Θεοσοφία. Πρωτ. Βασίλειος Γεωργόπουλος

Θεοσοφία
 Ἡ μήτρα τοῦ νεωτέρου θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ

Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργοπούλου, Λέκτορος Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ

Ὁ νεότερος θρησκευτικός συγκρητισμός εἶναι ἕνα ἀπό τά πλέον ἐπικίνδυνα φαινόμενα τῆς ἐποχῆς μας. Κυρίαρχο σύνθημά του εἶναι ὁ γνωστός ἰσχυρισμός, ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες τοῦ κόσμου ὁδηγοῦν στόν ἴδιο Θεό, ἀσχέτως μέ τό πῶς ὁ καθένας τόν ὀνομάζει ἤ τόν λατρεύει1.
 Ἄν ἀναζητήσουμε ὅμως τήν ἱστορική ἀφετηρία αὐτοῦ τοῦ συνθήματος στά νεότερα χρόνια τότε χωρίς δυσκολία θά διαπιστώσουμε, ὅτι καλλιεργήθηκε καί προῆλθε ἀπό τό ἀποκρυφιστικό σύστημα τῆς Θεοσοφίας, στό ὁποῖο ὁ συγκρητισμός ἀποτελεῖ ἕνα από τά βασικότερα γνωρίσματά της, πού ἔχει ταυτοχρόνως ἀποκρυφιστικό ὑπόβαθρο2.
 Ἄς δοῦμε κάποιες χαρακτηριστικές καί ἀντιπροσωπευτικές μαρτυρίες ἀπό τό χῶρο τῆς Θεοσοφίας, πού σχετίζονται ἄμεσα μέ τό πυρήνα τοῦ φαινομένου, πού ὀνομάζουμε θρησκευτικό συγκρητισμό.

i) Ὁ θεοσοφιστής Th. Pascal στό ἔργο του τό Ἀλφαβητάρι τῆς Θεοσοφίας, πού ἐκλαϊκεύει τό θεωρητικό μέρος τοῦ ἀποκρυφιστικοῦ συστήματος τῆς Θεοσοφίας ὡς πρός τίς βασικές του παραδοχές, ὁμιλεῖ σαφῶς γιά «τήν πνευματική ἑνότητα πασῶν τῶν θρησκειῶν»3.
 Ἀντίστοιχες ἀπόψεις ἐκφράζει καί ὁ Γάλλος θεοσοφιστής Albert de Pouvourville στόν πρόλογό του στό βιβλίο τῆς Ἕλενας Μπλαβάτσκυ “Εἰς τήν Χώραν τῶν Γαλάζιων Βουνῶν” 4.

ii) Ἡ ἴδια ἡ Ἕλενα Μπλαβάτσκυ στό κλασικό ἔργο της «Τό Κλειδί τῆς Θεοσοφίας», ἀφοῦ χαρακτηρίσει π.χ. τόν Χριστό καί τό Βούδδα θερμούς φιλάνθρωπους, μεταρρυθμιστές καί ἀλτρουϊστές, θά ὑποστηρίξει ὅτι: «Καί τό βουδδικό καί τό χριστιανικό εὐαγγέλιο κηρύχθηκαν μέ τόν ἴδιο σκοπό»5.

 iii) Στά ἴδια πλαίσια, ὁ θρησκευτικός συγκρητισμός ἐκφράζεται κατά τρόπο ἀπροκάλυπτο καί ἀπό τήν Annie Besant, τή δεύτερη πρόεδρο τῆς Θεοσοφικῆς Ἑταιρείας, πού ὑποστήριζε ὅτι: «Εἴτε προσεύχεταί τις στόν Βούδδαν, τόν Βισνού, τόν Χριστόν, τόν Πατέρα, δέν ὑπάρχει κατʼ οὐσίαν διαφορά »6.

 iv) Στήν ἴδια αὐτή γραμμή κινεῖται ἀκριβῶς καί ὁ ἑλληνικός θεοσοφικός χῶρος. Ἔτσι βλέπουμε Ἕλληνας θεοσοφιστής νά ἀναφέρει ὅτι ἡ Θεοσοφία: «Εὑρίσκει ὅτι εἰς τήν βάσιν των, τήν οὐσία των, ὅλαι αἱ θρησκεῖαι κρύπτουσι τήν αὐτήν ἀλήθειαν, παρουσιαζομένην ὑπό διαφόρους μορφάς, ἀναλόγως τῆς ἐποχῆς καί τοῦ λαοῦ πρός ὅν ἀποτείνονται »7.

 v) Πιό ἀπροκάλυπτα ὁ θρησκευτικός συγκρητισμός, ὅπως τόν ἐκπροσωπεῖ ἡ Θεοσοφία, ἐκφράζεται ἀπό ἕνα θεωρητικό τοῦ ἑλληνικοῦ χώρου, πού τονίζει σαφῶς ὅτι: «Ἡ Θεοσοφία δεν εἶναι θρησκεία, διότι εἶναι σύνθεση τῶν θρησκειῶν. Διότι εἶναι ἡ ἐσωτερική ζωή κάθε θρησκείας»8.

 vi) Τό ἴδιο ξεκάθαρα, ὁ θρησκευτικός συγκρητισμός, ὁμολογεῖται ὡς κεφάλαιο τῆς θεοσοφικῆς πίστης καί ἀπό τήν “Ἑνωμένη Ὁμάδα Θεοσόφων”. Σέ ἔντυπο τῆς ὀργάνωσης διαβάζουμε τά ἑξῆς ἀποκαλυπτικά: «Δέν εἶναι παράξενο ὅτι ὅλοι οἱ μεγάλοι θρησκευτικοί δάσκαλοι ἐποχῶν, πού τίς χωρίζει μεγάλη χρονική ἀπόσταση δίδαξαν τήν ἴδια διδασκαλία; Γιά παράδειγμα, ἡ διδασκαλία τοῦ Βούδδα δέν διαφέρει στό ἐλάχιστο ἀπό τή διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ. Οὖτε διαφέρουν οἱ διδασκαλίες αὐτῶν τῶν δύο ἀπό τίς διδασκαλίες ἐκείνων, πού προηγήθηκαν αὐτῶν»9.
Ὁλοκληρώνοντας τή μικρή αὐτή ἀναφορά μας στό θρησκευτικό συγκρητισμό, ἔτσι ὅπως αὐτός ἐκπροσωπεῖται ἀπό τό ἀποκρυφιστικό σύστημα τῆς Θεοσοφίας, ἄν θά θέλαμε νά ἀξιολογήσουμε ἀπό ὀρθοδόξου πλευρᾶς τίς παραπάνω θεοσοφικές θέσεις, τότε θά μπορούσαμε νά ἰσχυριστοῦμε ὅτι βρισκόμαστε μπροστά σέ μία σύγχρονη ἐκδοχή αὐτοῦ πού ὁ ἀπ. Παῦλος ὀνόμαζε «βεβήλους καί γραώδεις μύθους» (Α΄. Τιμ. 4,7).

Σημειώσεις:
1. Bλ. J. Αagaard, Synkretismus, στο ÖL, στ. 1133.Πρβλ. Κ. Σκουτέρη, Ὀρθοδοξία καί σύχρονος θρησκευτικός Συγκρητισμός, 1997, σσ. 9-10.
2. Bλ. J. Αagaard, Moderne religiöse Bewegungen, στο ÖL, στ. 828- 829.
3.Βλ. Th. Pascal, Τό Α.Β.Γ. τῆς Θεοσοφίας, 1925, σ. 19.
4.Bλ. H.P. Blavatsky, Εἰς τήν Χώραν τῶν Γαλάζιων Βουνῶν,1930, σσ. 8-9 .
5.Βλ.Περ.Ἰλισός, Ἐπιλογή τριετίας 1959-1961, σ.77
6. Βλ. Annie Besant, Τά ἑπτά στοιχεῖα τοῦ ἀνθρώπου, σ. 58 .
7. Βλ. Π. Χατζηπέτρος, Θεοσοφία, Μ.Ε.Ε 12 (1930), σ. 530 .
8.Βλ. Κ. Μελισσαρόπουλου, Εἰσαγωγή στή Θεοσοφία, 1966, σ.10.
9.Βλ. Ἑνωμένη Ὁμάδα Θεοσόφων, Πρακτική Θεοσοφία, 2004, σ.6.

 Ὀρθόδοξος Τύπος άρ. φύλ. 1983, 12  Ἰουλίου 2013