Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου. Λόγοι Γ΄ Κεφάλαιο 1ον. 1)«Ή δύναμη του καλού λογισμού » 2)«Ή μεγαλύτερη αρρώστια: οί αριστεροί λογισμοί »

Λόγοι Γ΄

ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ
"ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ"
ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 

Ο πόλεμος των λογισμών

 Οί καλοί και οί κακοί λογισμοί[1]

- Γέροντα, τα ζώα πώς καταλαβαίνουν την καλωσύνη ενός άνθρωπου;
- 'Έχουν διαίσθηση και καταλαβαίνουν, αν τα αγαπάς, αν τα πονάς. Τα ζώα στον Παράδεισο αισθάνονταν την εϋωδία της Χάριτος και υπηρετούσαν τον Αδάμ. Μετά την παράβαση ή φύση συστενάζει με τον άνθρωπο. Νά, ο καημένος ό λαγός λ.χ. συνέχεια κοιτάζει φοβισμένος. Ή καρδιά του χτυπάει τάκ- τάκ-τάκ. Λεν κοιμάται καθόλου ό φουκαράς.
Πόσο υποφέρει αυτό τό αθώο πλασματάκι εξ αιτίας μας! Όταν όμως ένας άνθρωπος επανέρχεται στην κατάσταση προ της πτώσεως, τά ζώα τον πλησιάζουν ξανά χωρίς φόβο. Ό άνθρωπος, όταν τα βλέπη όλα με καλούς λογισμούς, εξαγνίζεται και χαριτώνεται από τον Θεό.
Με τους αριστερούς λογισμούς κατακρίνει και αδικεί τους άλλους, εμποδίζει την Θεία Χάρη να ερθη, και εύχεται ό διάβολος και τον αλωνίζει.

«Ή δύναμη του καλού λογισμού »

- Γέροντα, στην Παλαιά Διαθήκη, στο Δ' βιβλίο των Μακκαβαίων, αναφέρεται:"Ό ευσεβής λογισμός δεν είναι έκριζωτής των παθών, άλλα ανταγωνιστής[2]" . Τί σημαίνει;
- Κοίταξε νά δής: Τά πάθη είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μας, αλλά ό ευσεβής, ό καλός, λογισμός μας βοηθάει νά μην υποδουλωνώμαστε σ' αυτά.
Όταν ό άνθρωπος φέρνη όλο καλούς λογισμούς και σταθεροποίηση μιά καλή κατάσταση, τά πάθη παύουν νά ενεργούν, οπότε είναι σάν νά μήν υπάρχουν. Δηλαδή ό ευσεβής λογισμός δεν ξερριζώνει τά πάθη, αλλά τά πολεμάει και μπορεί νά τά καταβάλη.

Νομίζω, ό συγγραφεύς περιγράφει τί μπόρεσαν νά υποφέρουν οί Άγιοι Επτά Παίδες, ή μητέρα τους Άγια Σολομονή και ό διδάσκαλος τους Άγιος Έλεάζαρος, έχοντας ευσεβείς λογισμούς[3], γιά νά δείξη ακριβώς τήν δύναμη του καλού λογισμού.
Ένας καλός λογισμός ισοδυναμεί με μια πολύωρη αγρυπνία! Έχει μεγάλη δύναμη. Όπως τώρα κάποια νέα όπλα σταματούν μέ ακτίνες λέιζερ τον πύραυλο στην βάση του και τον εμποδίζουν νά έκτοξευθη, έτσι και οι καλοί λογισμοί προλαβαίνουν και καθηλώνουν τους κακούς λογισμούς στά "αερο- δρόμια" τοΰ διαβόλου, άπό τά όποια ξεκινούν.
Γι' αυτό προσπαθήστε, όσο μπορείτε, πρίν προλάβη ό πειρασμός νά σας φυτέψη κακούς λογισμούς, νά φυτεύετε εσείς καλούς λογισμούς, γιά νά γίνη ή καρδιά σας ανθόκηπος καί νά συνοδεύεται ή προσευχή σας άπό τήν θεία εύωδία της καρδίας σας.
Όταν κανείς κρατά έστω καί λίγο αριστερό, δηλαδή κακό, λογισμό γιά κάποιον, οποιαδήποτε άσκηση καί άν κάνη, νηστεία, αγρυπνία κ.λπ., πάει χαμένη. Σέ τί θά τον βοηθήση ή άσκηση, άν δεν αγωνίζεται παράλληλα νά μή δέχεται τους κακούς λογισμούς; Γιατί νά μήν άδειάση άπό το πιθάρι πρώτα όλο το κατακάθι τού λαδιού, πού είναι μόνο γιά σαπούνι, καί ύστερα νά βάλη το καλό λάδι, άλλα βάζει το καλό μέ το άχρηστο καί το μουρνταρεύει;
Ένας αγνός, καλός, λογισμός έχει μεγαλύτερη δύναμη από κάθε άσκηση. Κάποιος νέος λ.χ. πολεμείται άπό τον διάβολο καί έχει ακάθαρτους λογισμούς καί κάνει αγρυπνίες, νηστείες, τριήμερα, γιά νά απαλλαγή άπό αυτούς. Ένας αγνός λογισμός όμως πού θά φέρη έχει μεγαλύτερη δύναμη καί άπό τις αγρυπνίες καί άπό τις νηστείες πού κάνει καί τον βοηθάει πιο θετικά.
- Γέροντα, όταν λέτε "αγνός λογισμός", αναφέρεσθε μόνο σέ ειδικά θέματα ή καί σέ γενικώτερα;
- Καί σέ γενικώτερα. Γιατί ό άνθρωπος, όταν τά βλέπη όλα μέ καλούς λογισμούς, εξαγνίζεται καί χαριτώνεται άπό τον Θεό. Μέ τους αριστερούς λογισμούς κατακρίνει και αδικεί τους άλλους, εμποδίζει την θεία Χάρη να ερθη, και έρχεται έπειτα ό διάβολος καί τον αλωνίζει.
- Δηλαδή, Γέροντα, επειδή κατακρίνει, δίνει δικαίωμα στον διάβολο να τον αλωνίση;
- Ναί. Όλη ή βάση είναι ό καλός λογισμός. Αυτό είναι πού ανεβάζει τον άνθρωπο, τον αλλοιώνει προς το καλό. Πρέπει να φθάση κανείς στο σημείο να τά βλέπη όλα καθαρά. Είναι αυτό πού είπε ό Χριστός: "­Μή κρίνετε κατ' όψιν, αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε"[4]. Μετά φθάνει ό άνθρωπος σε μία κατάσταση πού βλέπει τά πάντα μέ τά πνευματικά μάτια, όχι μέ τά ανθρώπινα. Όλα τά δικαιολογεί, μέ την καλή έννοια.
Πρέπει νά προσέχουμε νά μή δεχώμαστε τά πονηρά τηλεγραφήματα του διαβόλου, γιά νά μή μολύνουμε ­τον " Ναόν τον Αγίου Πνεύματος"[5] καί άπομακρυνθή ή Χάρις του Θεού, μέ αποτέλεσμα νά σκοτισθοϋμε. Το Άγιο Πνεύμα, όταν δη τήν καρδιά μας αγνή, έρχεται καί κατοικεί μέσα μας, γιατί αγαπάει τήν αγνότητα - γι' αυτό καί παρουσιάσθηκε σάν περιστέρι.

«Ή μεγαλύτερη αρρώστια: οί αριστεροί λογισμοί »

- Γέροντα, αγωνιώ, όταν έχω νά τακτοποιήσω ένα πρόβλημα, καί δέν μπορώ νά κοιμηθώ.
- Σ' εσένα το βασικό πρόβλημα είναι οί πολλοί λογισμοί. Άν δέν είχες αυτούς τους πολλούς λογισμούς, θά μπορούσες νά άποδώσης πολύ περισσότερα καί στην διακονία σου καί στά πνευματικά σου. Άκου έναν τρόπο, γιά νά άποφεύγης τους πολλούς λογισμούς: Όταν σου έρχεται στον νού κάτι πού πρόκειται π.χ. νά κάνης αύριο, να λες στον λογισμό σου: "Αύτη ή δουλειά δεν είναι γιά σήμερα θά την σκεφθώ αύριο".
Επίσης, όταν είναι νά άποφασίσης γιά κάτι, μην ταλαιπωρήσαι με την σκέψη νά βρής το καλύτερο και αναβάλλεις συνέχεια. Διάλεξε κάτι και προχώρα. Άφησε έπειτα τόν Θεό νά φροντίση γιά τά παραπέρα. Προσπάθησε νά άποφεύγης την σχολαστικότητα, γιά νά μή ζαλίζης το μυαλό σου. Νά κάνης ό,τι μπορεΐς-μέ φιλότιμο και νά κινήσαι απλά και με μεγάλη εμπιστοσύνη στον Θεό.
Τόν υποχρεώνουμε, κατά κάποιον τρόπο, τόν Θεό νά βοηθήση, όταν αναθέτουμε το μέλλον και τις ελπίδες μας σ' Αυτόν. Μέ τους πολλούς λογισμούς κι ένας υγιής άνθρωπος αχρηστεύεται. Ένας πού πάσχει και υποφέρει, είναι δικαιολογημένος, αν στενοχωριέται.
Ένας όμως πού έχει τήν υγεία του και ζαλίζεται καί υποφέρει από αριστερούς λογισμούς, αυτός είναι γιά δέσιμο! Νά είναι μιά χαρά καί νά βασανίζεται μέ τους λογισμούς του!
Στην εποχή μας ή μεγαλύτερη αρρώστια είναι οι μάταιοι λογισμοί των κοσμικών ανθρώπων. Οι άνθρωποι όλα μπορεί νά τά έχουν εκτός άπό καλούς λογισμούς. Ταλαιπωρούνται, γιατί δεν αντιμετωπίζουν τά πράγματα πνευματικά. Π.χ. ξεκινάει κανείς νά πάη κάπου, παθαίνει μιά μικρή βλάβη ή μηχανή τού αυτοκινήτου του, καί καθυστερεί λίγο νά φθάση στον προορισμό του. Άν εχη καλό λογισμό, θά πή: "Φαίνεται, ό Καλός Θεός έφερε αυτό το εμπόδιο, γιατί ίσως θά πάθαινα κάποιο ατύχημα, άν δεν είχα αυτήν τήν καθυστέρηση. Πώς νά Σέ ευχαριστήσω, Θεέ μου, γι' αυτό;", καί δοξάζει τόν Θεό. Ένώ, άν δεν εχη καλό λογισμό, δεν θά αντιμετώπιση πνευματικά τήν κατάσταση, θά τά βάλη μέ τόν Θεό καί θά βρίζη: "Νά, θά πήγαινα νωρίτερα, άργησα, τί αναποδιά! Καί Αυτός ό Θεός...".
Ό άνθρωπος, όταν δέχεται ό,τι τού συμβαίνει μέ δεξιό λογισμό, βοηθιέται. Ένώ, όταν δουλεύη αριστερά, βασανίζεται, λειώνει, παλαβώνει. Μιά φορά, πριν άπό χρόνια, μπήκαμε σε ένα φορτηγό πού είχε γιά καθίσματα κάτι σανίδες, γιά νά έρθουμε από την Ουρανούπολη στην Θεσσαλονίκη. Μέσα ήταν άνω-κάτω, βαλίτσες, πορτοκάλια, ψάρια, βρώμικα καφάσια από ψάρια πού τά επέστρεφαν, παιδιά από την Άθωνιάδα, άλλα καθιστά, άλλα όρθια, καλόγεροι, λαϊκοί...
Ενας λαϊκός ήρθε και κάθησε δίπλα μου. Ήταν και χονδρός καί, επειδή κάπως στρυμώχθηκε, έβαλε τις φωνές: "Τί κατάσταση είναι αυτή!...". Πιο εκεί ήταν ένας μοναχός πού, ό φουκαράς, ήταν κουκουλωμένος μέχρι επάνω άπό τά καφάσια καί μόνον το κεφάλι του είχε εξω. Έν τω μεταξύ, όπως κουνιόταν το φορτηγό - ό δρόμος ήταν ένας καρρόδρομος χαλασμένος -, έπεφταν τά στοιβαγμένα καφάσια καί ό καημένος προσπαθούσε νά τά πετάη άριστερά-δεξιά μέ τά χέρια του, γιά νά μήν τον χτυπήσουν στο κεφάλι.
Καί ό άλλος φώναζε, επειδή καθόταν λίγο στρυμωχτα. "Δεν βλέπεις, τού λέω, εκείνος πώς είναι, κι εσύ φωνάζεις;". Ρωτάω καί τον μοναχό: "Πώς τά περνάς, πάτερ;". Κι εκείνος χαμογελώντας μού λέει: "Άπό τήν κόλαση, Γέροντα, καλύτερα είναι εδώ"! Ό ένας βασανιζόταν, άν καί καθόταν, καί ό άλλος χαιρόταν, παρόλο πού τά καφάσια κόντευαν νά τον κουκουλώσουν.
Καί είχαμε δυο ώρες δρόμο, δέν ήταν καί κοντά. Ό νους τού λαϊκού γύριζε στην άνεση πού θά είχε, αν ταξίδευε μέ λεωφορείο, καί πήγαινε νά σκάση, ενώ ό μοναχός σκεφτόταν τήν στενοχώρια πού θά είχε, άν βρισκόταν στην κόλαση, καί ένιωθε χαρά. Σκέφθηκε: "Σε δυο ώρες θά φθάσουμε καί θά κατεβούμε, ενώ οι καημένοι στην κόλαση ταλαιπωρούνται αιώνια. Ύστερα εκεί δέν έχει καφάσια, κόσμο κ.λπ., άλλα είναι κόλαση. Δόξα Σοι ό Θεός, εδώ είμαι καλύτερα".
- Πού οφείλεται, Γέροντα, ή διαφορά εμπιστοσύνης λ.χ. δύο υποτακτικών προς τον Γέροντα τους;
- Στον λογισμό. Μπορεί κανείς νά εχη χαλασμένο λογισμό γιά οτιδήποτε καί γιά οποιονδήποτε. Άν ό άνθρωπος δέν εχη καλό λογισμό και δέν βγάζη τόν εαυτό του άπό τις ενέργειες του - αν ενεργή δηλαδή με ιδιοτέλεια -, δέν βοηθιέται ούτε και άπό έναν Άγιο.
Όχι άγιο Γέροντα ή άγια Γερόντισσα νά εχη, όχι τόν Άγιο Αντώνιο νά είχε Γέροντα, αλλά και όλους τους Άγιους, δέν μπορεί νά βοηθηθη. Ούτε ό ίδιος ό Θεός δέν μπορεί νά βοηθήση έναν τέτοιον άνθρωπο, άν και τό θέλη πολύ. Όταν κανείς άγαπάη τόν εαυτό του, εχη δηλαδή φιλαυτία, όλα τά ερμηνεύει όπως τά αγαπάει ό εαυτός του.
Και βλέπεις, άλλοι τά ερμηνεύουν αμαρτωλά, άλλοι όπως τους αναπαύει, και σιγά-σιγά γίνονται φυσιολογικές αυτές οι παράλογες ερμηνείες τους. Όπως και άν φερθής, σκανδαλίζονται Είναι μερικοί πού, άν τους προσέξης λίγο, άν τους πής έναν καλό λόγο, πετούν. Άν δέν τους προσέξης, λυπούνται πολύ, πιάνουν τά άκρα, πού είναι τοΰ πειρασμού.
Βλέπουν λ.χ. μία κίνηση καί λένε: "ά! έτσι θά έγινε", και ύστερα καταλήγουν νά είναι σίγουροι ότι έτσι έγινε. Ή βλέπουν τόν άλλον σοβαρό καί νομίζουν ότι κάτι έχει μαζί τους, ένώ ό άλλος μπορεί νά είναι σοβαρός, γιατί τόν απασχολεί κάτι. Προ ήμερων ήρθε καί σ' εμένα κάποιος καί μού είπε: "Γιατί παλιά μού μιλούσε ό τάδε καί τώρα δέν μού μιλάει; Του είχα κάνει μιά παρατήρηση, μήπως γι' αυτό;". "Κοίταξε, του λέω, μπορεί νά σέ είδε καί νά μή σέ πρόσεξε ή είχε κανέναν άρρωστο καί είχε στον νού του νά ψάξη γιά γιατρό ή νά βρή συνάλλαγμα, γιά νά πάη στο εξωτερικό κ.λπ.". Καί πράγματι ό άλλος είχε άρρωστο άνθρωπο, είχε ένα σωρό φροντίδες, καί αυτός είχε τήν απαίτηση νά σταθή νά τοΰ μιλήση καί έβαζε ένα σωρό λογισμούς.

1 Ή λέξη "λογισμός" στην ασκητική γλωσσά δηλώνει είτε μία απλή σκέψη πού περνάει από τόν νου, είτε μία κίνηση της ψυχής προς τό καλό ή προς τό κακό, είτε μία τάση καλή ή κακή, ή οποία έχει άποκτηθή μέ τήν συνεργασία τοϋ νου, της συνειδήσεως, του συναισθήματος και τής βουλήσεως. Επειδή οί λογισμοί προηγούνται κάθε πράξεως, γι' αυτό ό αγώνας κάθε πιστοϋ, αλλά κυρίως τοϋ μονάχου, για νά είναι σωστός, πρέπει νά στρέφεται πρωταρχικά στην εξέταση των λογισμών, ώστε νά καλλιεργούνται οί καλοί και νά άποβάλλωνται οί κακοί.
2 Βλ. Δ' Μακ. 3,5.
3 Βλ. Δ' Μακ. 5,1 κ.έ.
4 Ίω. 7, 24.
5 Βλ. Α ' Κορ. 6, 19 καί 3, 16.

Απόσπασμα από τις σελίδες  1-24 του βιβλίου:
            ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
                              ΛΟΓΟΙ Γ΄      
                ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΦΥΠΝΙΣΗ
                  ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ
       «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ»
                ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ