O Μεσσηνίας Χρυσόστομος αφού έλυσε το πρόβλημα της αποκαθήλωσης των θρησκευτικών συμβόλων με το: «να κατεβάσουμε τους σταυρούς» λύνει και το πρόβλημα της λειτουργικής γλώσσας: «Το ζήτημα είναι ποια μετάφραση θα χρησιμοποιήσουμε»!!

Ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας μιλάει στο Amen.gr για το ζήτημα της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας στη δημοτική γλώσσα.

Το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος στον Νίκο Παπαχρήστου.

-Νίκος Παπαχρήστου: Σεβασμιώτατε, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος τοποθετήθηκε στο ζήτημα χρήσης της δημοτικής γλώσσας στη Θεία Λειτουργία εξ αφορμής της σχετικής πρωτοβουλίας του Μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελετίου. Θα ήθελα ένα πρώτο σχόλιο σας.

-Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Καταρχήν πρέπει να πούμε μια κυριαρχούσα αρχή που υπάρχει μέσα στην Εκκλησία. Για οποιαδήποτε αλλαγή, μεταβολή σε θέματα πίστεως και σε θέματα λατρείας, μάλιστα σε επίπεδο λατρείας όταν αφορά αυτό το μυστήριο της θείας ευχαριστίας απαιτείται μια συνοδική απόφαση. Όχι τόσο για να δείξει την βαρύτητα του θέματος, όσο για να επιβεβαιώσει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία στα πλαίσια της εκκλησιολογίας.
Νομίζω λοιπόν ότι η καθιέρωση και όχι μόνο σε ένα πειραματικό στάδιο ή δοκιμή δημιουργεί καταρχήν ένα πρόβλημα. Η αντιμετώπιση όμως του προβλήματος αυτού νομίζω ότι πρέπει να γίνει με νηφαλιότητα, μακράν από ακρότητες, είτε φιλελεύθερες είτε συντηρητικές και μάλιστα θα πρέπει να
μας διδάξει η ίδια η ιστορία της Εκκλησίας το πώς αντιμετωπίζονταν ή αντιμετωπίστηκαν παράλληλα θέματα και φαινόμενα μέσα στη ζωή της.

Θα ήθελα να πω, πρώτον, ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι υπάρχει μια ποιμαντική ευαισθησία στο ζήτημα. Και συγχρόνως δημιουργεί και μια ποιμαντική διάσταση. Και θα εθελοτυφλούσαμε εάν δεν θέλαμε να ζούμε ότι το πρόβλημα υφίσταται. Υφίστατο όμως και κατά το παρελθόν όταν οι Ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος πήγαν στην Μοραβία και μετέφεραν την λειτουργική παράδοση της Ανατολής στις συγκεκριμένες περιοχές η θεία λειτουργία στην ελληνική γλώσσα δεν γινόταν κατανοητή και αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν αλφάβητο, το λεγόμενο Κυριλλικό, και να μεταφράσουν στα Κυριλλικά δηλαδή στη γλώσσα την ομιλουμένη της εποχής τα λειτουργικά κείμενα και τα κείμενα της Αγίας Γραφής.

Έτσι λοιπόν πιστεύω ότι ποιμαντική διάσταση υπάρχει στο θέμα, ποιμαντικός προβληματισμός υφίσταται. Όσο θα περνάει ο καιρός και οι νεοέλληνες θα αποκόπτονται από την ελληνιστική διάλεκτο της γλώσσας θα δημιουργούνται επιπλέον προβλήματα. Κατά συνέπεια η Εκκλησία θα πρέπει να προβληματίζεται.

Δεύτερον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα λειτουργικά κείμενα είναι γραμμένα σε γλώσσα της εποχής που εγράφησαν και ως εκ τούτου απηχούν μια συγκεκριμένη μορφή η οποία σήμερα δεν είναι κατανοητή από όλους. Αυτό δεν έχει να κάνει με την εμπειρία και το βίωμα το οποίο αποκτά κανείς μέσα στην Εκκλησία. Δεν είναι το κείμενο μόνο το οποίο δίνει το βίωμα και την εμπειρία της λατρείας μέσα στην Εκκλησία. Είναι και άλλοι παράγοντες. Και αλλοίμονο να απολυτοποιούσαμε τα κείμενα  μόνο.

Και τρίτον, ότι δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι υπάρχει μια σχολαστική αντίληψη όπως υπήρχε στη Δύση κατά τον 8ο 9ο αιώνα της έννοιας των ιερών γλωσσών. Να επαναλάβουμε δηλαδή τις αιρέσεις των Τριγλωσσιτών ή των Πιλατιανών.

Θεωρώ λοιπόν ότι χρειάζεται να δείξουμε καταρχήν έναν προβληματισμό, δεύτερον χρειάζεται μελέτη του θέματος, τρίτον να αφουγκραστούμε τις σύγχρονες προκλήσεις των πιστών μας και κυρίως των νέων ανθρώπων  και τέλος να δούμε και την ποιμαντική διάσταση και τις συνέπειες αυτής της ποιμαντικής διάστασης του θέματος.

Ν.Π.: Είπατε ότι το θέμα αυτό προβληματίζει την Ιεραρχία…

Μητρ.Μεσσηνίας: Φαίνεται ότι έχει αρχίσει να προβληματίζει την Ιεραρχία, δεν την προβλημάτιζε μέχρι πρότινος…

Ν.Π.:  Θυμάμαι ότι ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχε αναλάβει την πρωτοβουλία να καθιερώσει δοκιμαστικά τη χρήση της δημοτικής, κάποιας μετάφρασης για τα Αναγνώσματα. Ωστόσο, υποχώρησε μπροστά στις αντιδράσεις κάποιων κύκλων. Δεν θυμάμαι να ξεκίνησε από τότε κάποιος διάλογος για το θέμα στο εσωτερικό της Ιεραρχίας, ούτε υπό την καθοδήγησή της κάποια συζήτηση με την συμμετοχή και των θεολογικών σχολών και άλλων…

Μητρ.Μεσσηνίας: Κοιτάξτε, το θέμα είναι ότι τώρα η Σύνοδος αντελήφθη ότι είναι ανάγκη πλέον να ξεκινήσουμε να μελετάμε το θέμα και σε επίπεδο Ιεραρχίας και σε επίπεδο θεολογικών σχολών αλλά εγώ θα έλεγα και σε επίπεδο ενορίας. Θα πρέπει να δούμε οι ενορίτες μας, οι ευχαριστιακές και λειτουργικές κοινότητες μας, εάν έχουν ανάγκη αυτή την μετάφραση ή δεν την έχουν. Προσέξτε, πρόβλημα θα δημιουργηθεί στο τι κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε. Ποιο μεταφρασμένο κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε. Και εκεί ακριβώς θα πρέπει να ρίξουμε το βάρος σαν Συνοδικό Όργανο, διότι μέσα από την συνοδική απόφαση την οποία θα λάβουμε για το ποιο κείμενο, ποια μετάφραση θα χρησιμοποιήσουμε θα είναι που θα δώσουμε και την εγκυρότητα και την αξιοπιστία της μεταφράσεως. Και δεν μένουμε στο επίπεδο κάποιων φωνών με ιδεολογικά συνθήματα όπως «νέο-βαρλααμίτες», «μη-βαρλααμίτες» και όλες αυτές τις αηδίες, τις αθεολόγητες.Ούτε υπάρχουν συντηρητικοί, ούτε φιλελεύθεροι.

Η παράδοση έχει μια δυναμική η οποία κινείται μέσα στον χρόνο και δεν είναι στατική. Δεν μένει στους τύπους αλλά υπάρχει ουσία. Και θα σας θυμίσω το εξής γεγονός. Μη ξεχνάτε τα ευαγγελικά του 1900 όπου Αρχιερείς, καθηγητές πανεπιστημίου, φοιτητές είχαν βγει στους δρόμους και η μια ομάδα αναθεμάτιζε την άλλη και φτάσαμε το 1980, στη δεκαετία του ’80, να συζητάμε πλέον όχι για την αναγκαιότητα της νεοελληνικής αποδόσεως της Αγίας Γραφής αλλά για το ποια νεοελληνική απόδοση είναι η καλύτερη.

Γι’ αυτό σας λέω ότι το ζήτημα δεν είναι ιδεολογικό, αν πρέπει να γίνει ή να μη γίνει η μετάφραση. Το ζήτημα είναι ποια μετάφραση θα χρησιμοποιήσουμε.

Ν.Π.: Κάνατε και μια νύξη για κάποιους κύκλους που κατηγορούν πρόσωπα τις Ιεραρχίας της Εκκλησίας…

Μητρ. Μεσσηνίας: Και εμένα τον ίδιο έχουν χαρακτηρίσει έτσι, γι’ αυτό το λέω…

Ν.Π.: Πριν συζητήσουμε για την κριτική αυτή, Σεβασμιώτατε, πιστεύετε ότι ένας διάλογος που θα τραβήξει σε χρόνο ενδέχεται να επιτείνει το πρόβλημα; Δηλαδή της μη κατανόησης των λειτουργικών κειμένων άρα όπως υποστηρίζουν πολλοί και της μη συμμετοχής στη Θεία Λειτουργία

Μητρ.Μεσσηνίας: Κοιτάξτε, γίνεται ένα λάθος. Η έννοια της συμμετοχής μέσα στη Θεία Λειτουργία δεν είναι κατ’ αποκλειστικότητα ως προς τη γλώσσα. Για παράδειγμα μια γιαγιά στο χωριό μπορεί να μην ξέρει τι σημαίνουν αυτά τα λόγια που λέμε αλλά κάνει τον σταυρό της. Αυτό είναι άλλο πράγμα και άλλο είναι να βοηθήσουμε τον άνθρωπο μέσα από την απλοποίηση της γλώσσας να συμμετάσχει ακόμα πιο ουσιαστικά. Είναι δύο πράγματα που πρέπει να τα ξεκαθαρίσουμε. Το ερώτημα είναι: Σήμερα είναι ανάγκη να ξεκινήσουμε να μελετάμε με σοβαρότητα και να αφήσουμε στην άκρη κάθε ιδεολογισμούς και τις δήθεν θεολογικές αγκυλώσεις και να δούμε το πρόβλημα και να το μελετήσουμε με σοβαρότητα και μέσα από μια συζήτηση και από ένα διάλογο σε επίπεδο θεολόγων, σε επίπεδο Ιεραρχών να βρούμε μια λύση η οποία θα είναι αποδεκτή από το Σώμα της Εκκλησίας και θα οικονομεί τα πράγματα;  Ή θέλουμε να βρισκόμαστε πάντοτε μεταξύ σφύρας και άκμονος και να μην μπορούμε να βρούμε λύση.

Ν.Π.: Πιστεύετε ότι η πρόσφατη απόφαση της ΔΙΣ ελήφθη με γνώμονα αποκλειστικά το ποιμαντικό ενδιαφέρον ή επηρεάστηκε και από εξωγενείς, ενδεχομένως εξωεκκλησιαστικούς παράγοντες που κατά καιρούς εκτοξεύουν διάφορες απειλές και χαρακτηρισμούς;

Μητρ. Μεσσηνίας: Όχι νομίζω ότι η Ιερά Σύνοδος διαζωγράφισε τη μέχρι σήμερα κατάσταση συγχρόνως έδωσε τη δυνατότητα για μια μελλοντική συζήτηση του θέματος. Το πότε θα ξεκινήσει αυτή η συζήτηση νομίζω ότι είναι πάλι έργο της Ιεράς Συνόδου και όχι μεμονωμένων ατόμων.

Ν.Π.: Εσείς πότε θα ξεκινούσατε αυτή την συζήτηση;

Μητρ. Μεσσηνίας: Εγώ, μπορεί και αύριο το πρωί… Αλλά δεν είμαι αυτός που καθορίζει τι θα κάνει η Ιερά Σύνοδος. Ούτε είμαι αυτός που καθορίζει την Εκκλησία. Είμαι μέλος της Εκκλησίας και ακολουθώ αυτό που η Εκκλησία κάνει σήμερα. Ανεξάρτητα από το αν συμφωνώ ή δεν συμφωνώ σε επίπεδο ποιμαντικής…

Ν.Π.: Θεωρείτε όμως ότι η ποιμαντική ανάγκη είναι άμεση…

Μητρ.Μεσσηνίας: Θεωρώ  ότι υπάρχει πρόβλημα και ότι πρέπει να ξεκινήσουμε να συζητάμε. Και για να καταλάβετε πόσο σημαντικό είναι το ζήτημα… αλλά εάν δεν ξεπεράσουμε κάποιες αγκυλώσεις και δεν ξεπεράσουμε κάποιους φόβους μας δεν πρόκειται να το λύσουμε… Όταν τον 16ο αιώνα στην Ρωσία έκαναν μια ανάλογη μεταρρύθμιση όχι μόνο στη γλώσσα των λειτουργικών βιβλίων αλλά και στο λειτουργικό τυπικό δηλαδή άλλαξαν και στοιχεία από το λειτουργικό τυπικό  εμφανίστηκε μια ομάδα παλαιορθοδόξων, «γνησίων παλαιορθοδόξων», οι Ρασκόλνικοι, έτσι ονομάζονταν, οι οποίοι έφθασαν στο σημείο ακόμα και τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό που συμμετείχε στην επιτροπή ανανέωσης των λειτουργικών βιβλίων και του Τυπικού να τον δικάσουν και να τον κλείσουν φυλακή. Και σήμερα ο Μάξιμος ο Γραικός είναι Άγιος για την Εκκλησία της Ρωσίας…

Ν.Π.: Θέλετε να γίνετε λίγο πιο συγκεκριμένος σε ότι αφορά την αναφορά σας στην ανάγκη εγκατάλειψης φόβων;

Μητρ. Μεσσηνίας: Πρέπει η Εκκλησία να σταθεί στα πόδια της, να δει το πρόβλημα, να το αφουγκρασθεί, να κάτσει να το συζητήσει, να βρει λύσεις. Λύσεις υπάρχουν. Υπάρχουν φιλόλογοι, υπάρχουν θεολόγοι, υπάρχουν ιστορικοί οι οποίοι μπορούν να αποδώσουν τα κείμενα. Αλλά δεν μπορούν να γίνουν και να εφαρμοστούν μεμονωμένες πρωτοβουλίες.

Μπορεί να γίνονται σε ένα επίπεδο πειραματικό. Μπορεί να γίνονται σε ένα επίπεδο διερευνητικό αλλά δεν μπορεί να εφαρμοστεί, να γίνει κανόνας.

Ν.Π.: Κινδυνεύει η ενότητα της Εκκλησίας από πρωτοβουλίες όπως αυτή του Μητροπολίτη Πρεβέζης; Και το ρωτώ γιατί υπήρξαν κάποιες αναφορές στην ανάγκη διαφύλαξης της ενότητας της…

Μητρ. Μεσσηνίας: Γιατί να κινδυνεύει η ενότητα της Εκκλησίας; Απειλείται η ενότητα της Εκκλησία επειδή κάποιος Μητροπολίτης θεώρησε στην ποιμαντική του ευαισθησία να βοηθήσει τον λαό του να καταλάβει ορισμένα πράγματα;

Αυτό είναι διατάραξη της ενότητας της Εκκλησίας; Τότε κάποιοι άλλοι που αμφισβητούν συνοδικές αποφάσεις και χαρακτηρίζουνε επισκόπους αιρετικούς γιατί η απόφαση της Συνόδου δεν συμφωνεί με τη δική τους απόφαση, αυτοί τι πρέπει να είναι για την Εκκλησία;

Αιρετικοί, σχισματικοί, να τεθούν εκτός Εκκλησίας, τι πρέπει να γίνουν; Και όταν δεν παραδειγματίζονται που οι Εκκλησίες τους χαρακτηρίζουν όπως τους χαρακτηρίζουν και αυτοί συνεχίζουν να προκαλούν τις Εκκλησίες… Τι είναι τότε οι κύριοι αυτοί; Ποιοι διασπούν την ενότητα της Εκκλησίας;

Ν.Π.: Επιμένω στο θέμα των φόβων…

Μητρ.Μεσσηνίας: Είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα…

Ν.Π.: Είναι καίριο για το αν τελικά η Σύνοδος θα ξεκινήσει το διάλογο ή απλά θα την αναχαιτίσει μια οποιαδήποτε «απειλή»…

Μητρ.Μεσσηνίας: Κύριε Παπαχρήστου, είναι ευαίσθητο το ζήτημα διότι έχει ξεκινήσει ανάποδα. Έχει ξεκινήσει με αντίστροφη φορά από αυτή από την οποία θα έπρεπε να είχε γίνει. Έπρεπε η Εκκλησία να είχε προλάβει κάτι και όχι να προσπαθεί τώρα να θεραπεύσει κάτι. Το πρόβλημα υφίσταται, το βλέπουμε όλοι, το καταλαβαίνουμε και όσο το βλέπουμε και αυξάνει, αναπτύσσεται ένα τοίχος ανάμεσα σε γενιές ανθρώπων. Αντί να προσπαθήσουμε τον τοίχο αυτόν να τον υπερκεράσουμε και να βρούμε λύσεις, απομονωνόμαστε περισσότερο. Γι’ αυτό λέω ότι πρέπει να αφήσουμε τα άκρα και να συγκλίνουμε σε ένα διάλογο, σοβαρό διάλογο. Όχι διάλογο συνθημάτων. Έναν σοβαρό διάλογο και να συζητήσουμε εάν μπορούμε να προβούμε σε τέτοιου είδους ενέργειες ή όχι. Και η όποια απόφαση θα πρέπει να τύχει της εγκρίσεως της Ιεράς Συνόδου.

Ν.Π.: Σεβασμιώτατε, επειδή και τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι ελληνόγλωσσα καθώς και άλλες Εκκλησίες, πιστεύετε, ότι θα πρέπει να γίνει ένας ευρύτερος διάλογος;

Μητρ.Μεσσηνίας: Εάν αποτελεί πρόβλημα και για τις άλλες ελληνόφωνες Εκκλησίες μπορούμε να το συζητήσουμε σε ένα επίπεδο ελληνοφώνων τοπικών Εκκλησιών. Άλλωστε νομίζω ότι σήμερα η Θεία Λειτουργία σε ορθόδοξες γαλλόφωνες κοινότητες τελείται στα γαλλικά, σε αγγλόφωνες τελείται στα αγγλικά, στην Ολλανδία στα ολλανδικά… Δεν κατάλαβα γιατί στην Ελλάδα δεν μπορεί η Θεία Λειτουργία να τελεστεί στη νέα Ελληνική γλώσσα.

Το πρόβλημα κύριε Παπαχρήστου είναι τι μετάφραση θα χρησιμοποιήσουμε…

Ν.Π.: Μα Σεβασμιώτατε μας λέτε ότι το Ευαγγέλιο και η Θεία Λειτουργία έχουν μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Ε, τόσο δύσκολο είναι στην Ελλάδα να καταλήξουμε σε ένα κείμενο μετάφρασης…

Μητρ.Μεσσηνίας: Εγώ δεν είπα ότι είναι δύσκολο… Είπα ότι πρέπει να προσανατολιστούμε σε αυτό το ζήτημα και όχι σε όλα τα άλλα που είναι περιφερειακά. Μας διαφεύγει η ουσία του θέματος και καθόμαστε και τυρβάζουμε περί τον τύπον…

Ν.Π.: Οι υποστηρικτές της διατήρησης του υφιστάμενου κειμένου κάνουν λόγο για ομορφιά της γλώσσας μέσω της οποίας προστατεύεται η πνευματικότητα και η παράδοση. Όμως έχουν σχέση όλα αυτά με το δόγμα και την λειτουργική ζωή;

Μητρ. Μεσσηνίας: Καμία. Τους συναισθηματισμούς αυτούς και τους ψυχολογισμούς μπορούν να τους κρατήσουν για τον εαυτό τους οι κύριοι αυτοί και να μην το χρησιμοποιούν ως κριτήριο για τη λατρευτική ζωή και τη θεολογία της Εκκλησίας. Αν διαβάσει κανείς τα κείμενα των Πατέρων θα δουν ότι είναι περισσότερο φιλόσοφοι, παρά ότι γράφουν ποιηματάκια…

Ν.Π.: Σεβασμιώτατε, ευχαριστώ θερμά για την ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε.

Μητρ.Μεσσηνίας: Και εγώ σας ευχαριστώ.