Λόγοι περὶ τῆς ψυχοκτόνου οἰήσεως. Πατερικές διδαχές

Λόγοι περὶ τῆς ψυχοκτόνου οἰήσεως

 Ὁ ἅγιος Νεκτάριος σχετικὰ μὲ τὴν οἴηση καὶ τὸν οἰηματία γράφει: «Ἡ οἴηση εἶναι φρόνημα ὑψηλὸ ἀνθρώπου ταπεινοῦ, ποὺ θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ του μεγάλο. Ὁ οἰηματίας ἔχει μεγάλη ὑπόληψη γιὰ τὸν ἑαυτό του, φρονεῖ ὑψηλὰ καὶ ἀγνοώντας τὰ πάντα νομίζει ὅτι εἶναι σοφός.
Ἐπιδεικνύει τὸν ἑαυτό του γιὰ συνετό, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἀνόητος. Νομίζει ὅτι εἶναι κάτι, ἐνῶ δὲν εἶναι τίποτε. Ξεγελάει τὸν ἑαυτό του καὶ τὰ ἔργα του εἶναι ἀνόητα. Ὄντας κακὸς νομίζει τὸν ἑαυτὸ του ἀγαθό, δὲν μετράει τὶς πράξεις του μὲ τὸ κοινὸ μέτρο τῆς ἐκτιμήσεως, ἀλλὰ μὲ τὸ μέτρο τῆς οἰήσεώς του.
Τὴν οἴηση ὀνόμασαν οἱ ἀρχαῖοι πάθος φύσει ἀκάθαρτο καὶ τὴν ὁρίζουν σὰν σταμάτημα τῆς προκοπῆς. Γιατί ὅποιος τὴν ἔχει δὲν βελτιώνεται. Ὁ οἰηματίας ὅ,τι θέλει, αὐτὸ νομίζει ὅτι εἶναι. Ὁ οἰηματίας περιφρονεῖ τοὺς ἄλλους καὶ τοὺς δικούς του συγγενεῖς. Εἶναι ἀνόητος καὶ “τὰ μυαλὰ του ἔχουν πάρει ἀέρα”.
Εἶναι πάντα θλιμμένος καὶ μεμψίμοιρος, ἐπειδὴ τάχα δὲν ἐκτιμᾶται κατὰ τὴν ἀξία του· εἶναι κατήγορος δεινὸς τῶν ἄλλων καὶ μάλιστα ἐκείνων ποὺ δὲν τὸν θαυμάζουν· παραπονεῖται ὅτι ἀδικεῖται ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ εἶναι πραγματικὰ καλύτεροί του καὶ αἰτιᾶται τὴν θεία πρόνοια. Ὁ οἰηματίας εἶναι ἀσεβής, γιατί λατρεύει μόνον τὸν ἑαυτό του»1.

Ὁ Γέροντας Παΐσιος ἐξηγώντας ὅτι “ἡ γνῶσις φυσιοῖ” ἔλεγε: «Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀποκτήσει μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό του, αὐτὴ γίνεται ὁ φράχτης, ποὺ ἐμποδίζει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ νὰ τὸν πλησιάση. Ἐνῶ, ὅταν ὁ ἄνθρωπος πετάξη τὴν ἰδέα ποὺ ἔχει γιὰ τὸ ἑαυτό του, τὴν ψεύτικη, τότε ὁ Καλὸς καὶ Πλούσιος Πατέρας μας τὸν πλουτίζει μὲ τὶς θεϊκές Του φωτεινὲς ἰδέες.
Ὅταν ὅμως ὁ ταλαίπωρος ἔχη μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ τὴν κρατάη τὴν ἰδέα αὐτὴ στὸν ἐγκέφαλό του, συνεχίζει νὰ εἶναι ἐγκέφαλος, σάρκα καὶ ἀγνοεῖ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Γι᾽ αὐτὸ ἡ γνώση θὰ πρέπη νὰ ἀκολουθῆ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ συμβαδίζη μὲ τὴν πράξη. Ὅταν μπαίνη ὁ ἐγωισμὸς καὶ μιλῶ, γιὰ νὰ μὲ θαυμάσουν, γιατί ἐγὼ σκέφθηκα καλύτερα, τότε λειτουργοῦν οἱ πνευματικοὶ νόμοι, γιὰ νὰ συνέλθω.
Ὅταν ὅμως γίνεται συνέχεια, πειράζει. Μία τριχούλα μπαίνει στὸ μάτι καὶ τὸ ἐρεθίζει λίγο. Ἂν μπαίνει συνέχεια, δημιουργεῖ μεγάλο ἐρεθισμό. Ἔτσι καὶ ἐδῶ δημιουργεῖται πνευματικὸς ἐρεθισμός»2.

Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσανίνωφ μιλώντας γιὰ τὸν Φαρισαῖο ἔλεγε: «Ὅποιος ἔχει προσβληθεῖ ἀπὸ τὴν ἀσθένεια τοῦ φαρισαϊσμοῦ, δὲν θὰ προκόψει ποτὲ πνευματικά. Τὸ πετρωμένο ἔδαφος τοῦ χωραφιοῦ τῆς καρδιᾶς του δὲν δίνει καρπό.
Ἀπαραίτητη προϋπόθεση τῆς πνευματικῆς καρποφορίας εἶναι ἡ καλλιέργεια τῆς καρδιᾶς μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὸ πότισμά της μὲ τὰ κατανυκτικὰ δάκρυα. Ἀληθινὴ συμφορὰ εἶναι ἡ ἔλλειψη πνευματικῆς προκοπῆς. Ἀλλὰ ἡ βλαπτικότητα τοῦ φαρισαϊσμοῦ δὲν περιορίζεται στὴν πρόκληση ψυχικῆς ἀκαρπίας.
Ὁ ἰός, θὰ ἔλεγα, τοῦ φαρισαϊσμοῦ εἶναι ὀλέθριος καὶ θανατηφόρος. Γιατί ὄχι μόνο ἀχρηστεύει τὰ καλὰ ἔργα τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ τὰ κάνει ἐπιζήμια γιὰ τὴν ψυχή του, ἡ ὁποία τελικὰ καταδικάζεται ἀπὸ τὸν Θεό. Ὅταν ὁ φαρισαϊσμὸς δυναμώσει καὶ ὡριμάσει, κυριεύει ὁλοκληρωτικὰ τὴν ψυχή. Καὶ τότε αὐτὴ δίνει φρικτοὺς καρπούς»3.

Ὁ ἀββὰς Ἰσίδωρος ὁ πρεσβύτερος τόνιζε γιὰ τὴν ὑπερηφάνεια: «Ἂν νόμιμα ἀσκῆστε νηστεύοντας, μὴ τὸ παίρνετε ἐπάνω σας. Ἂν δὲ γιὰ αὐτὸ κομπάζετε, καλύτερα ἂς τρῶτε κρέας. Γιατί εἶναι προτιμότερο νὰ τρώγη κανεὶς κρέας παρὰ νὰ τὸ παίρνη ἐπάνω του καὶ νὰ ἔχη μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸ ἑαυτό του»4. 

 Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης σχετικὰ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴν ὑπερηφάνεια ἔγραφε: « Ἡ ἀναισθησία τῆς καρδιᾶς κατὰ τὴν προσευχή, ὡς πρὸς τὶς ἀλήθειες τῶν λόγων τῆς προσευχῆς, προέρχεται ἀπὸ ἕνα βαθύτερο αἴτιο· τὴν κρυμμένη στὴν καρδιὰ ὑπερηφάνεια.
 Ἀνάλογα μὲ τὸ τί αἰσθάνεται κανεὶς κατὰ τὴν προσευχή, μπορεῖ νὰ διακρίνη ἂν εἶναι ὑπερήφανος ἤ ταπεινός. Ὅσο πιὸ θερμὴ εἶναι ἡ προσευχή σου, τόσο πιὸ ταπεινὸς εἶσαι. Ὅσο πιὸ ψυχρὴ εἶναι, τόσο πιὸ ὑπερήφανος εἶσαι»5.

 Ὁ στάρετς Μακάριος τῆς Ὄπτινα ἔλεγε γιὰ τὴν ὑπερηφάνεια: «Νὰ ἔχεις ἐγρήγορση. Νὰ προσέχεις ὥστε ὁ ὕπουλος λογισμὸς τῆς ὑπερηφάνειας νὰ μὴ γλιστρήσει μέσα σου, γιατί θὰ σοῦ πεῖ ἀμέσως πὼς ἐσὺ ζεῖς πιὸ καλὰ καὶ πιὸ ἐνάρετα ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Εἶναι τόσο πονηρὸς καὶ ἐπικίνδυνος, ποὺ οὔτε θὰ τὸν καταλάβεις καθόλου. Ἀπὸ ἕνα μικροσκοπικὸ σπόρο ποὺ θὰ πέσει στὴν καρδία σου θὰ ἀναπτυχθεῖ ἕνας γιγάντιος φαρισαῖος καὶ θὰ σὲ ὁδηγήσει στὴν ἀλαζονεία. Εἶναι καλύτερα νὰ εἶσαι ἁμαρτωλὸς μὲ μετάνοια ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, παρὰ δίκαιος καὶ ὑπερήφανος»6.

1. Ἁγ. Νεκταρίου Κεφαλᾶ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Ἅπαντα τόμ. Ε΄ σελ. 289.
2. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου Λόγοι Α΄ σελ. 218.
3.Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ Ἀσκητικὲς Ἐμπειρίες Β΄σελ. 182.
4. Εἶπε Γέρων Ἐκδ. Ἀστέρος σελ. 128.
5. Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης Ἡ ἐν Χριστῷ ζωή μου Ἐκδ. Ἀστέρος σελ. 266.
6. Μικρὴ Ρώσικη Κλίμακα Πέτρου Μπότση σελ. 94.

  Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φυλ. 1999, 22 Νοεμβρίου 2013