Διαλογική συζήτησις Ευαγγελικών και Ορθοδόξων. Θέμα 5ον «Περί του Μυστηρίου της Ιεράς Εξομολογήσεως» Μέρος Ε΄ (Οι Πατέρες των 4ων πρώτων αιώνων). Αρχ. Ιωήλ Γιαννακόπουλου

Διαλογική συζήτησις Ευαγγελικών και Ορθοδόξων
Αρχιμανδρίτου Ιωήλ Γιαννακοπούλου
Εκδόσεις Πουρνάρα – Θεσσαλονίκη 

ΘΕΜΑ 5ον:  «Περί του Μυστηρίου της Ιεράς Εξομολογήσεως» Μέρος Ε΄ (Οι Πατέρες των 4ων πρώτων αιώνων) (σελίδων 92-98)

4ον.Ὠριγένης (185-254 μ.Χ.) –(σελ.92—94)

Εὐαγγελικός: Ὁ κ. Μεταλληνός εἰς τήν σελίδα 28 τοῦ ἔργου του γράφει διά τόν Ὠριγένη, ὅτι «δέν ὁμιλεῖ περί μυστηριακῆς ἐξομολγήσεως ἀλλά περί προαιρετικῆς τινος ἐλευθέρας καί σπανίας».

Ὀρθόδοξος: Καί ὅμως! Ὁ Ὠριγένης ἐπανειλημμένως ὁμιλεῖ περί τῆς εἰς τούς ἱερεῖς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως καί περί τῆς ἱερατικῆς ἐξουσίας τοῦ δεσμεῖν καί λύειν.  Καί ἰδού.

Πρωτίστως μαρτυρεῖ ὁ Ὠριγένης ὅτι ἐπί τῆς ἐποχῆς του οἱ ἐπίσκοποι διεξεδίκουν ὑπέρ ἑαυτῶν ὡς διάδοχον τῶν ἀποστόλων τήν ἐξουσίαν τοῦ δεσμεῖν καί λύειν.  Οὕτως ἑρμηνεύων τό χωρίον τοῦ Ματθαίου «καί δώσω σοι τάς κλεῖς τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν» παρατηρεῖ τάς ἑξῆς:

«Ἐπεί δέ οἱ τόν τόπον τῆς Ἐπισκοπῆς ἐκδικοῦντες χρῶνται τῷ ρητῷ ὡς Πέτρος καί τάς κλεῖδας τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας ὑπό τοῦ Σωτήρος εἰληφότες διδάσκουσι τε τά ὑπ’αὐτῶν δεδομένα τοὐτέσι καταδεδικασμένα καί ἐν οὐρανοῖς δεδέοθαι καί τά ὑπ’ αὐτῶν ἄφεσιν εἰληφότα καί ἐν οὐρανοῖς λελύσθαι, λεκτέον ὅτι ὑγιῶς λέγουσιν, εἰ ἔχουσιν ἔργον δι’ ὅ εἴρηται ἐκείνῳ τῷ Πέτρῳ: Σύ εἶ Πέτρος καί εἰ τηλικοῦτοι εἰσίν, ὡς ἐπί αὐτοῖς ὑπό Χριστοῦ οἰκοδομεῖσθαι τήν ἐκκλησίαν καί ἐπ’ αὐτούς εὐλόγως τοῦτο ἀναφέρει τ’ ἄν πύλαι ᾃδου οὐκ ὀφείλουσιν κατισχύειν τοῦ δεσμεῖν καί λύειν»

(Ὠριγένης εἰς τόν Ματθ. βιβλ. ΧΙΙ Migne 13 1013).

Εἰς ἄλλα μέρη τῶν συγγραμμάτων του ὁ Ὠριγένης εἶναι κατηγορηματικώτερος.  Εἰς τήν Ε΄ ὁμιλίαν του εἰς τό Λευϊτικόν ὁ Ὠριγένης παρατηρεῖ τά ἑξῆς: (In Levit Homil v.3 Migne 12, 415). Ἰδού τίς λέγει: «ἕπεται λοιπόν, ἵνα κατά τήν εἰκόνα τούτου, ὄστις τήν ἱερωσύνην τῇ ἐκκλησίᾳ ἔδωκε, καί οἱ λειτρουργοί καί οἰ ἰερεῖς τῆς ἐκκλησίας ἀναδέχωνται τά ἁμαρτήματα τοῦ λαοῦ καί μιμούμενοι καί αὐτοί τοῦ διδασκάλου ἄφεσιν ἁμαρτιῶν τῷ λαῷ ἀπονέμωσι»(λατινιστί).  Εἰς ἄλλο μέρος λέγει: «Ἄκουσον τέλος αὐτοῦ λέγοντος περί τοῦ ἡμαρτηκότος: «παρέδωκα, φησί, τόν τοιοῦτον τῷ Σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ἴνα τό πνεῦμα σωθῇ».  Βλέπεις λοιπόν ὅτι οὐ μόνον διά τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ παρέδωκεν ὁ Θεός τούς παραβάτας εἰς χεῖρας ἐχρθῷ, ἀλλά καί δι’ ἐκείνων οἴτινες τῆς ἐκκλησίας προΐστανται καί ἔχουσι ἐξουσίαν οὐ μόνον τοῦ λύειν ἀλλά καί τοῦ δεσμεῖν, παραδίδονται οἱ ἁμαρτωλοί εἰς ὄλεθρον τῆς σρκός, ἀφοῦ διά τά ἁμαρτήματα τῶν ἀπό τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ χωρίζονται»(In libr Judicum cum Homilia III & 5 Migne 12.961).

Καί εἰς ἄλλο μέρος λέγει: «Ἐάν ἁμάρτῃ ὁ Ἰσραηλίτης, τοὐτέστιν ὁ λαϊκός δέν δύναται αὐτός τό ἁμάρτημα του νά ἀφαιρέσῃ, ἀλλά ζητεῖ τόν λευΐτην ἔχων ἀνάγκην τοῦ ἱερέως, πολλῷ μᾶλλον ἀφοῦ ζητεῖ κἄτι ἀνώτερον τούτων ἔργον τοῦ ἀρχιερέως ἐστί» (In homil. x, I, 12, 635).

Ἰδοῦ τι γράφει καί περί τῆς ἐξομολογήσεως εἰς τήν ΙΖ΄ ὀμιλίαν εἰς τόν Λουκᾶν ἀναγινώσκομεν τά ἑξῆς: «τήν ἁμαρτίαν μου ἐγνώρισά (σοι) καί τήν ἀνομίαν μου οὐκ ἐκάλυψα. Εἶπα ἐξαγορεύσω κατ’ ἐμοῦ τήν ἀνομία μου τῷ Κυρίῳ (ψαλ. Λἀ.5). Ἐπειδή ἐάν θά ἐπράττομεν τοῦτο καί ἀπεκαλύπτομεν τά ἁμαρτήματα ἡμῶν οὐ μόνον εἰς τόν Θεόν, ἀλλά καί εἰς τούτους οἵτινες δύνανται νά θεραπεύσωσι τά τραύματα μας καί ἁμαρτήματά μας θά ἐξελειφθῶσι τά ἁμαρτήματά μας ὑπ’ αὐτοῦ, (In Lucam Homilia XVIII leque 13, 1846)

Ἐπίσης «Ὑπάρχει ἀκόμη καί ἑβδόμη ἀλλά σκληρή (dura) καί δυσχερής ἡ διά μετανοίας ἄφεσις ἁμαρτιῶν.  Ὄταν ὁ ἁμαρτωλός πλένη τήν στρωμνήν του μέ τά δάκρυα του καί γίνονται γι’ αὐτόν τά δάρκυα του ἄρτος ἡμέρας καί νυκτός καί ὅταν δέν αἰσχύνεται νά δείξῃ εἰς τόν ἱερέα τήν ἁμαρτία του καί νά ζητήσῃ φάρμακον, κατά τόν εἰπόντα: Εἶπα ἐξαγορεύεσω κατ’ ἐμοῦ τήν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ καί  σύ ἀφῆκας τήν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου» (ψαλ. 31,5). Ἐξ’ ὅλων τῶν χωρίων αὐτῶν βεβαιούμεθα ὅτι εἶναι ὑποχρεωτική καί οὐχί προαιρετική κ. Εὐαγγελικέ.

5ον.Κυπριανός (200-258 μ.Χ.)  -(σελ. 94-96)

Εὐαγγελικός: Ὁ κ. Μεταλληνός εἰς τήν σελίδα 27 τοῦ ἔργου του γράφει διά τόν Κυπριανόν «διά τάς μετά τό βάπτισμα ἁμαρτίας συνιστᾷ μόνον τήν προσευχήν».

Ὀρθόδοξος: Ὁ Ἅγιος Κυπριανός ἐπίσκοπος Καρχηδόνος κάμει πολύν λόγον διά τόν θεσμόν τῆς ἐξομολογήσεως καί τήν δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τῶν πρεσβυτέρων παρεχομένην ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν. Ἰδού τό πρῶτον ἀπόσπασμα τῶν συγγραμμάτων του.

«Παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, ἄς ἐξομολογῆται ἕκαστος τά ἁμαρτήματά του, ἐφ’ ὅσον χρόνον δύναται νά γίνῃ δεκτή ἡ ἐξομολόγησις τοῦτου ἐφ’ ὅσον χρόνον εἶναι εὐάρεστος τῷ Κυρίῳ ἡ ἱκανοποίησις  κ α ί   ἡ   δ ι ά   τ ῶ ν   ἱ ε ρ έ ων    ἄ φ ε σ ι ς» (De lapsis κεφ. Migne 4, 503).

Εἰς ἄλλο χωρίον αὐτοῦ ὑποστηρίζει, ὄτι «ἐκεῖνος ἅγει μετάνοιαν, ὅστις μνήμων τοῦ θείου παραγγέλματος, ἥπιος καί ὑπομονητικός «et sacerdotibus Dei obtemperans»= καί τοῖς ἱερεῦσι τοῦ Θεοῦ πειθόμενος διά τῶν ἔργων του τῆς ὑποακοῆς καί δικαιοσύνης καθίσται ἄξιος τοῦ Κυρίου» (΄Epist XIII, 1 Migne 4, 266).

Ἐξανιστάμενος ἀλλαχοῦ διά τήν ἄνευ προηγουμένης ἑτοιμασίας διά μετανοίας προσέλευσιν μερικῶς εἰς τήν θείαν εὐχαριστίαν, παρατηρεῖ: «Καταφρονηθέντων πάντων τούτων, πρίν ἤ ἐξιλεωθῶσι τά ἁμαρτήματα (ante exomologesin facfam ante purgatam conscientiam sacrificio et manu sacerdotis»=) πρό τοῦ νά γίνῃ ἡ ἐξομολόγησις πρό τοῦ νά καθαρισθῇ ἡ συνείδησις διά τῆς θυσίας καί τῆς χειρός τοῦ ἱερέως......βία ἐπιβάλλεται κατά τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου»(De Jaspis XVI Migne 4, 403).

Καί ἀλλαχοῦ ἐκ τῆς αὐτῆς ἀφορμῆς γράφει: «Ἐκεῖνοι πρό τοῦ νά γίνῃ μετάνοια, πρό τοῦ νά κάμουν ἐξομολόγησιν τοῦ βαρυτάτου καί ἐσχάτου ἁμαρτήματος (ante manum ab episcopo et clero in pοenitantiam impositam) = πρό τοῦ νά ἐπιτεθῇ ἐπί τῇ μετανοίᾳ ἡ χείρ ὑπό τοῦ ἐπισκόπου καί τοῦ κλήρου....». (Epist X.1. Migne 4, 260).

Καί ἀλλαχοῦ σαφέστερον... «Εἰς μικρότερα ἁμαρτήματα ἄγουσιν οἱ ἁμαρτωλοί μετάνοιαν κατά δίκαιον χρόνον καί κατά τήν τάξιν τῆς παιδαγωγίας (ad exomologesim veniant et per manus impositionem episcopi et cleri jus comunications accipiant=) πρός τήν ἐξομολόγησιν ἔρχονται καί διά τῆς ἐπιθέσεως τῆς χειρός τοῦ ἐπισκόπου καί τοῦ κλήρου τό δικαίωμα τῆς ἐπικοινωνίας λαμβάνουσι....(εἰς τό βαρύτατον δέ αὐτό ἁμάρτημα) πρό τοῦ νά γίνῃ ἡ μετάνοια πρό τοῦ νά κάμουν ἐξομολόγησιν, πρό τοῦ νά γίνῃ εἰς αὐτο΄ςυ ἡ ἐπίθεσις τῆς χειρός ὑπό τοῦ ἐπισκόπου καί τοῦ κλήρου, δίδεται εἰς αὐτούς ἡ εὐχαριστία!» (Epist ix, 2 Migne 4, 257-258).

Ἑπομένως ὀ Κυπριανός ὁμιλεῖ σαφέστατα περί ἐξομολογήσεως ἐνώπιον τοῦ ἱερέως κ. Εὐαγγελικέ.

6ον. Γρηγόριος ὁ Θαυματουργός (205-265 μ.Χ.)¹ (σελ.97-98)

(¹ Δ ι ό ρ θ ω σ ι ς : Εἰς προηγούμενον τυπογραφικόν φύλλον καί ἐν σελίδι 86 ἐκ παραδρομῆς ἐγράφη δίς ἡ φράσις «δέν εἶχεν ἀκόμη βαπιτσθῇ, οὐδέ εἶχεν εἰλικρινῶς πιστεύσει» ἐν ὧ ἔπρεπε νά γραφῇ.  «Εἶχε μέν βαπτισθῆ, δέν εἶχε ὅμως εἰλικρινῶς πιστεύσει»῎

Εὐαγγελικός: κ. Μεταλληνός εἰς τήν σελίδα 28 τοῦ μνημονευθέντος ἔργου του γράφει διά τόν Γρηγόριον τόν Θαυματουργόν «Οὐδέν ἀναφέρει περί ἐξομολογήσεως».

Ὀρθόδοξος: Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θαυματουργός δέν ὁμολογεῖ ἀμέσως περί ἐξομολογήσεως εἰς τούς ἱερεῖς ἐπιβεβαιοῖ ὅμως ἐμμέσως τήν ἱερατικήν ἐξουσίαν, διότι ὁρίζει καί αὐτός ὡς ἐπίσκοπος ἐπιτίμα διά τούς ἁμαρτωλούς.  Οὕτω βλέπομεν εἰς τήν κανονικήν του ἐπιστολήν νά ὁμιλῇ περί παραβατῶν «οὕς δεῖ ἐκκηρύξαι τῶν εὐχῶν» (κανών ΣΤ΄) καί περί ἄλλων τούς ὁποίους «καί τῆς ἀκροάσεως ἀπεῖρξαι δεῖ» (κανών Η΄) καί τέλος περί ἐκείνων, οἵτινες πρέπει «ἐν τῇ τῶν ἐπιστρεφόντων τάξει ὑποπίπτειν» (κανών Θ΄) καί δέον νά συγκαταριθμοῦνται «ἐν τοῖς ὑποκίπτουσι» (κανών 1).  Καθορίζων δέ ἐπί τό σαφέστερον τούς βαθμούς τῶν ἐπιτιμίων, εἰς τά ὁποῖα ἀναλόγως τοῦ βάρους τῆς παρεκτροπῆς ἔπρεπε νά ὑποβάλλωνται οἱ μετανοοῦντες γράφει:  «Ἡ πρόσκλαυσις ἔξω τῆς πύλης τοῦ εὐκτηρίου ἐστίν, ἔνθα ἐστῶτα τόν ἁμαρτάνοντα χρή τῶν εἰσιόντων δεῖσθαι πιστῶν, ὑπέρ αὐτοῦ εὔχεσθαι. Ἡ ἀκρόασις, ἔνδοθεν τῆς πύλης ἐν τῷ νάρθηκι ἔνθα ἐστάναι χρή τόν ἡμαρτηκότα ἕως τῶν κατηχουμένων, καί ἐντεῦθεν ἐξέρχεσθαι. Ἡ δέ ὑπόπτωσις, ἵνα ἕσωθεν τῆς πύλης τοῦ ναοῦ ἰστάμενος μετά τῶν κατηχουμένων ἐξέρχηται. Ἡ σύστασις, ἵνα συνίσταται τοῖς πιστοῖς καί μή ἐξέρχηται μετά τῶν κατηχουμένων».

Ἐνταῦθα ὅπως εἴπομεν καί ἀνωτέρω δέν μαρτυρεῖ μέν ῥητῶς ὁ Γρηγόριος περί ἐξομολογήσεως εἰς τούς ἐπί τῆς μετανοίας ἱερεῖς, θεωρεῖ ὅμως ὡς ἀναγόμενον εἰς τήν ἐξουσίαν αὐτοῦ ὡς ἐπισκόπου νά καθορίσῃ ἐπιτίμια, τήν ἐπιμήκυνσιν τῶν ὁποίων ἤ τήν μετατάξιν ἀπό τοῦ ἑνός εἰς τό ἄλλο ἐξαρτᾷ ἀπό τήν διάκρισιν τῶν ἑκασταχοῦ ἐπισκόπων, ἀφοῦ ὁ πρός ὅν γράφει εἶναι κληρικός, τόν ὁποῖον προσφωνεῖ ἱερώτατον πάπαν.

Συνεχίζεται ...

Ψηφιοποίηση κειμένων Κατερίνα