Ἡ Ὀρθοδοξία μας. Κεφάλαιο 2ο. Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος.

Ἡ Ὀρθοδοξία μας

π.Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος

Δρ. Θεολογίας, Δρ. φιλοσοφίας

ζ) Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου (σελ. 101-103)

Τό θέμα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου εἶναι κεντρικό ζήτημα στή χριστιανική ἀνθρωπολογία. Ἑρμηνεύει τό στοιχεῖο τῆς ἁμαρτίας καί κατοχυρώνει τήν ἀρετή καί τήν ὑπευθυνότητα στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ἀναλύει τό ζήτημα μέ τά ἀκόλουθα λόγια:

«Ὁ Θεός ἐδημιούργησε τόν ἄνθρωπο ἀναμάρτητο κατά τή φύση καί ἐλεύθερο κατά τή θέληση.  Καί λέγω ἀναμάρτητο, ὄχι ἐπειδή δέν μποροῦσε νά ἁμαρτήσει (γιατί μόνο ὁ Θεός δέν εἶναι δεκτικός ἁμαρτίας), ἀλλά μᾶλλον στήν ἐκλογή του. Δηλαδή εἶχε τή δύναμη νά μένει σταθερός καί νά προοδεύσει στό ἀγαθό μέ τή βοήθεια τῆς θείας χάρης, ἀλλά μποροῦσε ἐπίσης καί νά παρεκτραπεῖ ἀπό τό καλό καί νά καταλήξει στό κακό κατά παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, λόγω τῆς ἐλευθερίας τῆς θελήσεώς του· γιατί ὅ,τι γίνεται μέ τή βία, δέν εἶναι ἀρετή».

Ἡ ἁμαρτία λοιπόν δέν ἀνήκει στή φύση τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι «παρά φύση» καί προέρχεται ἀπό τή βούληση. Ὅμως ὁ Θεός ἔδωσε στόν ἄνθρωπο τή χάρη Του, ὥστε νά μείνει ἀναμάρτητος. Ἀλλά ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ δέν σημαίνει «βιασμό» τῆς ἀνθρωπίνης βούλησης.  Γι’ αὐτό καί ὁ ἄνθρωπος εἶχε τή δυνατότητα νά μεταβάλει τόν τρόπο τῆς ζωῆς του, ἀπό τό «κατά φύση» στό «παρά φύση», ὄχι κατευθυνόμενος ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά κάνοντας τήν ἐπιλογή του ἐνάντια στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κατά «παραχώρηση» τοῦ Δημιουργοῦ του.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὑπογραμμίζει πώς ὁ ἄνθρωπος ἔλαβε ἀπό τό Δημιουργό του φυσικά πλεονεκτήματα·  ὅμως τό πᾶν δέν ὀφείλεται σ’ αὐτά. Ἡ ἀνοδική πορεία τοῦ ἀνθρώπου ἔπρεπε νά ἔχει καί τήν προσωπική του σφραγίδα, δηλαδή τήν ἐλευθέρα συγκατάθεσή του. «Διά τοῦτο ὁ Θεός δέν ἐπέτρεψε στή φύση νά ὀφείλεται τό πᾶν σέ αὐτήν·  πάλι ὅμως δέν ἐπέτρεψε ὁλόκληρο τό φορτίο νά τό ἀναλάβει ἡ προαίρεση, γιά νά μή ἀποκάμει ἀπό τούς κόπους τῆς ἀρετῆς· ἀλλά ὑποδεικνύει σέ αὐτή ἡ συνείδηση τί πρέπει νά πράξει. Ὅμως διά τήν ἐργασία ἐκείνων πού ὑποδεικνύει, μόνη της ἡ προαίρεση ἀναλαμβάνει τούς κόπους».

«Καί τοῦτο εἶναι μέγιστο ἔργο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ ὥστε ἡ συνείδησή μας καί ἡ ἐλευθερία τῆς βουλήσεως, ἀπό τήν ἀρχή καί πρίν ἀπό τήν πράξη, νά διάκεινται φιλικά μέ πρός τήν ἀρετή, ἐχθρικά δέ πρός τήν κακία». «Ὅπως λοιπόν εἶπα, ἡ μέν γνώση τῆς ἀρετῆς καί τῆς κακίας ἔγκειται στή συνείδηση ὅλων τῶν ἀνθρώπων καί δέν ἔχουμε ἀνάγκη κάποιου δασκάλου, γιά νά μᾶς διδάξει τοῦτο·  ἡ διόρθωση ὅμως ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἐλεύθερη βούληση, ἀπό τήν προθυμία καί ἀπό τούς κόπους.  Γιατί λοιπόν συμβαίνει τοῦτο; Διότι ἐάν ἔκρινε ὁ Θεός τό πᾶν νά ἐξαρτᾶται ἀπό τή φύση μας, θά φεύγαμε ἀπό τόν κόσμο αὐτό χωρίς στεφάνους καί χωρίς βραβεῖα·  καί ὅπως τά ἄλογα ζῶα δέν πρόκειται νά λάβουν οὔτε μισθό οὔτε ἔπαινο γιά τά πλεονεκτήματά τους τά φυσικά, ἔτσι καί μεῖς, δέν θά ἀπολαμβάναμε τίποτα ἀπό αὐτά»  (Χρυσόστομος).

Ὁ ἄνθρωπος ἐκλήθη νά ὑποταχθεῖ ἐλεύθερα στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, νά προσφέρει τήν ἀγάπη του στόν Θεό ἐλεύθερα, νά ταυτισθεῖ μέ τήν ἀγάπη, γιά νά ὁδηγηθεῖ σέ ἀληθινή κοινωνία μέ τόν Θεό. Ἔτσι ὁ Θεός μποροῦσε νά χωρέσει μέσα στόν ἄνθρωπο, χωρίς νά καταστρέψει τόν ἄνθρωπο· αὐτή εἶναι ἡ πιό φιλελεύθερη ἰδέα πού ἀκούστηκε ποτέ!  Ἀλλά δέν εἶναι μιά ἁπλῆ ἰδέα: ἔγινε πραγματικότητα στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό ὁ Χριστός εἶναι τό ἔσχατο ὅριο, τό τέλος τῆς κοινωνίας, ἡ ἐκπλήρωση τοῦ σκοποῦ τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου καί ὡς κοινωνίας.

Ὁ Θεός ἀγαπάει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν πρώτη στιμή τῆς δημιουργίας.  Τόν ἔκανε ἐλεύθερο καί τοῦ ἔδωσε τή δυνατότητα ἀκόμη καί τήν πλάτη νά Τοῦ γυρίσει!  Ὁ Θεός δέν μᾶς συντρίβει οὔτε μέ τό ἀγαθό, οὔτε καί μέ τόν παράδεισό Του. Ὁ ἄνθρωπος σέ κάθε στιγμή μποροῦσε νά πεῖ στόν Θεό: ὄχι!  Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν μποροῦσε νά πεῖ αὐτό τό «ὄχι», ἄν ὁ Θεός τόν ἔκλεινε ἀναγκαστικά στόν παράδεισό Του, ὅπως οἱ ἄνθρωποι θέλουν νά ὁδηγήσουν τούς συναθρώπους τους ἀναγκαστικά σέ ὁποιασδήποτε μορφῆς «παράδεισο», τότε ὁπωσδήποτε ὁ παράδεισος θά μετατρεπόταν γιά τόν ἄνθρωπο σέ πραγματική κόλαση!  Γιατί δέν θά ὑπῆρχε τό στοιχεῖο τῆς ἐλεύθερης ταυτίσεως μέ αὐτόν τόν παράδεισο, τό στοιχεῖο τῆς ἀγάπης καί τῆς προσωπικῆς κοινωνίας, δηλαδή ὁ ἀληθινός παράδεισος τοῦ Θεου! 

Τό δῶρο τῆς ἐλευθερίας, πού ἀπορρέει ἀπό τή φύση τοῦ ἀνθρώπου ὡς τό «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ», δίνει ἱκανοποιητική ἀπάντηση σέ πολλά ἐρωτήματα πού σχετίζονται μέ τήν κατάσταση τῆς πτώσης τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, τήν κατάσταση τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου.  Οἱ σχέσεις ἀγάπης ἀνάμεσα στόν Θεό καί στόν ἄνθρωπο προϋποθέτουν ἐλεύθερη συγκατάθεση·  ὄχι ἐξαναγκασμό!

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο «Ἡ Ὀρθοδοξία μας».
Ἔτος 1994
σελίδες 101-103

Διαβάστε περισσότερα αποσπάσματα από το βιβλίο πατώντας  Η Ορθοδοξία μας

___________