Ἀλληλεπιδράσεις τῆς ψυχῆς μέ τό περιβάλλον. Γέροντος Πορφυρίου. Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

12.Ἀλληλεπιδράσεις τῆς ψυχῆς μέ τό περιβάλλον

Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ Γέροντος Πορφυρίου τοῦ Ἁγιορείτου

Ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ἔλεγε ὁ Γέροντας, μεταδίδεται, «ἀντανακλᾶται» καί στό περιβάλλον τοῦ ἀνθρώπου. Σύμφωνα μέ τή διδασκαλία του, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά μεταδώσει τό καλό ἤ τό κακό στό περιβάλλον του. 

Πάντοτε, ἔλεγε ὁ γεμάτος ἀγάπη Γέρων, πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά σκέπτεται τό καλό καί νά εὔχεται ἀγαπητικά γιά ὅλους. Δίδασκε: « Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τέτοιες δυνάμεις, ὥστε νά μπορεῖ νά μεταδώσει τό καλό ἤ τό κακό στό περιβάλλον του...Πρέπει νά βλέπομε τό καθετί μέ ἀγαθό τρόπο.

Τίποτα τό κακό νά μή σκεπτόμαστε γιά τούς ἄλλους. Κι ἕνα βλέμμα κι ἕνας στεναγμός ἐπιδρᾶ στούς συνανθρώπους μας. Καί ἡ ἐλάχιστη ἀγανάκτηση κάνει κακό. Νά ἔχομε μέσα στήν ψυχή μας ἀγαθότητα κι ἀγάπη· αὐτά νά μεταδίδομε. Νά προσέχομε νά μήν ἀγανακτοῦμε γιά τούς ἀνθρώπους πού μᾶς βλάπτουν· μόνο νά προσευχόμαστε γι' αὐτούς μέ ἀγάπη. Ὅ,τι κι ἄν κάνει ὁ συνάνθρωπός μας, ποτέ νά μήν σκεπτόμαστε κακό γι' αὐτόν. Πάντοτε νά εὐχόμαστε ἀγαπητικά. Πάντοτε νά σκεπτόμαστε τό καλό»¹.

Ἡ ζωή τῆς ψυχῆς, ἔλεγε ὁ Γέροντας, εἶναι πολύ ἰσχυρή. Μπορεῖ νά ἐπιδράσει θετικά ἤ ἀρνητικά σέ τεράστιες ἀποστάσεις. Δίδασκε: «Ὑπάρχει μιά ζωή ἀόρατη, ἡ ζωή τῆς ψυχῆς. Αὐτή εἶναι πολύ ἰσχυρή καί μπορεῖ νά ἐπιδράσει στόν ἄλλο, ἔστω κι ἄν μᾶς χωρίζουν χιλιόμετρα. Αὐτό γίνεται καί μέ τήν κατάρα, ἡ ὁποία εἶναι δύναμη πού ἐνεργεῖ τό κακό.
Ἄν, ὅμως, πάλι μέ ἀγάπη προσευχηθοῦμε γιά κάποιον, ὅση ἀπόσταση κι ἄν μᾶς χωρίζει, μεταδίδεται τό καλό. Ἄρα καί τό καλό καί τό κακό δέν τά ἐπηρεάζουν οἱ ἀποστάσεις. Μποροῦμε νά τά στείλομε σέ ἀποστάσεις ἀπέραντες. Τό λέει ὁ σοφός Σολομών: «Θροῦς γογγυσμῶν οὐκ ἀποκρυβήσεται» (Πρβλ. Σοφ. Σολ. 1,10). Ὁ θροῦς τῆς ψυχῆς μας φθάνει μυστηριωδῶς κι ἐπηρεάζει τόν ἄλλον, ἔστω κι ἄν δέν ἐκφράσομε οὔτε μιά λέξη. Καί χωρίς νά μιλήσομε, μπορεῖ νά μεταδώσομε τό καλό ἤ τό κακό, ὅση κι ἄν εἶναι ἡ ἀπόσταση πού μᾶς χωρίζει ἀπ' τόν πλησίον. Αὐτό πού δέν ἐκφράζεται ἔχει συνήθως περισσότερη δύναμη ἀπ' τά λόγια»².

Ὁ ἄνθρωπος, ὅπως προκύπτει ἀπό τά λόγια τοῦ Γέροντα, ὅταν καθαρθεῖ ἀπό τά πάθη του καί ἀποκτήσει πνευματικά αἰσθητήρια, τότε μπορεῖ νά συλλαμβάνει τά μυνήματα τοῦ Θεοῦ. Δίδασκε ὅτι ὁ πνευματικός κόσμος εἶναι σάν τά ἐρτζιανά κύματα. Ἄν ὁ ἄνθρωπος ἀνοίξει τόν δέκτη του τά συλλαμβάνει. Τότε γίνεται αἰχμάλωτος τοῦ καλοῦ. Νά πῶς τό λέγει ἀκριβῶς: «Σ' ὅλα τά μέρη τοῦ κόσμου ὑπάρχουν τά ἐρτζιανά κύματα, ἀλλά δέν τά συλλαμβάνομε. Μόλις ἀνοίξομε τό δέκτη μας, τότε τά συλλαμβάνομε, τ' ἀκοῦμε, τά αἰσθανόμαστε. Τό ἴδιο γίνεται κι ὅταν μπαίνομε στόν πνευματικό κόσμο. Ζοῦμε τόν Χριστό, πετᾶμε! Τότε νιώθομε μεγάλες χαρές κι ἔχομε ὡραῖα πνευματικά βιώματα»³.

Συμβαίνει τότε μία καλή αἰχμαλωσία, σταδιακά. Ὁ ἄνθρωπος συνεπαίρνεται ἀπό τίς πνευματικές ἐμπειρίες καί ἀπορροφᾶται ἀπ' αὐτές. 

Αὐτό τόν κάνει ἀνίκανο νά ἁμαρτάνει. Ἔλεγε: «Τότε (ὅταν ἀρχίσουμε νά ἔχουμε πνευματικές ἐμπειρίες, νά συλλαμβάνουμε τά θεῖα μυνήματα) σιγά σιγά γινόμαστε αἰχμάλωτοι τοῦ ἀγαθοῦ, αἰχμάλωτοι τοῦ Χριστοῦ. Κι ὅταν γίνει κανείς αἰχμάλωτος τοῦ καλοῦ, τότε δέν μπορεῖ νά κακολογήσει, δέν μπορεῖ νά μισήσει, δέν μπορεῖ νά πεῖ ψέματα. Δέν μπορεῖ, καί νά θέλει ἀκόμη. 

Πῶς νά ἔλθει στήν ψυχή του ὁ πονηρός, νά τοῦ φέρει ἀπελπισία, ἀπογοήτευση, νωθρότητα καί τά τοιαῦτα; Ἡ θεία χάρις τόν γεμίζει κι ἐκεῖνα δέν ἔχουν τή δύναμη νά μποῦνε μέσα. Δέν μποροῦν νά μποῦνε, ὅταν τό δωμάτιο του εἶναι γεμάτο ἀπό φίλους του πνευματικούς, πού εἶναι μέσα στόν αἰθέρα, μέσα στό ἄπειρο - ἐννοῶ τούς ἀγγέλους, τούς ἁγίους, τούς μάρτυρες καί κυρίως τόν Χριστό. Τό ἀντίθετο συμβαίνει, ὅταν γίνει κανείς αἰχμάλωτος τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου. Τότε κατέχεται ὑπό τοῦ κακοῦ πνεύματος καί δέν μπορεῖ νά κάνει τό καλό, γεμίζει κακίες, κατακρίσεις, θυμούς κ.λπ.»⁴.

Ὑπάρχει, ἔλεγε ὁ Γέροντας, ἀλληλεπίδραση καί ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν ψυχῶν τῶν ἀνθρώπων. Γιά παράδειγμα, αὐτό συμβαίνει μεταξύ τῆς ψυχῆς τοῦ ὑποτακτικοῦ καί τού Γέροντα.

 Ὁ ὁποιοσδήποτε πνευματικός ὁδηγός-γέροντας, ὁ ὁποῖος ζεῖ τήν νοερά προσευχή, αὐτός τήν διδάσκει καί στόν ὑποτακτικό του ὄχι μόνο μέ τά λόγια του... Ἔλεγε ἀκριβῶς: «Ὅταν ἔχεις γέροντα καλό, θεοφόρο, μαθαίνεις τά μυστικά τῆς προσευχῆς. 

Συμπροσεύχεσαι μέ τόν γέροντα καί σιγά σιγά ἀρχίζεις νά μπαίνεις στήν πνευματική ζωή καί νά μαθαίνεις πῶς προσεύχεται ὁ γέροντας. Ἐκεῖνος δέν μπορεῖ νά σοῦ πεῖ: «Κάνε ἔτσι κι ἔτσι...». Ὅ,τι δεῖς ἀπό ἐκεῖνον, κάνε το κι ἐσύ. 

Πηγαίνεις στόν γέροντα, σοῦ λέγει γιά τή νοερά προσευχή. Πρέπει νά γνωρίζεις ὅτι, ἄν δέν τή ζεῖ ὁ ἴδιος, τίποτα δέν θά κάνει. Ὅταν ὅμως, τήν ἔχει ζήσει τή νοερά προσευχή καί τή ζεῖ, ὑπάρχει ἕνα μυστήριο. 

Τό μυστήριο εἶναι ὅτι τά λόγια του τ' ἀκούει ὁ διδασκόμενος, ἀλλά βλέπει καί τόν τρόπο, πῶς ἡ καρδιά του ἀνοίγει καί πῶς μιλάει μέ τόν Θεό νοερῶς. Τόν βλέπει ἡ ψυχούλα του. Ὄχι μόνον, ἀλλά ἐπικοινωνεῖ ψυχή μέ ψυχή καί αἰσθάνεται ἡ μία ψυχή τήν ἄλλη. Νιώθει πῶς δημιουργεῖται ἡ «φόρμα», πῶς δημιουργεῖται ἡ κατάστασις αὐτή διά τῆς θείας χάριτος. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα. 

Αὐτό εἶναι ἡ διδασκαλία. Διότι λέμε ὅτι ἡ προσευχή δέν διδάσκεται, ἀλλά ὄντως διδάσκεται, ὅταν ζήσεις κοντά σέ κάποιον, ὁ ὁποῖος ὄντως προσεύχεται. Ὅταν πάρεις καί διαβάσεις ἕνα βιβλίο περί προσευχῆς, ἴσως δέν καταλάβεις τίποτα. Ὅταν, ὅμως, ἔχεις τόν γέροντα κοντά σου πού προσεύχεται, ὅ,τι σοῦ πεῖ γιά τήν προσευχή, τά καταλαβαίνεις, τά ἐνστερνίζεσαι, μπαίνεις μέσα στήν προσευχή προσεύχεσαι κι ἐσύ χωρίς νά τό καταλάβεις, ἐπικοινωνεῖς. 

Δέν εἶναι τό βιβλίο, δέν εἶναι ἡ γνώση, εἶναι τό αἴσθημα, εἶναι ὁ τρόπος, εἶναι τό ἄνοιγμα, εἶναι τό ἀγκάλιασμα. Μήπως κι αὐτό πού γίνεται καί σᾶς μιλάω, δέν εἶναι κι αὐτό μία προσευχή; Ἐπειδή τά λέγω ἀπ' τήν καρδιά μου κάι νιώθομε αὐτό τό σκίρτημα κι αὐτή τή λαχτάρα. Ἄν δέν εἶναι ἔτσι, πῶς ἐξηγεῖται πού ἔχομε τόση λαχτάρα;»⁵.

Μποροῦμε, ἔλεγε πάλι ὁ Γέροντας, νά ἐπιδροῦμε ὁ ἕνας στόν ἄλλο μυστικά. Διά τῆς μυστικῆς προσευχῆς καί τῆς ἀγάπης γινόμαστε ἕνα. Αὐτός πού ἀγαπᾶ ἐκπέμπει καλή δύναμη. «Μπορεῖς νά μάθεις», ἔλεγε, «νά στέλνεις καλή δύναμη στόν ἄλλο κι ἐκεῖνος νά σέ πλησιάζει, χωρίς νά ξέρει τό γιατί». 

 Νά πῶς τά δίδασκε ἀκριβῶς, ὁ σοφός, γεμάτος μυστική ἀγάπη καί μυστική προσευχή Γέροντας: «Μόνο μέ τή θεία χάρη μποροῦν δυό ἄνθρωποι νά ἑνωθοῦν πραγματικά. Μποροῦνε λέγοντας τήν εὐχή νά ἑνωθοῦν μυστικά κι ἄς εἶναι χιλιόμετρα μακριά ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλο. Καί δίνει πολύ χαρά ἡ ἕνωση αὐτή. 

Μποροῦμε νά ἑνωθοῦμε, ἄν κάνουμε μυστική ζωή, χωρίς νά λέμε λόγια γιά τήν ἀγάπη. Ἔτσι, ἀβίαστα ἑνώνεσαι μέ τή μυστική ζωή, μέ ἔρωτα. Αὐτός πού ἀγαπᾶ στέλνει καλή δύναμη. Αὐτή πάει πλούσια ἀλλά ἁπαλά, σάν «θροῦς», καθώς τό γράφει ἡ Παλαιά Διαθήκη. (Σοφ. Σολ. 1,10, «οὖς ζηλώσεως ἀκροᾶται πάντα καί θροῦς γογγυσμῶν οὐκ ἀποκρύπτεται». Δηλαδή: Τό προσεκτικό αὐτί τοῦ Θεοῦ ἀκούει τό κάθετί καί τά ψιθυριστά παράπονα δέν μποροῦν νά κρυφτοῦν ἀπ' Αὐτόν). Πολύ χάρηκα πού τή βρῆκα τή λέξη αὐτή. Μπορεῖς νά μάθεις νά στέλνεις καλή δύναμη στόν ἄλλο κι ἐκεῖνος νά σέ πλησιάζει, χωρίς νά ξέρει τό γιατί» ⁶ (200 χρόνια μετά, ἔκδ. Ἀκρίτας, σ. 372).

1 Ὅ.π. σελ. 447.

2 Ὅ. π. σελ. 451-452.

3 Ὅ. π. σελ. 300.

4 Ὅ. π. σελ. 300- 301.

5 Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, σελ. 273.

6 Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Ἀνθολόγιο συμβουλῶν, Α' ἔκδοση, 2002, σελ. 381-2.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

Ἀπόσπασμα ἀπό τή μελέτη: Ἡ ἀνθρωπολογία τοῦ Γέροντος Πορφυρίου τοῦ Ἁγιορείτου

Πηγή εἰκόνας: Ἱ. Ἡσ. Ἀνάστασις Χριστοῦ-Ἐμμαούς, Ἅγ. Βασίλειος Λαγκαδᾶ.

 hristospanagia3.blogspot.gr