῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία. Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ. Κεφάλαιο Β'. Μέρος Γ'. Πέτρος Μοναχός Γρηγοριάτης

   

«῾Η διάκρισις καί ἐπιλογή, ἀποτελεῖ δημιουργία»

Αἱρέσεις καί σχίσματα ἐν τῷ χριστιανισμῶ

Μοναχός Πέτρος Γρηγοριάτης

 'Αντίπαλος αὐτοῦ ἦτο ὁ «Γρηγόριος Παλαμᾶς», ὁ ὁποῖος ὑπεστήριξε τήν δυνατότητα ταύτην τῆς θέας τοῦ ἀΰλου καί ἀκτίστου φωτός, ἐξηγῶν, ὅτι τό ὁρώμενον ὑπό τῶν ἡσυχαστῶν φῶς, δέν εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία εἶναι ἄϋλος, ἄκτιστος καί ἀόρατος, ἀλλά ἡ ἐνέργεια τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία εἶναι μέν ἄκτιστος, ἄϋλος, ἀλλ' εἴς τινας περιστάσεις, ὁρατή, προσιτή, μεθεκτή, ὡς ἡ φλεγομένη βάτος τοῦ Μωϋσέως κ.λ.π.
῾Ο Βαρλαάμ ἠρνεῖτο τήν διάκρισιν οὐσίας καί ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, θεωρῶν αὐτάς ἀκτίστους (ἀΰλους), ἀοράτους, ἀπροσίτους καί ἀμεθέκτους. Σύνοδος ἐν Κων/πόλει τό 1341 ἐδικαίωσε  τόν Παλαμᾶν καί ἐπέπληξε τόν Βαρλαάμ, διότι ἐγέννησε δογματικά ζητήματα.
Μαθητής τοῦ Βαρλαάμ, ὑπῆρξεν ὁ «Γρηγόριος 'Ακίνδυνος» πολέμιος τῶν ἡσυχαστῶν.Ἐδέχετο ὡς μόνους ἀκτίστους ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, τόν Υἱόν καί τό Πνεῦμα τό ῞Αγιον, ὅλας δέ τάς ἄλλας, ἐθεώρει ὡς ἐνεργήματα καί ἑπομένως κτιστάς.῾Ο χαρακτηρισμός τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ὡς ἐνεργειῶν, ἐφαίνετο ὡς ἄρνησις τῆς προσωπικότητος αὐτῶν, δι' αὐτό ἡ Σύνοδος τοῦ 1351 ἐν τοῖς 'Ανακτόροις, ἐπεδοκίμασε τήν διδασκαλίαν τοῦ Παλαμᾶ, ἀναθεμάτισε τόν Βαρλαάμ καί τόν 'Ακίνδυνον, ὡς Μοναρχιανούς, ἀρνουμένους τήν Τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ.

'Εν ῾Αγίῳ ῎Ορει, ὁ μοναχός «Πρόχωρος Κυδώνης», ἐφρόνει τά τοῦ Βαρλαάμ καί ἐδέχετο τήν ἀνθρωπίνη φύσιν τοῦ Χριστοῦ ἀτελῆ καί ἁμαρτωλόν. Σύνοδος ἐν Κων/πόλει τό 1368, ἀναθεμάτισε τόν Κυδώνη, τόν δέ Παλαμᾶν κατέταξε στούς ἁγίους.
'Από τῆς ιβ΄ ἑκατ/ρίδος ὡρίσθη ὁ ἀκριβής ἀριθμός τῶν μυστηρίων εἰς ἑπτά (7), καί ὁ τρόπος τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, εἰς Σῶμα καί Αἷμα Κυρίου.Ἐγένετο δέ κρίσις οὐσίας καί ἰδιωμάτων.῎Οθεν αἱ ἰδιότητες τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου μένουσι, ἡ δέ οὐσία μεταβάλλεται (μετουσίωσις), καί κατέστη δόγμα τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας ὑπό τῆς Συνόδου τοῦ Λατερανοῦ τό 1215.
Δύο τρόποι συνετέλεσαν ὥστε ν' ἀλλάξῃ ὁ τρόπος κοινωνίας τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὁ μέν φόβος τῆς βεβηλώσεως αὐτῆς (πτῶσις ἐκτός στόματος), δι' αὐτό ἡ Δυτική Ἐκκλησία διά τοπικῶν Συνόδων, ἀπηγόρευσε τήν Θείαν Εὐχαριστίαν εἰς τά νήπια, εἰς δέ τούς πιστούς, τήν μετάληψιν τοῦ Αἵματος, διά τήν αὐτήν αἰτίαν καί καθιέρωσε καί τήν«῎Οστιαν».῾Ο δεύτερος λόγος ἦταν ἡ δυσκολία μεταλήψεως μεγάλου ἀριθμοῦ χριστιανῶν κατά τόν ἀρχαῖον τρόπον.
῾Η Ἀνατολική Ἐκκλησία, καθιέρωσε τήν λαβίδα καί ψίχουλα ἐκ τοῦ ῾Αγίου Σώματος. Ἐν τῇ Δύσει ἐπεκράτησεν ἡ ἀντίληψις, ὅτι ὁ λαβών τήν Θείαν Εὐχαριστίαν, πρέπει νά ἔχῃ ἀνεπτυγμένη τήν συνείδησιν (10-12 ἐτῶν), καί ἐχώρισε τό Χρῖσμα τοῦ Μύρου ἐπί τοῦ βαπτίσματος καί καθιέρωσε τόν ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησία, κατ' ἐξαίρεσιν τελούμενον βάπτισμα διά ραντίσματος (βάπτισμα κλινικῶν).
Εἰς τήν Ἀνατολικήν Ἐκκλησίαν, ἐπεκράτησεν ἡ ἀντίληψις, ὅτι τά χαρίσματα τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, τά ὁποῖα μεταδίδει τό ῞Αγιον Μύρον, δέν ἐξαρτῶνται ἐκ τῆς προϋποθέσεως ὅτι ὁ χριόμενος ἔχει ἀνεπτυγμένη συνείδησιν, καί εἰσήγαγε τόν νηπιοβαπτισμόν, ἵνα μή ὁ βαπτιζόμενος καί χριόμενος ἐνθυμεῖται τάς ὑποχρεώσεις τάς ὀποίας ἔλαβεν, ἀλλά νά νομίζῃ ὅτι ἐκ γεννε-τῆς καί ἐκ φύσεως εἶναι Χριστιανός.
Ἐν τῇ ἐξομολογήσει ἐπεκράτησαν αἱ «ἀφέσεις» ἐκ τῶν τιμωριῶν τοῦ καθαρτηρίου πυρός, μέχρι σημείου πού ἐπεσκίασε τάς ἀφέσεις τῶν ἁμαρτιῶν ἐξ εἰληκρινοῦς μετανοίας. Διά τήν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν ἐκ τῶν ἀντισταθμισμάτων ἐλάμβανον ἔγγραφον (συγχωροχάρτιον) τέλη ιγ ἑκατ/ρίδος.
Ἐκ τῆς θεωρίας, ὅτι ὁ Πάπας διαθέττει τόν θησαυρόν τῶν περισευόντων ἀγαθῶν ἔργων τοῦ Χριστοῦ καί τῶν ῾Αγίων, ἡ συγχωρητική εὐχή ἔλαβεν ἄλλην μορφήν. ῾Ο ῾Ιερεύς, ἐξ ὀνόματος τοῦ Πάπα δέν παρακαλεῖ τόν Θεόν νά συγχωρήσῃ τόν ἁμαρτωλόν, ἀλλά αὐτός συγχωρεῖ αὐτόν, (ἐγώ σέ συγχωρῶ).
῾Η Δυτική Ἐκκλησία εἰσήγαγε νέας ἑορτάς.
α) Τήν ἑορτήν τῆς ῾Αγίας Δωρεᾶς πρός τιμήν τῆς ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ τελουμένης μετουσιώσεως,
β) ῾Η ἑορτή τῶν τρελλῶν τήν 1ην τοῦ ἔτους,
γ) ἡ ἑορτή τῆς ῎Ονου, ἐτιμῶντο τρεῖς ἁγιογραφικαί ὅνοι, τά Χριστούγεννα ἡ ῎Ονος τοῦ Βαλαάμ, τήν 14ην 'Ιανουαρίου ἡ ῎Ονος τῆς Παρθένου καί τήν Κυριακήν τῶν Βαἵων ὁ Πῶλος τοῦ 'Ιησοῦ.
δ) ῾Η ἑορτή τοῦ ἐπισκόπου παιδός, εἰς ἀνάμνησιν τῶν ἀναιρεθέντων νηπίων τήν 28 Δεκεμβρίου,
ε) ὁ Πασχάλιος γέλος. Κατ' αὐτήν ἀντί κυρήγματος τοῦ Πάσχα, ἐλέγοντο ἀστειότητες καί βομωλοχίαι προκαλοῦντα τον γέλωτα καί
στ) οἱ νεκρικοί χοροί. Αἱ παραστάσεις, ἐκ του Βυζαντίου προερχόμεναι ὡς ἔμπνευσις, εἰς τήν Δύσιν ἀνεπτύχθη καί προσέγγισε πρός τό κοσμικόν θέατρον. Σήμερον παρά τοῖς δυτικοῖς, τελεῖται μόνον ὁ «Νιπτήρ».
῾Η ἐν τῇ Ἀνατολῇ ἀπό τῆς στ ἑκατ/ρίδος ἐμφανισθεῖσα «Σχολαστική Θεολογία», μετεδόθη καί ἐν τῇ Δύσει, ἡ ὁποία βραδύτερον η ἑκατ/ρίς ἐστηρίχθη ἐπί τῆς λογικῆς τοῦ 'Αριστοτέλους, ἐζήτει ὄχι μόνον ( ὡς ἡ Σχολαστική Θεολογία τῆς 'Ανατολῆς), νά διασαφηνίσῃ καί συστηματοποιήσῃ τά δόγματα τῆς Χριστικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά νά πείσῃ τούς ἀνθρώπους περί αὐτῶν διά τοῦ ὀρθοῦ λόγου.
 Τοῦτο ὠνομάσθη «Διαλεκτική».῾Η πρώτη ἀξιοσημείωτος χρησιμοποίησις τῆς ἐπιστημονικῆς διαλεκτικῆς, ἀπαντᾶται εἰς τήν Δύσιν τέλη ιβ ἑκατ/ρίδος παρά τῷ Γάλλῳ «Βερεγκαρίῳ», ὁ ὁποῖος διά τοῦ ὀρθοῦ λόγου (ὀρθολογιστικόν) ἀπέκρουεν ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ τήν μετουσίωσιν καί ἐδέχετο μόνον τήν παρουσίαν τῆς δυνάμεως τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.
῾Ο μετά τήν καθαγίασιν ἄρτος καί οἶνος, διαφέρουσι τῶν πρό τῆς καθαγιάσεως, ὡς τό ὕδωρ τοῦ βαπτίσματος διαφέρει τοῦ πρό τῆς καθαγιάσεως. Μόνον οἱ πιστοί ματαλαμβάνουσι τῆς δυνάμεως τοῦ Χριστοῦ.῾Υπό τοπικῶν Συνόδων κατεδικάσθη καί ἠναγκάσθη ν' ἀνακαλέσῃ τάς δοξασίας του καί ἀποδεχθῇ τήν διδασκαλίαν τῆς 'Εκκλησίας.
῾Ετερος ὁπαδός της Σχολαστικῆς Σχολῆς, ἦτο ὁ «῎Ανσελμος» τό 1209, ὁ ὁποῖος ἐζήτει ν' ἀποδείξῃ ὀντολογικῶς τήν ὕπαρξιν τοῦ Θεοῦ. ῾Η ἔννοια τοῦ Θεοῦ ὡς τελείου ἐμπερικλείει κατ' ἀνάγκην καί τήν ὕπαρξίν του, διότι ἄλλως δέν θά ἦτο τέλειος. Εἰς συγγράμματά του ἐζήτει ν' ἀποδείξῃ τήν ἀνάγκην τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ.
῾Η Θεία δικαιοσύνη ἀπήτει ἱκανοποίησιν, τήν ὁποίαν ὁ ἄνθρωπος δέν θά ἠδύνατο νά τελέσῃ, ἄρα ἀνάγκη νά τελέσῃ αὐτήν ὁ Θεάθρωπος. Τήν νομικήν σχέση τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς ἐξομολογήσεως καί ματανοίας, μετέφερεν ἀντί τῆς σχέσεως τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Θεοῦ, ἐν τῷ ζητήματι τοῦ σωτηριώδους ἔργου τοῦ Χριστοῦ.
'Εζήτει ν' ἀποδείξῃ τήν περί τῆ ῾Αγίας Τριάδος καί τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ  ἐκκλησιαστικήν διδασκαλίαν. Εἰς τήν ἐν Βάρῃ τό 1098 Σύνοδον, ἀνέπτυξε τήν ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπόρευσιν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος.
῾Ο Γάλλος «Πέτρος 'Αβαιλάρδος» (1142), ἠσχολεῖτο μέ δογματικά καί ἠθικά ζητήματα, καί διά τῆς διαλεκτικῆς, ἐζήτει νά εὕρῃ τήν ὀρθήν γνώμην ἐπί τῶν διαφωνιῶν τῶν γνωμῶν τῶν πατέρων, μέ βάσιν τό ἀπόφθεγμα, «οὐδέν πιστευτόν ἤ μή πρῶτον ἐννοηθῇ».Τοῦτο ἀντέβαινεν εἰς τήν διδασκαλίαν τῆς 'Εκκλησίας.
Οὕτως ὁ 'Αβαιλάρδιος ἀπεμακρύνθη αὐτῆς, καί ἐπλησίαζε τούς δυναμικούς Μοναρχιανούς, διότι ἐδέχετο τά μέν τρία πρόσωπα τῆς ῾Αγίας Τριάδος, ὡς τρεῖς ἰδιότητας τοῦ Θεοῦ (παντοδυναμίαν, σοφίαν, ἀγάπην), τήν δέ ἐνσάρκωσιν ὡς δυναμικήν ἐνοίκησιν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ 'Ιησοῦ. Τό σωτηριῶδες ἔργον του ὁ 'Ιησοῦς, ἐτέλεσε διά τῆς διδασκαλίας καί παραδείγματος, ὁ δέ σταυρικός θάνατος εἶχε μόνον ψυχολογικήν καί ἠθικήν σημασίαν.
῾Η δι' αὐτοῦ δειχθεῖσα ἀγάπη, ἐγέννησεν ἐν τῷ ἁμαρτωλῷ ἀνθρώπῳ ἀντίστοιχον ἀγάπην, ἡ ὁποία ἐλευθέρωσεν αὐτόν τῆς δουλείας τῆς ἁμαρτίας καί ἀνασυνέδεσε τάς μετά τοῦ Θεοῦ σχέσεις. Οὕτως ἡ Σχολαστική Θεολογία τοῦ 'Αβαιλάρδου μετετράπη εἰς ὀρθολογισμόν. Σύνοδος τῶν Σαουσῶν κατεδίκασε τό σύγγραμμα αὐτοῦ εἰς τήν διά πυρός καταστροφήν καί ἀφωρίσθη αὐτός καί οἱ ὁπαδοί του.
῾Η Σχολαστική Θεολογία τῆς ιγ ἑκατ/ρίδος ἐστηρίχθη εἰς τά φυσικά, μεταφυσικά, ψυχολογικά, ἠθικά καί πολιτικά συγγράμματα τοῦ 'Αριστοτέλους, τά ὁποῖα δέν συμπεριελαμβάνοντο εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν διδασκαλίαν, ἀλλά καί δέν ἀντέκειντο.
Ἐκ τῆς μή ἐπαρκοῦς μεταφράσεως καί κατανοήσεως τούτων, τά κείμενα αὐτά ἔλαβον πανθεϊστικήν χροιάν ὡς ἐδιδάσκετο ἀρχάς τῆς ιγ΄ ἑκατ/ρίδος ὁ Πανθεϊσμός (συνταύτισις Θεοῦ καί φύσεως) τήν ὁποίαν διδασκαλίαν κατεδίκασεν ἡ Ἐκκλησία.Ἐκ τοῦ ὀρθοῦ λόγου, δύναται νά φθάσῃ τις εἰς γενικάς θρησκευτικάς ἰδέας (ὕπαρξις Θεοῦ, ἀθανασία ψυχῆς κλπ), ἐνῶ κατά τήν ἐκκλησιαστικήν διδασκαλίαν, ἡ ἀλήθεια προέρχεται ἐκ τῆς Θείας ἀποκαλύψεως.

Ἐπιμέλεια κειμένου   Αναβάσεις

________________________________________________

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Διαβάστε τά ὑπόλοιπα πατῶντας  Αἱρέσεις καί σχίσματα - Μον.Πέτρος Γρηγοριάτης