Ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν Καινή Διαθήκη. Μάθημα 4ο (Ματθ. 1,18-19). Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

Ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν Καινή Διαθήκη

(Σειρά μαθημάτων σέ βιβλική ὁμάδα νέων καί νεανίδων)

Μάθημα 4ο (Ματθ. 1,18-19)

Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

1. Τό θέμα τῶν συνάξεών μας, ἀγαπητοί μου φίλοι, εἶναι νά νοήσουμε ὅτι χωρίς τήν Παλαιά Διαθήκη δέν μπορεῖ νά κατανοηθεῖ ἡ Καινή Διαθήκη. Εἶναι ἀντιαιρετικό τό θέμα μας αὐτό, γιατί ἀκούγεται ἡ αἵρεση ὅτι δέν χρειάζεται ἡ Παλαιά Διαθήκη.
Εἶναι αἵρεση αὐτό καί θά ἀποδείξουμε τό κακό τῆς αἱρέσεως αὐτῆς στά μαθήματά μας ἐδῶ. Μελετοῦμε τό α´ κεφ. τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου.
Εἴδαμε στά προηγούμενα μαθήματα ὅτι μᾶς εἶναι ἀκατανόητο τό κεφάλαιο αὐτό, ἄν δέν γνωρίζουμε τήν Παλαιά Διαθήκη. Τό ἴδιο θά δοῦμε καί σήμερα συνεχίζοντας τήν μελέτη τοῦ κεφαλαίου αὐτοῦ.

2. Μέχρι τώρα ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἀπέδειξε ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Μεσσίας, ὅτι δηλαδή εἶναι ὁ Χριστός, παραθέτοντας τόν γενεαλογικό Του κατάλογο καί ἀποδεικνύοντας ἀπ᾽ αὐτόν ὅτι ὁ Ἰησοῦς κατάγεται ἀπό τήν γενεά τοῦ Δαυίδ· γιατί οἱ προφῆτες ἔλεγαν ὅτι ὁ Μεσσίας θά κατάγεται ἀπό αὐτήν τήν γενεά.
Ἀλλά οἱ ἀναγνῶστες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γνώριζαν ὅτι ὁ Μεσσίας δέν θά κατάγεται μόνο ἀπό τήν πατριά τοῦ Δαυίδ, ἀλλά ὅτι θά γεννηθεῖ καί ἀπό μητέρα παρθένο (βλ. Ἠσ. 7,14). Αὐτό ἔρχεται τώρα νά ἀποδείξει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος στήν συνέχεια τοῦ λόγου του. Θά μᾶς μιλήσει γιά τήν παρθενική γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἕνας ὅμως πού δέν γνωρίζει Παλαιά Διαθήκη, δέν θά μπορεῖ νά καταλάβει γιατί ὁ Ματθαῖος ὁμιλεῖ τώρα γιά τό θέμα αὐτό.
Ἀρχίζει λοιπόν ὁ Εὐαγγελιστής τό θέμα του καί λέγει: «Τοῦ δέ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ γέννησις οὕτως ἦν» (1,18). Λέγοντας «γέννηση» ἐννοεῖ τήν «σύλληψη» τοῦ Ἰησοῦ, τήν παρθενική του σύλληψη. Καί λέγει στήν συνέχεια γιά τήν μνηστεία τῆς Παρθένου Μαρίας μέ τόν Ἰωσήφ: «Μνηστευθείσης γάρ τῆς μητρός αὐτοῦ τῷ Ἰωσήφ» (1,18).
Τά παρακάτω, πάλι ξαναλέγω, δέν μποροῦμε νά τά κατανοήσουμε, ἄν δέν γνωρίζουμε τήν Παλαιά Διαθήκη. Τό ρ. «μνηστεύομαι» στούς Ἑβραίους λέγεται καί γιά τόν ἁπλό ἀρραβώνα, τό «λογοθέσιο» πού λέμε, ἀλλά λέγεται καί γιά τόν κυρίως γάμο, τήν συγκατοίκηση τοῦ μνηστήρα καί τῆς
μνηστῆς.
Ὁ μνηστήρας μποροῦσε ὅποτε ἤθελε, χωρίς καμμία εἰδική τελετή, νά καλέσει τήν μνηστή του σπίτι του καί νά τήν καταστήσει γυναίκα του. Τότε ἔλεγαν ὅτι ὁ ἄνδρας «παρελάμβανε» τήν γυναίκα του ἤ καί οἱ δύο συνήρχοντο στόν ἴδιο οἶκο.
Ὅπως ὅμως μαθαίνουμε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, μποροῦσε καί ὁ ἄνδρας νά κατοικήσει στό σπίτι τῆς μνηστῆς, ὅπως ὁ Τωβίας κατοίκησε στό σπίτι τῆς νεαρῆς Σάρας.

3. Ἦταν περίοδος πού ὁ Ἰωσήφ δέν εἶχε συγκατοικήσει μέ τήν Παρθένο Μαρία («πρίν ἤ συνελθεῖν αὐτούς», στίχ. 18) – αὐτό πού οἱ Ἰουδαῖοι θά τό ἔλεγαν γάμο –καί ἔγινε φανερή ἡ ἐγκυμοσύνη τῆς Παρθένου. Ἡ ἐγκυμοσύνη της, ὅπως λέει καθαρά ὁ Εὐαγγελιστής, ἦταν «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου» (στίχ. 18). Τώρα, ἄς μήν ἐξετάσουμε τό θεολογικό θέμα, τό γιατί δηλαδή ἡ Παρθένος Μαρία μνηστεύθηκε
τόν Ἰωσήφ, γιατί τό θέμα αὐτό εἶναι ἔξω ἀπό τόν σκοπό τῆς μελέτης μας.
Ὁ σκοπός τῆς μελέτης μας εἶναι νά δείξουμε τήν ἀναγκαιότητα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιά τήν ἑρμηνεία τῆς Καινῆς. Γενικά ὅμως λέμε ὅτι ἡ μνηστεία τῆς Παρθένου μέ τόν Ἰωσήφ δέν εἶχε σκοπό τόν γάμο μαζί του, ὅπως τό φανερώνει καθαρά ὁ λόγος της στόν ἀρχάγγελο Γαβριήλ κατά τόν Εὐαγγελισμό «ἄνδρα οὐ γινώσκω» (Λουκ. 1,34), πού σημαίνει ὅτι δέν ἔχει σκοπό νά γνωρίσει ἄνδρα.

Ἡ μνηστεία τῆς Παρθένου, ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, μέ ἀρχή τόν ἅγιο Ἰγνάτιο τόν θεοφόρο, ἀποτελεῖ μυστήριο, ἕνα τέχνασμα τοῦ Θεοῦ, γιά νά ξεφύγει τήν προσοχή τοῦ διαβόλου ἡ παρθενική σύλληψη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Θά ποῦμε ὅμως ἐδῶ μιά ὡραία καί νόστιμη ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού ἀναφέρεται σέ γνώση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Μέ τήν παρθενική γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξωφλήθη τό χρέος τῆς γυναίκας στόν ἄνδρα. Γιά νά γίνει ἡ γυναίκα κόπηκε ἡ πλευρά τοῦ ἄνδρα Ἀδάμ. Γεννήθηκαν πολλές γυναῖκες ἀλλά
καμμιά γυναίκα δέν βρέθηκε ἄξια νά ἐξωφλήσει τό χρέος αὐτό· ὅπως ὁ Ἀδάμ γέννησε γυναίκα χωρίς γυναίκα, ἔτσι ἔπρεπε νά βρεθεῖ μιά γυναίκα πού νά γεννήσει ἄνδρα χωρίς ἄνδρα.
Ἡ γυναίκα αὐτή εἶναι ἡ Παρθένος Μαρία. Γιά νά μήν ὑπερηφανευθεῖ ὁ Ἀδάμ, λέει ὁ Χρυσόστομος, ὅτι βλάστησε γυναίκα χωρίς γυναίκα, γι᾽ αὐτό τώρα ἡ Παρθένος Μαριάμ γεννάει ἄνδρα χωρίς ἄνδρα, γιά νά δειχθεῖ ἀπό αὐτά τά δύο ἡ ἰσοτιμία τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας.

Διαβάζω τήν περικοπή στό κείμενο: «Ἐπειδή γάρ ἐχρεώστει τό γυναικεῖον γένος τοῖς ἀνθρώποις τήν χάριν, ὡς τοῦ Ἀδάμ ἄνευ γυναικός γυναῖκα βλαστήσαντος, διά τοῦτο σήμερον ἕτεκεν ἡ Παρθένος ἄνευ ἀνδρός, ὑπέρ τῆς Εὔας ἐκτιννύουσα τοῖς ἀνδράσι τό χρέος. Ἵνα γάρ μή μέγα φρονήσῃ ὁ Ἀδάμ, ἄνευ γυναικός γυναῖκα βλαστήσας, διά τοῦτο καί ἡ Παρθένος ἄνευ ἀνδρός ἄνδρα ἔτεκεν, ἵνα τῷ κοινῷ τοῦ θαύματος τό ὁμότιμον δείξῃ τῆς φύσεως» (Εἰς τό Γενέθλιον τοῦ Σωτῆρος, Εἰς Ἅπαντα
Ἁγίων Πατέρων Ἰω. Χρυσ. τ. 21,396Β).
Ὡραία περικοπή αὐτή, πού ξεκινᾶ ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, γιατί ὁμιλεῖ πρῶτα γιά τήν πλάση τῆς Εὔας (βλ. Γεν. 2,18 ἑξ.).

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος στήν ὁμιλία του «περί τοῦ μή δημοσιεύειν τά ἁμαρτήματα τῶν ἀδελφῶν...» λέει ὅτι τό θαῦμα τοῦ τοκετοῦ τῶν στείρων γυναικῶν τῆς Π. Διαθήκης προμήνυε τό θαῦμα τῆς γέννησης τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Παρθένο Μαρία. Παραθέτουμε μιά περικοπή ἀπό τήν ὁμιλία αὐτή, γιατί ὁμιλεῖ ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, πού εἶναι τό θέμα μας: «Ὅταν σέ ρωτάει ὁ Ἰουδαῖος – λέγει ὁ ἱερός πατέρας – πῶς γέννησε ἡ Παρθένος, νά τόν ρωτᾶς κι ἐσύ, πῶς γέννησε ἡ γερόντισσα στεῖρα; Δυό ἐμπόδια ἦταν σ᾽ αὐτήν τήν περίπτωση, καί ἡ μεγάλη ἡλικία καί ἡ στειρότητα.
Στήν περίπτωση ὅμως τῆς Παρθένου ἕνα μόνο ἐμπόδιο ἦταν, τό ὅτι δέν γνώρισε γάμο. Προετοίμασε, λοιπόν, ἡ στεῖρα τόν δρόμο γιά τήν Παρθένο...
Γι᾽ αὐτόν τόν λόγο προηγήθηκαν οἱ στεῖρες (στήν Π. Διαθήκη), γιά νά γίνει δηλαδή πιστευτός ὁ τόκος τῆς Παρθένου». Καί παρακάτω στήν ὁμιλία αὐτή ὁ Χρυσόστομος λέγει ὅτι τό θαῦμα τῆς γέννησης στίς στεῖρες γυναῖκες τῆς Π. Διαθήκης ἔγινε γιά νά γίνει πιστευτό τό θαῦμα τῆς γέννησης ἀπό τήν Παρθένο
Μαρία.
Γι᾽ αὐτό καί ὁ Γαβριήλ ὅταν εἶπε στήν Παρθένο ὅτι θά γεννήσει τόν Μεσσία ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, γιά νά γίνει πιστευτός ὁ λόγος του, τῆς ἀνέφερε τό παράδειγμα τῆς συγγενοῦς της Ἐλισάβετ, τῆς στείρας, πού συνέλαβε υἱό στά γεράματά της (Λουκ. 1,36). Καί συμπεραίνει ὁ Χρυσόστομος: «Βλέπεις ὅτι
στεῖρα ἀναφέρεται γιά τήν Παρθένο;
Γιατί γιά ποιό λόγο τότε τῆς εἶπε γιά τόν τοκετό τῆς συγγενοῦς της; Γιά ποιό λόγο εἶπε στά γεράματά της; Γιά ποιό λόγο συμπλήρωσε πού τήν λένε στεῖρα;» (Εἰς Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων, Ἰω. Χρυσ.
ἔργα τ. 20, 349D-350Ε).
Σέ ἄλλη του ὁμιλία ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ὅτι τό θαῦμα τῆς γέννησης τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Παρθένο τό προμήνυσε τό θαῦμα τῆς πρώτης βλάστησης τῆς παρθένου γῆς μέ μόνο τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μέ σπέρματα (Ὁμιλία εἰς τόν Μακάριον Ἀβραάμ. Εἰς Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων Ἰω. Χρυσ. ἔργα τ. 29, 746Α ἑξ. σ. 188).

4. Ὁ Ἰωσήφ ταράχθηκε ἀπό τήν ἐγκυμοσύνη τῆς Παρθένου. Θά ὑπέθεσε ὅτι κατά τό διάστημα τῆς ἀπουσίας Της γιά τήν ἐπίσκεψή της στήν Ἐλισάβετ (Λουκ. 1,39-56) θά τῆς συνέβη ἕνας πιθανός βιασμός. Ἀποκλείουμε παντελῶς ὡς βλάσφημη τήν ἰδέα ὅτι ὁ Ἰωσήφ θά φαντάστηκε ἐνοχή τῆς Παρθένου.
Εἶχε δεῖ, εἶχε διαπιστώσει, ὡς «δίκαιος» τήν μεγάλη Της ἀρετή. Τά ὅσα λέγει τό κείμενο παρακάτω γιά τόν Ἰωσήφ εἶναι στό θέμα μας, στήν ἀναγκαιότητα δηλαδή τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιά τήν ἑρμηνεία τῆς Καινῆς. Διαβάζουμε: «Ἰωσήφ δέ ὁ ἀνήρ αὐτῆς, δίκαιος ὤν καί μή θέλων αὐτήν παραδειγματίσαι, ἐβουλήθη λάθρα ἀπολῦσαι αὐτήν» (1,19).
Κανονικά, κατά τά κρατοῦντα στήν Παλαιά Διαθήκη, ὁ Ἰωσήφ ἔπρεπε νά καταγγείλει τήν Παρθένο στούς δικαστές, γιά τήν ἐγκυμοσύνη της ὄχι ἀπό αὐτόν, καί αὐτή θά ἐτιμωρεῖτο διά λιθοβολισμοῦ γιά τό ὑποτιθέμενο λάθος Της, ὅπως ὅριζε ὁ Νόμος (βλ. Δευτ. 22,23).
Αὐτό σημαίνει τό «παραδειγματίσαι» πού λέει ὁ στίχος μας. Δέν θέλησε ὅμως νά πράξει ἔτσι ὁ
Ἰωσήφ, γιατί ἦταν «δίκαιος», δηλαδή εὐσπλαγχνικός. Γι᾽ αὐτό θέλησε «λάθρα ἀπολῦσαι αὐτήν».
Νά διαλύσει δηλαδή τόν δεσμό του μέ τήν Μαρία κρυφά, χωρίς κρίση, κατά ἕναν ἐντελῶς ἰδιωτικό τρόπο. Αὐτό δέν τό ἔλεγε ἡ Παλαιά Διαθήκη, ἀλλά τό ἐσκέφθη ὁ Ἰωσήφ ἀπό εὐσπλαγχνικότητα καί ἔκανε ὑπέρβαση τοῦ Νόμου.
Θά συνεχίσουμε τήν μελέτη μας στό ἑπόμενο μάθημά μας.

Απόσπασμα από το περιοδικό «Απλή Κατήχηση» Τεύχος Μάϊος-Ίούνιος 2011 – Ἀριθμ. 51

Γιὰ νὰ διαβάσετε περισσότερα πατῆστε:  Μητροπολίτης Γόρτυνος - Παλαιά Διαθήκη