλλά ἀκαθόριστα. 'Εθεώρουν τό ζήτημα ἄλυτον καί μυστήριον, τό ὁποῖον περιέχεται ἐν τῇ ῾Αγίᾳ Γραφῇ. ῞Ενεκα τούτων ἐπρόσθετον τήν φρᾶσιν «κατά τάς Γραφάς» ἤ «ὅμοιος οὗ τήν γέννησιν οὐδείς οἶδε».
Οἱ ὅμοιοι καί ὁμοιουσιανοί, μέ τήν ἀπόλυτον σημασίαν τοῦ ὅμοιος, ἐδέχοντο ἰσότητα Υἱοῦ και Πατρός, οἱ μέν ἀορίστως οἱ δέ ρητῶς κατά τήν οὐσίαν, ἐνῶ μέ τήν σχετικήν σημασίαν, ἐδέχοντο σχετικήν ὁμοιότητα Υἱοῦ καί Πατρός.Οὕτω δέν διέφερον πολύ τῶν 'Ανομοιῶν (ἄκρα ἀρειανοί), οἱ ὁποῖοι ἐδέχοντο «ὅμοιον κατά βούλησιν».
Παλλαί τοπικαί Σύνοδοι ἐδέχοντο ἤ ἀπέρριπτον τάς ἀρειανικάς ταύτας θεωρίας, μέ ἀποτέλεσμα, οἱ ὁμοιουσιανοί νά ἑνωθῶσι μετά τῶν Ὀρθοδόξων, μέχρι τῆς τελικῆς καταδίκης τοῦ ἀρειανισμοῦ ὑπό τῆς Β΄ Οἰκ. Συνόδου το 380, ὑπό τοῦ Μ. Θεοδοσίου.
῾Η Σύνοδος ἠσχολήθη, ἐκτός ἀπό τόν ἀρειανισμόν, ἀπολλιναρισμόν, σαβελλιανισμόν, καί μέ τούς «Πνευματομάχους ἤ Μακεδονιανούς», οἱ ὁποῖοι ἦσαν ἀρειανοί καί ὅπως ἐδέχοντο τόν Υἱόν ὡς κτῖσμα, ἐδέχοντο καί τό ῞Αγιον Πνεῦμα.
Τόν τρόπον διαπραγματεύσεως τοῦ χριστολογικοῦ ζητήματος, πρῶτος ὁ ἐκ Λαοδικίας καί ἐπίσκοπος ταύτης, «'Απολλινάριος» (361), ἔθεσε ὡς βάσιν τῆς λύσεως τοῦ ζητήματος τήν Πλατωνικήν θεωρίαν. Ἐδέχθη τό τρισύνθετον τοῦ ἀνθρώπου (ἐκ σώματος, ψυχῆς ἀλόγου καί ψυχῆς λογικῆς) νοῦ πνεύματος.
Κατ' αὐτόν, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε σῶμα μετ' ἀλόγου ψυχῆς (σάρκα).
Δέν προσέλαβε λογικήν ψυχήν (νοῦν πνεῦμα), τῆς ὁποίας τήν θέσιν κατέλαβεν ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. ῾Ο σαρκωθείς Λόγος δέν ἔλαβεν ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπίνη φύσιν, διότι ἐφρόνει ὅτι φύσις καί σῶμα ἦσαν ἀχώριστα. Οὕτω δεχόμενος τόν Χριστόν μέ δύο τελείας φύσεις θά ἦτο ἠναγκασμένος νά δεχθῇ Αὐτόν μέ δύο πρόσωπα, ὅτε δέν ἔγινε ἡ ἕνωσις (δύο τέλεια ἕν γενέσθαι οὐ δύναται).
'Αφαιρῶν τήν λογική ψυχή καί μή ἀποδίδων ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, ἐπετύγχανε τήν προσωπικήν ἕνωσιν αὐτοῦ, ἤτοι ἐν τῷ Χριστῷ ὑπάρχει ἕν πρόσωπον (μία συναίσθησις ἑαυτῇ ἕν ἐγώ). Τήν προσωπικήν ἕνωσιν ἐδέχετο μονοφυσιτι-κήν ἕνωσιν (ἕνωσιν οὐσιώδη, φυσικήν, φύσιν σύνθετον) ἤτοι ἀνάμιξιν καί ἀφομοίωσιν.Ἐδέχετο πραγματικήν μετάδοσιν ἰδιωμάτων, ἀπ' εὐθείας μεταξύ Θείας φύσεως τοῦ Λόγου καί τοῦ ἀνθρωπίνου μέρους τοῦ σαρκωθέντος Λόγου.῎Ελεγεν ὅτι ἡ Θεία φύσις ἐγεννήθη, ἔπαθε, ἀπέθανε.
Το ἀνθρώπινον μέρος ἐθεώθη καί εἶναι ἄξιον προσκυνήσεως. Σύμφωνα μέ τά ἀνωτέρω, ἡ διδασκαλία αὐτή, εἶναι ἡ ἀρχή τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, ἀλλά τοῦτο εἶχε μείνει ἀπαρατήρητον. ῞Οτε ὅμως κατενοήθη ἡ διδασκαλία αὕτη, ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν προσέλαβεν ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπίνη φύσιν, καί ἑπομένως ἡ σωτηρία δέν εἶναι πλήρης (ἀφοῦ ἔμεινε ἔξω ἡ λογική ψυχή, ὁ νοῦς, τό πνεῦμα). ἡ Β΄ Οἰκ.Σύνοδος κατεδίκασε τόν 'Απολλιναρισμόν, καί ἀπερρίφθη ἡ δοθεῖσα αὐτή λύσις, ὅτε ἀνέλαβον αἱ δύο Θεολογικαί Σχολαί, 'Αλεξανδρείας καί 'Αντιοχείας, αἱ ὁποῖαι εὑρέθησαν ἀντίθεται καί ἀντιμέτωπαι ἀλλήλων.
῾Ο Κύριλλος 'Αλεξανδρείας (444) διέφερε τοῦ Ἀπολλιναρίου εἰς τρία σημεῖα,
 α) ῾Ο Θεῖος Λόγος ἐνσαρκωθείς προσέλαβεν ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, μείνασα «ἀνυπόστατος».
Ἀφαιροῦσε καί οὗτος ἐκ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, οὐχί ποσόν τι, ἀλλά ποιόν (ἰδιότητα).
β) Μετεχειρίσθη ἀπολλιναρικάς ἐκφράσεις αἱ ὁποῖαι ἠδύναντο νά θεωρηθῶσι μονοφυσιτικῶς, ὅπως «μία φύσις τοῦ Θείου Λόγου σεσαρκωμένη» καί ἑτέρας αἱ ὁποῖαι διετήρουν τήν ἀρχικήν μονοφυσιτική χροιάν, χωρίς βεβαίως νά εἶναι μονοφυσίτης, ἐννόει αὐτάς σύμφωνα πρός τάς ἰδέας αὐτοῦ, ἤτοι αἱ δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ καί μετά τήν ἕνωσιν ἔμεινον «ἀσυγχύτως καί ἀτρέπτως» καί δέν ἐπῆλθε μεταξύ αὐτῶν ἀνάμιξις καί ἀφομοίωσις.
γ) Ἐδέχετο πραγματικήν μετάδοσιν τῶν ἰδιωμάτων τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, μόνον ἕνεκα τῆς προσωπικῆς ἑνώσεως (τό πρόσωπον ὁ Θεῖος Λόγος). Ἐν τῷ Σταυρῷ ἔπαθε ὁ Θεῖος Λόγος (τό πρόσωπον) καί οὐχί ἡ Θεία φύσις τοῦ Λόγου (ἔπαθεν ὁ Λόγος ἀπαθῶς ἐν σαρκί), ὠνόμσε δέ τήν Μαρίαν Θεοτόκον.
Τῆς 'Αντιοχειανῆς Σχολῆς ἀντιπρόσωποι ἦσαν ὁ «Ταρσοῦ Διόδωρος» 394 καί «Θεόδωρος Μοψουεστίας» 428. Οἱ Ἀλεξανδρεῖς ἐδέχοντο ἐν Χριστῷ «ἕν πρόσωπον». Οἱ Ἀντιοχεῖς «δύο φύσεις, ἀσυγχύτους καί ἀτρέπτους, ἀνεπίδεκτοι ἀναμίξεως ὡς διάφοροι καί ἀντίθετοι, ἡ μέν παθητή ἡ δέ ἀπαθής».
 Κατ' ἀνάγκην ἐδέχοντο ἐν Χριστῷ δύο πρόσωπα. Καί ὁ μέν Διόδωρος ἐδέχετο δύο Υἱούς, ὁ δέ Θεόδωρος ἔλεγε καί τήν Θείαν καί τήν ἀνθρωπίνην φύσιν τελείαν.
 Ἐδέχετο τήν ἐλευθέραν θέλησιν τοῦ ἐν Χριστῷ ἀνθρώπου, ἐν άντιθέσει πρός τόν 'Απολλινάριον καί τόν Κύριλλον οἱ ὁποῖοι ἐντόνως ἀπέκρουον τήν ἰδέαν ταύτην, ὡς δυνατόν τοῦ ἀμαρτάνειν.
Μή ὄντες Μοναρχιανοί, ἐδέχοντο τήν διδασκαλίαν αὐτῶν, ὅτι ὁ Θεῖος Λόγος ἀποτελεῖ ἰδιαίτερον πρόσωπον.Ἠρνοῦντο τήν πραγματικήν ἕνωσιν, καί κατά συνέπειαν καί τήν πραγματικήν μετάδοσιν τῶν ἰδιωμάτων τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, θεωροῦντες ταῦτα ὡς φαινομενικάς, ὠνόμαζον δέ τήν Μαρίαν «ἀνθρωποτόκον». ῾Ο Θεῖος Λόγος δέν ἐγεννήθη, ἀλλά ἁπλῶς διῆλθε διά τῆς Παρθένου.
'Εκ τῆς 'Αντιοχειανῆς Σχολῆς προέκυψεν ὁ «Νεστοριανισμός».
῾Ο Νεστόριος πρεσβύτερος καί μοναχός, δέν εἶχεν ἀτομική διδασκαλία.῾Υπῆρξε μαθητής τοῦ Μοψουεστίας Θεοδώρου καί παρέλαβε τήν διδασκαλίαν του (δύο φύσεις, δύο πρόσωπα). Μετεχειρίζετο τήν 'Ορθόδοξον φρασεολογία (δύο φύσεις ἕν πρόσωπον).
Δέν ἐννόει τόν Θεῖον Λόγον, ἀλλά τήν ἐνιαίαν πνευματικήν ἐνέργειαν δύο ἐν Χριστῷ προσώπων, τόν Θεῖον Λόγον καί τοῦ προσώπου τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. ῾Οσάκις ἤθελεν ὀνομάσῃ τήν ἐνιαίαν ταύτην πνευματικήν ἐνέργειαν (τό φαινομενικόν πρόσωπον), μετεχειρίζετο τό ὄνομα Χριστός ἤ καί Υἱός ἐν τῇ αὐτῇ κοινῇ ἐννοίᾳ. Δέν ἐγεννήθη, ἔπαθε, ἐσαρκώθη ὁ Θεός (Θεῖος Λόγος), ἀλλά ὁ Χριστός (τό φαινομενικόν πρόσωπον, φαινομενική μετάδοσις ἰδιωμάτων). Συμφώνως πρός τά ἀνωτέρω, ἡ Μαρία ὠνομάζετο «Χριστοτόκος».
Κατηγορήθη ὡς διδάσκων τά τοῦ Παύλου Σαμοσατέως Τό 430 διά τοπικῆς Συνόδου ἐν Ρώμῃ κατεδικάσθη. ῾Ο Νεστόριος ὑποχωρῶν ἐν μέρει ἐδέχθη τόν ὅρον «Θεοτόκος», ἀλλά μέ τήν ἐπιφύλαξιν νά ἐννοῆται σύμφωνα μέ τάς δοξασίας του (φαινομενική μετάδοσις ἰδιωμάτων, μετάδοσις ὀνόματος) ἐμμένοντος οὕτως εἰς τάς δοξασίας του.
Τό ἔτος 431 ἐν 'Εφέσῳ συνεκλήθη ἡ Γ΄ Οἰκ. Σύνοδος, εἰς τήν ὁποίαν ἐκλήθη τρίς καί ὁ Νεστόριος, πλήν ἠρνήθη νά μεταβῇ. Κατεδικάσθη καί ἀνεθεματίσθη καί καθηρέθη.
῾Ετέρα Σύνοδος ἐν 'Εφέσῳ, διχασθεῖσα ἡ Γ΄ Οἰκουμενική, καθήρεσε τόν 'Αλεξανδρείας Κύριλλον. ῾Ο Θεοδόσιος προσεπάθησε νά ἐπιφέρῃ συμβιβασμόν, ἐπί τῇ βάσει ὁμολογίας τό 433, ἡ ὁποία καί προσέλαβε τήν τελικήν προσθήκη περί μεταδόσεως τῶν ἰδιωμάτων ἐν τῷ Χριστῷ.
Οἱ 'Αλεξανδρεῖς ἐδέχθησαν νά μή γίνῃ λόγος περί μιᾶς φύσεως ἐν Χριστῷ μετά τήν ἕνωσιν, άλλά (δύο φύσεις), οἱ δε 'Αντιοχεῖς ἐδέχθησαν μετάδοσιν ἰδιωμάτων, ἀλλά ἀορίστως πραγματικῶν ἰδιωμάτων ἤ ἁπλῶν ὀνομάτων. Οὗτοι ἠδύναντο νά ἐννοήσωσι τοῦτο Νεστοριανικῶς, ἤτοι οὐχί Θεῖον Λόγον, ὡς ὀρθῶς ἐφρόνουν οἱ Ἀλεξανδρεῖς, ἀλλά ἐνιαίαν πνευματικήν ἐνέργειαν (δύο ἐν Χριστῷ προσώπων), ὡς ἐφρόνουν οἱ 'Αντιοχεῖς.
 ῞Ομως καθιερώθη ἐπισήμως τό ὄνομα «Θεοτόκος» καί ἐδέχθησαν ἀμφότεροι τήν καταδίκην τοῦ Νεστορίου. ῾Η συμβιβαστική αὕτη ὁμολογία, κατέστη ἡ ἐπίσημος δογματική ἀπόφασις (ὅρος) τῆς Γ΄ Οἰκ. Συνόδου
'Ακραῖαι ἑκατέρωθεν μερίδες ἀντέδρασαν κατά τοῦ «ὅρου». Οἱ 'Αντιοχεῖς ὑπό τοῦ «Θεοδωρήτου Κύρου» δέν ἐδέχθησαν τήν καταδίκην τοῦ Νεστορίου, ἄλλοι δέ τήν ὁλοτελῶς γενομένην ἕνωσιν. Ἐκ τῆς 'Αλεξανδρεινῆς μερίδος (Συρίας, Αἰγύπτου, Κων/-πόλεως) μοναχοί ἐζήτουν τήν καταδίκην τοῦ Νεστορίου καί τοῦ Θεοδώρου Μοψουεστίας καί Θεοδώρου του Ταρσοῦ (μή ὄντες ἐν ζωῇ).
Οἱ Ἀλεξανδρεῖς κατεδίκασαν τόν Θεόδωρον καί ἀπηγόρευσαν τά συγγράμματα αὐτοῦ, καί διέλυσαν τήν Νεστοριανίζουσαν Θεολογικήν Σχολήν τῆς 'Εδέσσης. Τήν θέσιν τοῦ Νεστοριανισμοῦ κατέλαβεν ἡ ἀντίθετος διδακαλία «ὁ Μονοφυσιτισμός».
Τοιαῦται ίδέαι προέκυψαν ἐκ δύο μερῶν ἐκ τῆς 'Αλεξανδρεινῆς καταγωγῆς 'Απολλιναρίου καί ἐκ τῶν ἄκρων ὁπαδῶν τοῦ 'Αλεξανδρείας Κυρίλλου, κυρίως μετά τόν συμβιβασμόν αὐτῶν μετά τῶν Ἀντιοχέων, μεταξύ τῶν μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἔρρεπον πρός τόν μυστικισμόν, ἤτοι τήν μετά τοῦ Θεοῦ ἕνωσιν καί ἀφομοίωσιν, καί τοῦτο ἀντέβαινεν εἰς την θεωρίαν των, ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ δέν ἡνώθη καί ἀφομοιώθη μετά τῆς Θείας τοιαύτης.῾Ο Μονοφυσιτισμός σχετίζεται μετά τοῦ μυστικισμοῦ ἐξ οὗ καί προέκυψεν.
Εἷς τῶν Μονοφυσιτῶν μοναχῶν, ἦτο ὁ «Εὐτυχής» γνήσιος ἀντιπρόσωπος τῆς Θεολογίας τοῦ Κυρίλλου ('Αλεξαδρ. Σχολῆς). Οὗτος ἀναπτύσσων τήν διδασκαλίαν ταύτην ἐπροχώρησε πέραν ταύτης φθάσας τόν Μονοφυσιτισμόν, καταστάς ἀρχηγός τοῦ ἀμιγοῦς Μονοφυσιτισμοῦ. ῾Ο Κύριλλος ἐδέχετο τήν ἕνωσιν τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ ἀσυγχύτως καί ἀτρέπτως, ὁ δέ ὅρος τῆς Γ΄ Οἰκ. Συνόδου, ἐδέχετο τόν Χριστόν «ὁμοούσιον ἡμῖν κατά τήν ἀνθρωπότητα».
῾Ο Εὐτυχής ἀντιθέτως ἐφρόνει ὅτι «ἡ μετά τοῦ Θείου Λόγου ἕνωσις, εἶχεν ἐπακόλουθα διά τήν ἀνθρωπίνην φύσιν τοῦ Χριστοῦ τήν Θέωσιν, ἀλλά ἀπροσδιόριστα. Αἱ ἰδέαι τοῦ Εὐτυχοῦς ἐπολεμήθησαν, καί τό ἔτος 448, ὑπό τῆς ἐνδημούσης Συνόδου ἐν Κων/πόλει, κατεδικάσθη, καθηρέθη καί ἐπαύφθη τοῦ ἀξιώματος τοῦ ἡγουμένου, καίτοι ἐν τῇ Συνόδῳ ἐδέχθη ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ὁμοούσιος ἡμῖν, ἠρνήθη ὅμως νά ἀναθεματίσῃ τά προηγούμενα φρονήματά του.Τό ἔτος 449 ὁ Αὐτοκράτωρ Θεοδόσιος ὁ Β΄ πεισθείς ὑπό ὁπαδῶν τοῦ Εὐτυχοῦς, συνεκάλεσεν ἐν Ἐφέσῳ Σύνοδον, ἐν ἧ προήδρευσεν ὁ Ἀλεξανδρείας «Διόσκουρος».
 Κατ' αὐτήν ἠσκήθη τρομοκρατία κατά τῶν μή Μονοφυσιτῶν καί ἡ διδασκαλία τοῦ Εὐτυχοῦς παρουσιάσθη ὡς ἑξῆς. «Δύο φύσεις πρό τῆς ἑνώσεως μία μετ' αὐτήν». Αὕτη ἀνεγνωρίσθη ὡς Ὀρθόδοξος (ἀπό τήν Σύνοδον) καί ὁ Εὐτυχής ἠθωώθη. ῾Ο Κύριλλος εἶχε τήν αὐτήν διατύπωσιν, ἀλλά προσέθετε τό «ἀσυγχύτως καί ἀτρέπτως», ἐνῶ ὁ Εὐτυχής δέν ἐδέχετο τήν ἀνθρωπίνην φύσιν  τοῦ Χριστοῦ (ὁμοούσιον ἡμῖν). ῾
Ο Ρώμης Λέων ἀπέρριψε τήν Σύνοδον καλέσας αὐτήν ληστρικήν. Οἱ νέοι αὐτοκράτορες, Πουλχερία καί Μαρκιανός, τό ἔτος 451 ἐν Χαλκιδόνι συνεκρότησαν τήν Δ΄ Οἰκ. Σύνοδον. Αὕτη ἐπανέφερεν ἐν ἰσχύει τάς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου τοῦ 448 (ἐνδημ. Σύνοδος Κων/πόλεως.), ἤτοι τήν καθαίρεσιν καί ἀνεθεματισμόν τοῦ Εὐτυχοῦς, καί καθήρεσε τόν 'Αλεξανδρείας Διόσκουρον. 'Αμφότεροι δέ ἐξωρίσθησαν.
῾Ο τελικός ῞Ορος τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, ἦτο «εἷς καί ὁ αὐτός Χριστός, ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως καί εἰς ἕν πρόσωπον καί μίαν ὑπόστασιν, ἕνα καί τόν αὐτόν Υἱόν  καί μονογενῆ, τόν Θεόν Λόγον».
Μετά τάς ἀποφάσεις τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, οἱ μεταχειριζόμενοι τήν φρᾶσιν «μία φύσις» καί οἱ ἔχοντες τό «ἀσυγχύτως καί ἀτρέπτως» (Κυρίλλου) θεωροῦνται μετριοπαθεῖς μονοφυσίται ὁπαδοί τοῦ Εὐτυχοῦς.
Κατά τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου ἀντέδρασαν μονοφυσίται τῆς Αἰγύπτου καί Συρίας καί διώρισαν μονοφυσίτας ἐπισκόπους, κατηγοροῦντες τήν Σύνοδον Νεστοριανίζουσαν.

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατῶντας  Αἱρέσεις καί σχίσματα - Μον.Πέτρος Γρηγοριάτης