Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ, ὁ «καλπασμός» τῆς ἁμαρτίας καί ὁ «΄Ἄγγελος τῆς μετανοίας». Μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας

Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ, ὁ «καλπασμός» τῆς ἁμαρτίας καί ὁ «΄Ἄγγελος τῆς μετανοίας»

Του Μητροπολίτη Γόρτυνος Ιερεμία

 Ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γόρτυνος κ. Ἰερεμίου Παραθέτομεν κατωτέρω τό ἐγκύκλιον μήνυμα τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως κ. Ἰερεμίου, ὑπό τόν τίτλον: «Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ», τό ὁποῖον διαπρα γματεύεται τὴν ἁμαρτίαν, ἡ ὁποία «καλπάζει» καί θέλει νά εἰσέλθη εἰς τό ἱερόν σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Τό κήρυγμα ἔχει ὡς ἀκολούθως:

1. Μέ τό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά ἀρχίσω νά σᾶς παρουσιάζω ἕνα ἄλλο ὡραῖο πατερικό σύγγραμμα, πού λέγεται «Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ». Τό κείμενο αὐτό εἶναι τό μεγαλύτερο στήν σειρά τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τιμοῦσαν πολύ τό βιβλίο αὐτό καί μερικοί μάλιστα τό κατέτασσαν μεταξύ τῶν βιβλίων τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος τό ὀνομάζει ὠφελιμώτατο βιβλίο. Ἀλλά τό βιβλίο αὐτό εἶναι περισσότερο σέ μᾶς χρήσιμο, γιατί μᾶς δίδει ἕνα μήνυμα πού εἶναι πολύ ἀναγκαῖο γιά τούς καιρούς μας. Τό μήνυμα εἶναι ὅτι ἡ ἁμαρτία ἔχει προχωρήσει πολύ, θέλει νά μπεῖ καί στό ἱερό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, καί γι᾽ αὐτό οἱ χριστιανοί πρέπει νά μετανοήσουν, γιατί πλησιάζει τό τέλος.

2. Τό βιβλίο «Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ» διαφέρει ἀπό τά ἄλλα ἔργα τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων. Περιέχει ὁράματα καί ἀποκαλύψεις, τίς ὁποῖες ἔλαβε ὁ συγγραφεύς τοῦ βιβλίου, ὁ Ἑρμᾶς. Τίς ἔλαβε πρῶτον μέν ἀπό μία γερόντισσα γυναίκα, ἡ ὁποία εἰκονίζει τήν Ἐκκλησία, καί δεύτερον τίς ἔλαβε ἀπό ἕνα ἄγγελο, ὁ ὁποῖος τοῦ παρουσιάστηκε μέ μορφή ποιμένος (δηλαδή βοσκοῦ).
Οἱ περισσότερες ὅμως ὁράσεις δόθηκαν στόν Ἑρμᾶ ἀπό τόν ἄγγελο αὐτόν, τόν μέ τήν μορφή ποιμένος, γι᾽ αὐτό καί ὅλο τό ἔργο ὀνομάστηκε «Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ». Τόν ἄγγελο αὐτόν, ἐπειδή προτρέπει τόν Ἑρμᾶ νά μετανοήσει, τόν ὀνομάζουν «ἄγγελο τῆς μετανοίας».
 Ὁλόκληρο λοιπόν τό βιβλίο χωρίζεται σέ δυό μέρη: (α) Σέ ἀποκαλύψεις πού δόθηκαν στόν Ἑρμᾶ ἀπό τήν Ἐκκλησία, καί (β) σέ ἀποκαλύψεις πού δόθηκαν ἀπό τόν ποιμένα, τόν «ἄγγελο τῆς μετανοίας», ὅπως τόν εἴπαμε.1 Ἀρχίζουμε, ἀγαπητοί μου, τήν μελέτη τοῦ πατερικοῦ αὐτοῦ ἔργου μέ τίς ἀποκαλύψεις πρῶτα τῆς Ἐκκλησίας, πού περιλαμβάνει τέσσερις ὁράσεις.

3. Πρώτη ὅραση: Ὁ Ἑρμᾶς λέγει γιά τόν ἑαυτό του, ὅτι ὁ πατέρας του τόν πούλησε γιά δοῦλο σέ μιά νεαρή γυναίκα, πού τήν ἔλεγαν Ρόδη, καί ἡ ὁποία κατοικοῦσε στήν Ρώμη. Τήν νεάνιδα αὐτή ὁ Ἑρμᾶς τήν σεβόταν πολύ.
Μιά μέρα ἡ Ρόδη λουζόταν στόν Τίβερη ποταμό καί ὁ Ἑρμᾶς πού τήν εἶδε θαύμασε τήν ὡραιότητα τοῦ σώματός της καί σκέφτηκε ὅτι θά ἦταν εὐτυχής, ἄν εἶχε γιά σύζυγό του μιά τόσο ὡραία γυναίκα. «Αὐτό μόνο σκέφτηκα – ἐξομολογεῖται ὁ Ἑρμᾶς – καί τίποτε περισσότερο».
Πέρασαν ἀπό τότε πολλά χρόνια. Μιά μέρα ὁ Ἑρμᾶς πήγαινε στήν πόλη τῆς Καμπανίας. Περιπατώντας ἔβλεπε τά μεγαλεῖα τῆς φύσεως καί δόξαζε τόν Θεό. Κουρασμένος ἀπό τήν ὁδοιπορία ἔπεσε νά κοιμηθεῖ. Τότε εἶδε σέ ὅραμα ὅτι τόν ἔλαβε ἕνα πνεῦμα καί τόν μετέφερε σέ κάποια πεδιάδα.
Ἐκεῖ γονάτισε καί ἄρχισε νά προσεύχεται καί νά παρακαλεῖ τόν Κύριο νά τοῦ συγχωρήσει τά ἁμαρτήματά του. Καθώς προσευχόταν, εἶδε νά ἀνοίγουν οἱ οὐρανοί καί νά παρουσιάζεται ἐκεῖ ψηλά ἡ Ρόδη, τήν ὁποία πρίν ἀπό πολλά χρόνια εἶχε ἐπιθυμήσει νά λάβει γιά γυναίκα του.
«Τί θέλεις ἐδῶ, κυρία;», τήν ἐρώτησε ὁ Ἑρμᾶς. Ἐκείνη τοῦ ἀπάντησε ὅτι ἀνέβηκε ἐκεῖ ψηλά στόν οὐρανό, γιά νά τοῦ ἐλέγξει τήν ἁμαρτία του ἀπέναντί της. «Ἁμάρτησες σέ μένα», τοῦ εἶπε. «Σέ σένα ἐγώ ἁμάρτησα;», ἀποκρίθηκε ὁ Ἑρμᾶς. «Πότε εἶπα πονηρό λόγο ἐναντίον σου; Δέν σέ ἔβλεπα πάντοτε μέ σεβασμό;». «Στήν καρδιά σου – τοῦ εἶπε ἡ Ρόδη – εἰσῆλθε κακή ἐπιθυμία γιά μένα. Καί δέν νομίζεις λοιπόν ὅτι γιά τόν δίκαιο ἄνδρα καί ἡ πονηρά ἐπιθυμία εἶναι ἁμαρτία;» Τότε ὁ Ἑρμᾶς θυμήθηκε τόν σαρκικό λογισμό πού σκέφτηκε γιά τήν Ρόδη καί τρόμαξε.
Τρόμαξε γιατί σκέφτηκε ὅτι ἄν καταλογίστηκε ἀπό τόν Θεό ἡ ἐπιθυμία του ἐκείνη γιά τήν Ρόδη, ὅταν τήν εἶδε νά λούζεται στόν ποταμό, πόσο περισσότερο θά τόν βαρύνουν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ τά ἄλλα ἁμαρτήματά του, τά ὁποῖα δέν εἶναι σκέψεις καί ἐπιθυμίες, ἀλλά πράξεις (2,1)!... Ὁ Ἑρμᾶς ἄρχισε νά κλαίει γιά τόν ἔλεγχο αὐτό τῆς Ρόδης.
Καί ἐνῶ ἐλυπεῖτο καί ἔκλαιε γιά τόν ἔλεγχο αὐτόν, εἶδε ἀπέναντί του ἕνα μεγαλοπρεπῆ θρόνο, στόν ὁποῖο καθόταν μία γραῖα γυναίκα μέ λαμπρά ἐνδύματα καί ἕνα βιβλίο στά χέρια της.
 Καί ἡ γυναίκα αὐτή τόν ἐρώτησε: «Ἑρμᾶ, γιατί εἶσαι λυπημένος, ἐσύ πού πάντοτε εἶσαι χαρούμενος;». Καί ὁ Ἑρμᾶς ἀπάντησε: «Μιά γυναίκα μέ ἤλεγξε ὅτι ἁμάρτησα σ᾽ αὐτήν». Ἡ γερόντισσα ἀρχοντική γυναίκα βεβαίωσε καί αὐτή τόν λόγο τῆς πρώτης γυναίκας, τῆς Ρόδης, ὅτι δηλαδή πραγματικά ἐπεθύμησε πονηρά ἐπιθυμία γι᾽ αὐτήν. Τοῦ εἶπε ὅμως ὅτι ἡ πονηρά αὐτή ἐπιθυμία δέν εἶναι ἁμαρτία, ἀλλά ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία. Γι᾽ αὐτό καί οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ πρέπει νά ἀγωνίζονται κατά τῆς πονηρᾶς ἐπιθυ- μίας.

4. Ἄς πονέσουμε κι ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, καί ἄς κλάψουμε μαζί μέ τόν Ἑρμᾶ γιά τούς πονηρούς μας λογισμούς καί τίς κακές μας ἐπιθυμίες. Δέν καταγράφονται μόνο ὡς ἁμαρτήματα τά ἄσχημα λόγια μας καί οἱ κακές μας πράξεις, ἀλλά καί οἱ ἁμαρτωλές μας ἐπιθυμίες.
Σέ ἕνα ἄλλο πατερικό κείμενο (τοῦ Βασιλείου Ἀγκύρας Περί τῆς παρθενίας) λέγεται ὅτι οἱ κακοί μας λογισμοί γράφονται διά τοῦ νοῦ στόν πίνακα τῆς ψυχῆς μας. Ὁ πίνακας ὅμως τῆς ψυχῆς τώρα εἶναι σκεπασμένος μέ τό σῶμα. Τό σῶμα θεωρεῖται ὡς κάλυμμα τῆς ψυχῆς. Κάποτε ὅμως θά φύγει αὐτό τό κάλυμμα, γιατί μέ τόν θάνατό μας χωρίζεται τό σῶμα ἀπό τήν ψυχή. Καί τότε, ὤ τότε, ἀγαπητοί μου!...
Τότε θά γίνουν τά «ἀποκαλυπτήρια» τοῦ πίνακος αὐτοῦ, τῆς ψυχῆς μας δηλαδή, καί ὁποία τότε ντροπή καί ὁποία καταισχύνη! Γι᾽ αὐτό, ἀδελφοί μου, ἄς ἀρχίσουμε ἀγώνα κατά τῶν πονηρῶν μας λογισμῶν. Ἄς πνίγουμε μέσα μας τίς ἀκάθαρτες σκέψεις, τά ἀκάθαρτα γεννήματα τοῦ νοῦ. Αὐτά εἶναι τά «νήπια Βαβυλῶνος», πού λέγει τό Ψαλτήριο (136,9), τά ὁποῖα πρέπει νά φονεύουμε. Ἀλλά θά συνεχίσουμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ τήν ἀνάλυση τοῦ πατερικοῦ αὐτοῦ ἔργου «Ὁ Ποιμήν τοῦ Ἑρμᾶ» στά ἑπόμενά μας κηρύγματα.

Μέ πολλές εὐχές,

 † Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας


1. Ποιός εἶναι αὐτός ὁ Ἑρμᾶς, δέν τό γνωρίζουμε. Μπορεῖ νά εἶναι αὐτός τόν ὁποῖο μνημονεύει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του (16,14). Στό σύγγραμμά του ὅμως ὁ ἴδιος ὁ Ἑρμᾶς δίνει μερικές πληροφορίες γιά τό πρόσωπό του.


Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φύλ. 1964,  22 Φεβρουαρίου 2013