Φύλαξ άγγελος

 Αρχιμανδρίτου Ιωάννου Καραμούζη


Η χριστιανική αντίληψις περί των αγγέλων έδωκε πρωτεύουσαν σπουδαιότητα εις το γεγονός της υπό τούτων προστασίας και καθοδηγήσεως του ανθρώπου. Το έργον δηλαδή των αγγέλων αναφέρεται μεν κατ' αρχήν εις την δοξολογίαν του Θεού, αλλά σημειούται και εις την περιοχήν των σχέσεων του ανθρώπου με τον Δημιουργόν του. Κατά ταύτα, βοηθείται υπό των αγγέλων εις την επιτυχίαν της προσπαθείας του να καταστή μέτοχος της αρρήτου μεγαλειότητος του Θεού και προφυλλάσεται συγχρόνως από τας εξωτερικάς και εσωτερικάς επηρείας των εχθρών της υποστάσεώς του.

Η Θεία Πρόνοια εκφαίνεται εις τον κόσμον δια μέσου της διακονίας των αγγέλων (Εβρ. α´ 14). Ως λειτουργοί των θείων βουλών, παρουσιάζονται προστατεύοντες και παρορμώντες τον άνθρωπον προς το αγαθόν υπό
πολλάς μορφάς διακονιών. Οι άγγελοι απομακρύνουν τους κινδύνους και
φρουρούν τους ανθρώπους (Ψαλμ. λγ´ 8, Μ. Βασιλείου, Ομιλ. εις Ψαλμ. λγ´ § 5, PG 29,364)· προστατεύουν τον δίκαιον (Ψαλμ. κ´)· προασπίζουν τους πιστούς, πολεμούντες και εκδιώκοντες τα πονηρά δαιμόνια (Τωβ. ιβ´ 3)· παρουσιάζουν τας προσευχάς εις τον Θεόν (Τωβ. ιβ´ 12)· εκτελούν το έργον του ψυχοπομπού (Λουκ. ιστ´ 22)· ανήγγειλον τον νόμον εις τους Ιουδαίους (Πράξ. ζ´ 53, Γαλάτ. γ´ 19) και κατά την ημέραν της κρίσεως θ' αναλάβουν το έργον του διαχωρισμού των δικαίων από των αδίκων (Ματθ. ιγ´ 49).

Υπό το αυτό πνεύμα διατυπώνουν και αναπτύσσουν τας σκέψεις των όλοι σχεδόν οι
Πατέρες της Εκκλησίας. Τους αγγέλους θεωρεί ο Κύριλλος Αλεξανδρείας ως "ακονώντας εις ευανδρίαν". Ο Ιουστίνος, ο Ωριγένης, ο Ι. Χρυσόστομος, ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, ο Αυγουστίνος κ.α. ποιούνται λόγον περί των φυλάκων αγγέλων (Ιουστίνου, Απολ. Β´ § 5, PG 6,452. Ωριγένους, εις Αριθμ., Ομ. κ´ § 3, PG 12,733. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις επιστολήν προς Κολασ., Ομιλ. γ´ § 3, PG 6, 329. Μ. Βασιλείου, Κατ' Ευνομίου, Λόγος γ´ § 1, PG 29, 656. Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ομιλ. εις Ψαλμ. 33, PG 69,888). Πλείστοι εκ των Πατέρων υποστηρίζουν την άποψιν, ότι μόνον ο πιστός έχει φύλακα άγγελον, εφ' όσον η αμαρτία απομακρύνει τούτον του ανθρώπου (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις Πράξ. Ομιλ. κστ´ § 3, PG 60,201). Εκ του γεγονότος τούτου εμορφώθη η αντίληψις ότι και έκαστος αμαρτωλός έχει εις το πλευρόν του τον δαίμονα (Ωριγένους, Υπόμνημα εις Ματθ. PG 13, 1168. Περί αρχών, βιβλίον γ´ § 140-141, PG 11, 309-310). Η δοξασία αυτή απαντά εις τον Ποιμένα του Ερμά (PG 2, 928-929), όπου εξαίρεται ο άγγελος της δικαιοσύνης, παραβαλλόμενος προς τον άγγελον της πονηρίας. Εις το εν λόγω έργον έχομεν συστηματικήν ανάπτυξιν της δοξασίας περί φύλακος αγγέλου.

Εκ της Αγίας Γραφής έχομεν την πληροφορίαν, ότι υπάρχουν και φύλακες άγγελοι των εθνών. Οι Ιουδαίοι είχον τον Μιχαήλ, ο οποίος αντεμάχετο κατά των αγγέλων των άλλων εθνών (Δαν. ι´ 12,13. Βλ. επιστ. Ιούδ. 9). Ο εν λόγω άγγελος κατέστη μετά ταύτα προστάτης της εν Χριστώ Εκκλησίας (Αποκ. ιβ´ 7). Και ο Μ. Βασίλειος και ο Γρηγόριος Νύσσης ποιούνται λόγον περί των αγγέλων των εθνών και των πόλεων (Μ. Βασιλείου, Κατ' Ευνομίου, Λόγος γ´ § 1, PG 29, 657, Γρηγορίου Νύσσης, Εις Άσμα Ασμάτων, Ομιλ. ιβ´, PG 44,1033). Εν προκειμένω διαβλέπομεν, ότι συμβαδίζουν εις τον Ιουδαϊσμόν και τον μετέπειτα Χριστιανισμόν και συνυφαίνονται αρρήκτως αι αντιλήψεις περί προστασίας αναφερομένης εις ένα έκαστον και εις την συλλογικήν οντότητα του περιουσίου λαού ή της χριστιανικής Εκκλησίας. Γενικώς, ο φύλαξ άγγελος προσαγορεύεται υπό των Πατέρων δια πολλών ονομασιών. Ούτω, καλείται "φρουρός", "προστάτης", "έφορος", "επιμελητής", "ποιμήν" και "πομπός", "αλεξιτήρ", "βοηθός" κατά τον Γρηγόριον Ναζιανζηνόν (Γρηγορίου Ναζιανζηνού, Ποιήματα δογματικά, PG 37,519).

Εν προκειμένω πρέπει να τονισθή, ότι η γνώμη πολλών, κατά την οποίαν αι αντιλήψεις του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού περί των αγγέλων είναι δάνειον εκ των ομόρων χωρών του Ισραήλ και των εν γένει ειδωλολατρικών λαών, είναι κατά πάντα πεπλανημένη. Βεβαίως, διαπιστώνεται ευκολώτατα η ομοιότης των αντιλήψεων της Γραφής και των άλλων εθνών, η οποία είναι μόνον εξωτερική. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς τονίζει την ομοιότητα αυτήν (Στρωματ. 5, PG 9,136,189,192). Κατά τον Ησίοδον (Έργ. και Ημέρ. 249-257) υπάρχουν άγγελοι "αθάνατοι Ζηνός φύλακες θνητών ανθρώπων"· είναι δε ούτοι προάγγελοι των βουλών του Διός (Ιλ. Ω´ 290-299), εις τον "Φαίδωνα" επίσης γίνεται λόγος περί του δαίμονος ενός εκάστου. Παρά ταύτα, αι αντιλήψεις της Γραφής περί των αγγέλων συνυφαίνονται με το ιδιάζον και κατά πάντα διάφορον περιεχόμενον του έργου του Θεού και της σχέσεως του ανθρώπου μετ' Αυτού εν συγκρίσει προς τας ξένας αντιλήψεις. Εις τον Ιουδαϊσμόν, εξ άλλου, έχομεν παράλληλον προς τα άλλα έθνη και συγχρόνως πηγαίαν ανάπτυξιν των περί αγγέλων αντιλήψεων εκ της πίστεως προς το έργον του Δημιουργού, χωρίς ν' αποδεικνύεται οιαδήποτε εξάρτησις από άλλους λαούς.

Η γνώμη του Ωριγένους και άλλων, ότι υπάρχουν άγγελοι επαγρυπνούντες δια την γέννησιν, συντήρησιν και αύξησιν των ζώων και φυτών, δεν επιδοκιμάζεται υπό των Πατέρων (H. Leclercq, DACL, Ι, σ. 2083). Μία τοιαύτη ιδέα μόνον ημπορεί να θεωρηθή ως έχουσα σχέσιν προς ειδωλολατρικάς αντιλήψεις.

Η πίστις εις τους φύλακας αγγέλους έδωκεν αφορμήν δια την δημιουργίαν ύμνων προς τιμήν των προστατών αγγέλων. Παραλλήλως εκαλλιεργήθησαν και η ζωγραφική και αι λοιπαί μορφαί της τέχνης προς την κατεύθυνσιν αυτήν. Από του Ε´ αιώνος, όταν παρουσιάζεται εντονώτερον η τάσις προς απεικόνισιν του έργου των αγγέλων, δημιουργούνται πολλαί συνθέσεις περί το θέμα των φυλάκων αγγέλων. Εις το Μουσείον του Λούβρου υπάρχει βυζαντινής προελεύσεως πλάξ εξ ελεφαντοστού παριστώσα τον Μ. Κωνσταντίνον ή Ιουστινιανόν, ως θριαμβευτήν· συν τοις άλλοις παριστάνονται δύο άγγελοι κρατούντες το εγκόλπιον. Επίσης ευρίσκεται πίναξ του Rembrandt παριστών την οικογένειαν του Τωβίτ προσκυνούσαν τον προστάτην Ραφαήλ (Βλ. ΜΕΕ, Δ´, σ. 167-170. DTC, λέξις anges, σ. 1253).

Η πίστις αυτή εις τον φύλακα άγγελον έχει βαθυτάτας τας ρίζας εις την ψυχήν του λαού. Πολλαί αντιλήψεις, θρύλοι και παραδόσεις επεχρίσθησαν με τον μανδύαν της πίστεως εις την προστατευτικήν αποστολήν των αγγέλων. Η ποίησις και αι λαϊκαί παραδόσεις έχουν να παρουσιάσουν συγκινητικάς αποχρώσεις εις το θέμα τούτο. Εξ αυτών των αντιλήψεων ανεβλάστησεν εις την ψυχήν του λαού η πεποίθησις ότι ο αποθνήσκων "αγγελοφοριέται", ήτοι βλέπει οράματα αγγέλων ή δαιμόνων, αναλόγως της ψυχικής του καθαρότητος. Εις την δραματικήν πλοκήν του θρύλου του "Μαρμαρωμένου Βασιλιά" πρωτεύοντα ρόλον παίζει ο φύλαξ άγγελος. Παραλλήλους παραδόσεις έχουν και τα άλλα χριστιανικά έθνη, ως επίσης και περιεχόμενον εις την λογοτεχνίαν, εμπεποτισμένον με τας αντιλήψεις αυτάς.

 oodegr.com