Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα.
Δεύτερη συνομιλία (Β΄ Μέρος)
Άγιον Πάσχα 1983 Ιερομόναχος Ιωαννίκιος Μπάλαν
Κάθε χριστιανός καί μοναχός μπορεί να φθάσει στις υψηλότερες βαθμίδες της προσευχής, εάν πιέζει, τον εαυτό του να προσεύχεται συνεχώς, διότι ό μεγαλύτερος διδάσκαλος πού διδάσκει καί βοηθάει τον άνθρωπο στην πρόοδο της προσευχής είναι ό ίδιος ό κόπος για την προσευχή.
Αυτό το φανερώνει καί ό Μέγας Μακάριος, όταν λέγει «Θέλεις ν' απόκτησης προσευχή; Κοπίαζε στην προσευχή καί ό Θεός βλέποντας με πόσο κόπο την ζητάς θα σου την χαρίσει».
53.Τί είναι ή νοερά προσευχή καί τι ή καρδιακή;
Ή προσευχή του νου είναι αυτή πού γίνεται με στοχασμούς καί ό νους συνηθίζει να βυθίζεται την ώρα της προσευχής να την λέγει εξ ολοκλήρου μυστικά καί χωρίς να διασκορπίζεται. Την περίοδο αυτή ό νους μαλακώνει, ενώνεται μαζί με τίς λέξεις της ευχής και την απαγγέλλει μυστικά.
Ή προσευχή της καρδιάς είναι ή προσευχή του συναισθήματος. Σ' αυτή όταν ή εργασία της ευχής στον νου αρπαχθεί από την καρδιά, τότε ή νοερά προσευχή πού ήταν σκέψης τώρα γίνεται αίσθησης.
Όμως εδώ ή αίσθησης είναι πνευματική απαίτησης καί ανάγκη. Όποιος έφθασε σ' αυτή την καρδιακή προσευχή, από όπου πηγάζουν τα συναισθήματα του άνθρωπου, προσεύχεται χωρίς λόγια, επειδή ό Θεός είναι Θεός της καρδιάς.
Όποτε από εδώ αρχίζει ή αληθινή πρόοδος στην προσευχή. Αυτή την βαθμίδα μπορεί να την εξαφάνιση ή πολλή ανάγνωσης καί ή επιμονή ενός κάκου λογισμού, ενώ ή παραμονή σ' αυτή την αίσθηση της προσευχής διαφυλάσσεται με την συνεχή επίκληση μόνο των λέξεων της ευχής. Λοιπόν, από όσα σημειώσαμε μέχρι εδώ πρέπει να θυμόμαστε ότι «ή νόησης καί ή αίσθησης είναι οί δυνάμεις της προσευχής», κατά τον άγιο Θεοφάνη τον "Έγκλειστο.
54. Σε τι διαφέρουν μεταξύ των αυτά τα δύο είδη προσευχής και ποιο είναι το γνώρισμα ότι απόκτησε κάποιος την καθαρά καρδιακή προσευχή;
Ή διαφορά της νοεράς από την καρδιακή προσευχή συνίσταται σ' αυτό, ότι ό προσευχόμενος με τον νου ζει με τον νου, ενώ ο προσευχόμενος με την καρδιά ζει με τα συναισθήματα της καρδιάς,
δηλ. κατεβαίνει με τον νου στην καρδιά. Μόνο όταν ενώνεται ό νους με την καρδιά μπορούμε να έχουμε μια πρόοδο στην μνήμη του Θεού καί στην αίσθηση αυτού, κατά τον ίδιο άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο.
55. Σε τι συνίσταται ή ένωση του νου με την καρδιά;
Συνίσταται στην ένωση των πνευματικών νοημάτων του νου με τα πνευματικά συναισθήματα της καρδιάς.
56. Ποιοι είναι οί καρποί της ευχής του Ιησού;
Ό πρώτος καρπός της ευχής του Ιησού είναι ή αποβολή των νοερών παραστάσεων από τίς ματαιότητες του κόσμου, κατά τον άγιο Διάδοχο, ό όποιος λέγει: «Αυτά πού είχαν μπει παλαιότερα στην καρδιά του άνθρωπου εξαφανίζονται μαζί με όλες τίς ωραιότητες της ζωής».
Ό δεύτερος καρπός της ευχής είναι ή φοβερά θέα της ασωτίας της ψυχής, ή οποία εκδηλωνόταν με τίς σωματικές αισθήσεις καί τους κακούς λογισμούς.
Άπ' αυτή την θέα αποκτά ό άνθρωπος ταπείνωση, πένθος, δάκρυα, όπως λέγει ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς.
Ό τρίτος καρπός της καρδιακής προσευχής είναι ότι, με την επιστροφή του νου στην καρδιά, τόσο ό νους όσο καί ή καρδιά του ανθρώπου, γίνονται σαν ένας καθαρός καθρέπτης στον όποιον ό ίδιος ό αγωνιστής γνωρίζει τίς πονηρές κινήσεις των σκέψεων, του καί καλεί τον Ιησού σε βοήθεια.
Ό τέταρτος καρπός είναι ή αγνότητα της φύσεως, καθότι το έργο της καθαρότητας της φύσεως είναι υπεράνω αυτής της φύσεως, ως δοσμένο από την Θεία Χάρι του Παναγίου Πνεύματος.
Ό πέμπτος καρπός της προσευχής είναι ότι, μπαίνοντας ο νους στην καρδιά για να μιλήσει εκεί με τον ενδιάθετο λόγο, κατακλύζεται από μεγάλη χαρά καί πνευματική ευφροσύνη, όπως δηλώνει γι' αυτά ό Ιωσήφ Βρυέννιος.
Ό έκτος καρπός της ευχής είναι ότι με αυτή την προσευχή κατασκηνώνει ή Χάρις του Θεού μυστικά μέσα στην καρδιά.
Ό έβδομος καρπός είναι ότι με την αδιάλειπτη μνήμη , του Ονόματος του Ιησού, γεννάται στην ψυχή ή αγάπη προς τον Χριστό. (Βλέπε «Φυλακή των πέντε αισθήσεων» του αγίου Νικόδημου του Αγιορείτου).
Άλλοι καρποί της προσευχής είναι: Οι συμμαζώξεις των λογισμών, ή ευλάβεια, ή προσοχή επί του εαυτού μας, ή ταπείνωσης, ό φόβος του Θεού, ή μνήμη του θανάτου, ή ειρήνη της καρδιάς καί των λογισμών, ή συγκέντρωσης της προσοχής στην καρδιά καί ή πνευματική θερμότητα.
57. Ποια είναι ή διαφορά μεταξύ νοεράς προσευχής και νηπτικής προσευχής;
Ή νοερά προσευχή γίνεται τότε, όταν κάποιος βοηθούμενος με την προσοχή επί της καρδιάς του ανεβαίνει από εκεί με την προσευχή στον Θεό. Ενώ ή νηπτική γίνεται τότε όταν, κάποιος στεκούμενος με προσοχή καί με την μνήμη του Θεού στην καρδιά του, εμποδίζει οποιοδήποτε άλλο λογισμό πού προσπαθεί να εισέλθει στην καρδιά.
58. Υπάρχει καί άλλη προσευχή πού εκτελείται προς τον Θεό με την εργασία των καλών έργων;
Ναι, υπάρχει. Αυτό μας το δείχνει ό Απόστολος Παύλος, όταν λέγει: «Παν ότι αν ποιείτε εν λόγω ή εν έργω, πάντα εν ονόματι Κυρίου Ιησού, ευχαριστούντες τω Θεώ καί Πατρί δι' αυτού» (Κολ.3,17). Όποτε, όποιος κάνει οποιοδήποτε αγαθό έργο για την δόξα του Θεού ή μιλάει για την ωφέλεια αυτών προς δόξα του Θεού αυτός έχει την εκ των έργων προσευχή.
Γι' αυτό καί ό άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, συμβουλεύοντας τους μαθητές του, τους έλεγε: «ότι όποιος κάνει καλά έργα καί υπακοή με ταπείνωση και χωρίς δια¬μαρτυρίες, λειτουργία καί ιεροσύνη επιτελεί» (Λόγος 4ος).
59.. Ή προσευχή πού γίνεται με το στόμα έχει κανένα θεμέλιο στην Αγία Γραφή;
Τόσο ή προσευχή, πού κάνουμε με τα χείλη καί την γλώσσα, όσο καί αυτή πού την λέμε με δυνατή φωνή (προφορικά), έχουν αρκετές μαρτυρίες από την Αγία Γραφή. Έτσι ό άγιος Απόστολος Παύλος λέγει: «Προσφέρετε τω Κυρίω καρπόν χειλέων υμών» (Εφ.6,18).
Ό προφήτης Δαβίδ πάλι λέγει: «Κύριε, τα χείλη μου ανοίξεις καί το στόμα μου αναγγελεί την αίνεσίν σου» (ψαλμ. 50,16). Σ' άλλο μέρος επίσης ό ίδιος λέγει: «καί ύψωσα υπό την γλώσσα μου»(ψαλμ 65,18). Η «Κύριε εισάκουσαν της προσευχής μου καί ή κραυγή μου προς σε έλθέτω» (ψαλμ. 101,1).
Σ' άλλο τόπο πάλι λέγει: «Φωνή μου προς Κύριον έκέκραξα φωνή μου προς Κύριον εδεήθην» (ψαλμ. 141,1). Σ' όλα αυτά τα χωρία, περί της προσευχής με το στόμα καί την φωνή γίνεται μνεία.
60. Ποια πνευματική δύναμη έχει ή έναρθρη προσευχή (προφορική) την οποία κάνουν γενικά οι πιστοί;
Δεν έχει μεγάλη ωφέλεια ή προσευχή πού γίνεται μόνο με τη γλώσσα (προφορικά), επειδή ό Θεός ζητά από τον άνθρωπο, στην ώρα της προσευχής του, περισσότερο την καρδιά του παρά τα λόγια του στόματος του. Διότι άκουσε Τι λέγει: «Δός μοι, Υιέ την καρδίαν» (Παροιμ. 23,26).
Ό Θεός ζητά από εμάς όχι μόνο την προφορική προσευχή, πού γίνεται δυνατά ή σιγά, αλλά προπαντός τον στεναγμό καί τίς φωνές της καρδιάς μας».
Καί πάλι: «Ώρυόμην από στεναγμού της καρδίας μου» (37,8). Ενώ ό μεγάλος προφήτης Ησαΐας, έχοντας ύπ' όψιν ότι ό λαός του Ισραήλ προσευχόταν στον Θεό μόνο με το στόμα καί όχι με την καρδιά έλεγε: «Εγγίζει μοι ό λαός ούτος εν τω στόματι αυτού καί εν τοις χείλεσιν αυτών τιμώσι με, ή δε καρδία αυτών πόρρω απέχει άπ' εμού» (Ήσαϊου 29,13).
Ό άγιος Γρηγόριος Νύσσεις λέγει: ότι ή προσευχή με το στόμα είναι το κατώτερο είδος προσευχής. Άλλοι άγιοι Πατέρες ονομάζουν την προσευχή του στόματος πρώτη βαθμίδα στην σκάλα της πνευματικής προσευχής. Αυτά έχοντας ύπ' όψη μας, να προσευχώμεθα στον Φιλάγαθο Θεό να μας βοηθήσει να υψωθούμε από την προφορική προσευχή για να τον δοξάζουμε καί να τον υμνούμε με τίς καρδιές μας.
61. Πώς μπορούν σήμερα οι άνθρωποι να εκτελέσουν την εντο¬λή του Αποστόλου Παύλου πού λέγει: «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε»;
Μπορεί κανείς να προσεύχεται αδιάκοπα, εάν ευρίσκεται πάντοτε με τον νου καί την καρδιά του ενώπιον του Θεού. Με τα χέρια του μπορεί να εργάζεται, ενώ τον νου καί την καρδιά του να έχει υψωμένα στον Θεό.
Καί ακόμη αυτό μόνο έχω να προσθέσω ότι το πρωταρχικό γνώρισμα αυτής της πνευματικής προσευχής είναι να είναι αχώριστα ό νους καί ή καρδιά μας από τον Θεό σ' οποιοδήποτε τόπο καί χρόνο ευρισκόμεθα.
Να έχομε πάντοτε την αίσθηση της παρουσίας του Θεού. «Αυτή ή εργασία ισχύει για όλες τίς τάξεις της προσευχής καί θεωρείται μία προσευχή ακατάπαυστη», όπως λέγει ό άγιος Θεοφάνης ό Έγκλειστος.
Αυτή την αίσθηση καί πνευματική θεωρία του Θεού την είχε ό μακάριος προφήτης Δαβίδ, όταν έλεγε:«Προωρώμην τον Θεόν μου ενώπιον μου δια παντός, ότι εκ δεξιών μου εστίν, ίνα μη σαλευθώ..» (Ψαλμ. 15,8). Λοιπόν, πρέπει να καταλάβουμε ότι ή ζωή του ανθρώπου είναι μία προσευχή αδιάκοπη, όταν αυτός νοερά σκέπτεται πάντοτε τον Θεό.
62. Υπάρχει άλλη βαθμίδα προσευχής μετά από την καρδιακή προσευχή;
Υπάρχει ή πνευματική προσευχή πού γίνεται εν εκστάσει, ή οποία λέγεται καί εκδηλώνεται πνευματικά καί είναι υπεράνω από τα όρια της συνηθισμένης προσευχής. Αυτός πού έφθασε σ' αυτή την βαθμίδα δεν προσεύχεται, αλλά αισθάνεται καί βιώνει ή ψυχή του τίς θείες ενέργειες. Σ` αυτή την προσευχή ένας από κάθε γενεά αξιώνεται να φθάσει με την Χάρι του Θεού, λέγει ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος.
63. Μόνο ή ατομική προσευχή θεωρείται ή πιο κατάλληλη προσευχή ή καί άλλες πνευματικές ενέργειες του νου;
Μίλησα παραπάνω ότι ή ζωή του χριστιανού μπορεί να είναι μία αδιάκοπη προσευχή, με την εργασία των καλών έργων. Ενώ εάν ρωτάς για τίς θειες ενέργειες του νου, πού ανήκουν στα όρια της αγίας προσευχής καί οί όποιες μπορεί να λέγονται προσευχή δεν θα απαντήσω εγώ με τα λόγια αλλά με το στόμα του αγίου Ισαάκ του Σύρου, ό όποιος λέγει: Οποιοσδήποτε πνευματικός στοχασμός πού γίνεται μυστικά στον νου ή στην καρδιά του ανθρώπου, όλη αυτή η ή νοερά νίψης καί πνευματική κατά Θεόν σκέψης υπάγονται στην προσευχή.
Είτε ή ποικιλία των θείων αναγνώσεων, είτε οί εγκωμιαστικοί με το στόμα λόγοι προς τον Θεό, είτε το πένθος εν Χριστώ, είτε οί μετάνοιες του σώματος, είτε το ψάλσιμο των ψαλμών, είτε ή απαγγελία των στιχηρών, όλα αυτά προσευχή είναι καί προσευχές θεωρούνται. (Λόγος 35).
64. Πώς πρέπει να στέκονται οί πιστοί στις ιερές ακολουθίες, πώς πρέπει να προσεύχονται καί ποια καθήκοντα έχουν αυτοί πού πηγαίνουν στην Εκκλησία;
Πρέπει οί πιστοί να στέκονται στην Εκκλησία με πίστη, με φόβο Θεού καί με προσοχή. Έχουν καθήκον, όσο μπορούν να βιάζουν τον εαυτόν των να προσεύχονται χωρίς διασκορπισμό του νου καί με καρδιακή αίσθηση. Τα καθήκοντα επίσης των χριστιανών πού πηγαίνουν στην Εκκλησία είναι:
Να είναι συμφιλιωμένοι με όλους τους ανθρώπους καί να ζητούν συγχώρηση σε όσους έφταιξαν.
Να διατηρούν αγνότητα σχέσεων τουλάχιστον δύο ήμερες πριν πάνε στην Εκκλησία καί μία ήμερα τουλάχιστον όταν γυρίζουν από την Εκκλησία.
Να πηγαίνουν στις ιερές ακολουθίες πολύ πρωί για να έχουν καιρό να αφοσιωθούν με ησυχία καί να ακούσουν την ακολουθία του όρθρου.
Κάθε χριστιανός να προσκομίζει, κατά την δύναμη του, ένα δώρο στον Κύριο - έστω το πιο μικρό - σαν θυσία καί προσφορά από τους κόπους των χεριών του.
Να δίνη ονόματα για μνημόνευση καί να ζήτα από τον ιερέα να του βγάλει μερίδα για τους ζώντας καί νεκρούς της οικογενείας του.
Στην Εκκλησία οί πιστοί υποχρεούνται να στέκονται με σεμνότητα, οί άνδρες στο δεξιό μέρος, ενώ οί γυναίκες στο αριστερό.
Να είναι ντυμένοι με καθαρά καί σεμνά ενδύματα, ενώ οί γυναίκες να φορούν μανδήλι στο κεφάλι καί με ταπεινή την όψη.
Στον καιρό της ακολουθίας απαγορεύεται να ομιλούν, εκτός μεγάλης ανάγκης.
Όταν αρχίσει ή Θεία Λειτουργία, οί πιστοί πρέπει να μένουν καθένας στον τόπο του καί να μη προσκυνούν τίς άγιες εικόνες.
Να άκούουν την Θεία Λειτουργία με μεγάλη ευλάβεια καί να παρακολουθούν τίς προσευχές καί ψαλμωδίες του χορού.
Να άκούουν με προσοχή το Αποστολικό ανάγνωσμα, το Ιερό Ευαγγέλιο, καθώς καί το κήρυγμα.
Να μην εξέρχονται από την Εκκλησία, πριν τελείωση ή Θεία Λειτουργία, εκτός από μεγάλη ανάγκη.
Οί προετοιμασμένοι με εξομολόγηση πιστοί για την Θεία Κοινωνία να διαβάζουν τίς κατάλληλες προσευχές της Θείας Μεταλήψεως στο σπίτι των καί πριν πλησιάσουν στα "Αγια, να ζητούν συγχώρηση από όλους τους πιστούς.
Μετά την Θεία Κοινωνία, όσοι κοινώνησαν να διαβάζουν τίς ευχές της ευχαριστίας περνώντας την ήμερα εκείνη με χαρά πνευματική καί να φυλάγονται από οποιονδήποτε πειρασμό.
Οί γονείς να οδηγούν τακτικά τα παιδιά των στην Εκκλησία, φροντίζοντας να τα κοινωνούν των Άχραντων Μυστηρίων.
Μετά το τέλος των ιερών ακολουθιών, οί χριστιανοί να επιστρέφουν με ευλάβεια στα σπίτια τους, διερχόμενοι την ήμερα των με ιερές σκέψεις, αναγνώσεις πνευματικών βιβλίων καί επισκέψεις των ασθενών.
Υποχρεούνται επίσης να λέγουν καί στους άλλους οικείους των πού δεν ήλθαν στην Εκκλησία, τι άκουσαν καί τι διδάχθηκαν στην Εκκλησία από τα τροπάρια, τίς αναγνώσεις καί το κήρυγμα.
Αυτά είναι τα σπουδαιότερα καθήκοντα των πιστών, πού πηγαίνουν τίς Κυριακές καί εορτές στην Εκκλησία.
65. Ποια είναι ή βαθύτερη σημασία μυστηρίου καί δόγματος στην Θεία Λειτουργία;
Ή Θεία καί Ιερά Λειτουργία στην μυστική της έννοια μας τοποθετεί μπροστά σ' ολόκληρο τον δογματικό καί πνευματικό θησαυρό της Ορθόδοξου Εκκλησίας μας.
Ό πρώτος αξιοσημείωτος χαρακτήρ της Θείας Λειτουργίας είναι ότι αυτή ή λειτουργική θυσία είναι εξ ολοκλήρου ταυτόσημος με την θυσία του Γολγοθά, με μόνη την διαφορά ότι ή θυσία του Χρίστου ήταν αιματηρά, ενώ ή λειτουργική θυσία είναι αναίμακτος.
Κατόπιν, ή θυσία του Γολγοθά επιτελέσθηκε μία φορά καί είχε την δύναμη να εξάλειψη όλες τίς αμαρτίες του κόσμου, ενώ ή λειτουργική θυσία επιτελείται αδιάκοπα μέχρι της συντέλειας των αιώνων καί έχει πρωταρχικό σκοπό να δώσει στο κάθε πιστό την σωτηρία, πού προήλθε από τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό με την θυσία του Αίματος Του.
Ή Θεία Λειτουργία έχει τον χαρακτήρα της θυσίας καί , του δείπνου. Το ψωμί καί το κρασί μετατρέπονται με την Χάρι του Αγίου Πνεύματος σε Σώμα καν Αίμα Χρίστου, τα όποια κατόπιν κοινωνούν δωρεάν, όσοι είναι άξιοι.
Γι΄ αυτό ή Θεία Κοινωνία ονομάζεται ακόμη Ευχαριστία, Δείπνο Κυρίου, Ποτήριο Ευλογίας, συμπόσιο Αγάπης, Αγία Κοινωνία κ.λ.π. (Βλέπε περισσότερα στην «Θεία Λειτουργία» του αγίου Νικολάου Καβάσιλα).
66. Ή Θεία Λειτουργία προσφέρεται μόνο για την συγχώρηση των μνημονευομένων ζώντων καί νεκρών, ή καί για την συγχώρηση καί σωτηρία όλων των ανθρώπων;
Ή Θεία Λειτουργία προσφέρεται ως θυσία μόνο για τους πιστούς χριστιανούς. Στο πρώτο μέρος της Λειτουργίας μπορούν να στέκονται καί οί αβάπτιστοι δηλ. οι κατηχούμενοι. Κατά την διάρκεια της λέγονται προσευχές για την σωτηρία όλων των ανθρώπων, όπως μας διδάσκει ό Απόστολος Παύλος. Στην Θεία Λειτουργία μνημονεύονται οί πιστοί χριστιανοί καί σ' όσους επιτρέπουν οί Ιεροί Κανόνες.
Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη 1980
________________________________________________
Το κείμενο προέρχεται από τα αρχεία του πατρός Δαμασκηνού Γρηγοριάτου, από την ιεραποστολή του Κογκό, τον οποίον και ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση των αρχείων, όπως επίσης ευχαριστούμε και τον γέροντα της Μονής Οσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη για την ευλογία και την άδεια δημοσίευσης.
Διαβάστε τα υπόλοιπα πατώντας Πνευματικοί Διάλογοι με τον Ρουμάνο ησυχαστή π. Ηλίε Κλεόπα
Επιμέλεια κειμένου Αναβάσεις
ευχαριστώ θερμά !
ΑπάντησηΔιαγραφή